رمان روایت زندگی است و اگر فکری در پس این روایت نهفته باشد قادر است اندیشه ها را متحول کند و دل ها را تسخیر نماید. جامعه با آدم ها، مکان ها و ویژگی های بارزش همواره الگوی ثابت نویسندگان است برای بیان داستان هایشان. این تحقیق می کوشد تا با بررسی تعدادی از رمان های معاصر فارسی در سه دوره ی زمانی مشخص، به ارتباط پنهان میان اجتماع و رمان دست یابد و تأثیرگذاری اش را بر مخاطب، مورد نقد و بررسی قراردهد. اگر روزگاری انقلاب مشروطه و استبداد بعد از آن زمینه ساز ظهور رمان در ادبیات شد؛ در روزگاری دیگر، تبعید رضاخان و حضور کمونیست ها، بستری متفاوت را برای خلق داستان ها فراهم کرد و در نهایت بعد از کودتای 1332 نویسندگان، نوشتن در فضایی بسته و محدود را بار دیگر تجربه کردند؛ تجربه هایی که در شکل گیری و تحول رمان فارسی نقش اساسی ایفا کرده اند. تاریخ از سویی و تحولات ادبی از سویی دیگر سبب شده اند تا رمان فارسی در دوره ای از طول حیات خود راوی عاشقانه های زندگی شود و در دوره ای دیگر چهره ی خشن، انقلابی و آرمانی خود را به نمایش بگذارد. این تحقیق می کوشد تا چرایی و چگونگی این تحولات را در رمان های برگزیده بشناسد و در پس آن، مولفه های ادبیات متعهد سال های استبداد را نشان دهد.