در این رساله سه جریان مهم؛ مکتب خلفاء، زندیقان و غالیان، مورد باز شناسی قرار گرفته و آن دسته از اقدامات آنان که در زمینه تفسیر مفسران تأثیر گذار بوده، ارزیابی شده است. مکتب خلفاء، که پس از رحلت رسول گرامی اسلام(ص) در برابر مکتب اهل بیت(ع) تاسیس و بدست امویان و عباسیان(به طور عموم) توسعه یافت، در حقیقت ارائه کننده نسخه حکومتی حاکمان جور از اسلام و توجیه گر اعمال نامشروع و ظالمانه آنان بود. برخی اقدامات پیروان این مکتب، چون:تدوین و نشر حدیث، خلق تئوری عدالت جمیع صحابه، ترویج احادیث جعلی و اسرائیلی؛ از طرفی موجب به حاشیه راندن فرهنگ و تفاسیر اهل بیت (ع) در جامعه مسلمانان شده است. از طرف دیگر سبب بروز افکار وعقاید باطلی چون: جبرگرایی، تشبیه، تجسیم و رویت خداوند در میان مسلمانان شده و علاوه برآن زمینه ساز رویکرد برخی مفسران و قاریان به تفسیر اجتهادی و اجتهاد در قرائت شده است. که این خود اختلاف در برداشت از آیات قرآن کریم و در نتیجه اختلاف تفاسیر را در پی داشته است. زندیقان که از آغاز دعوت اسلامی در جامعه آن روزگار حضور داشتند، بیشتر به نظر می رسد در اواخر دوران بنی امیه و در دوران خلفای عباسی به اوج تحرکات سیاسی مذهبی خود دست یافتند. جعل و ترویج احادیث در تشبیه و تجسیم خداوند متعال و تنقیص عصمت پیامبر(ص) و در نتیجه تخریب پایه های تفسیر صحیح از آیات قرآن ، پرداختن افراطی به شعر و شاعری و در نتیجه کم رنگ شدن پرداختن به قرآن و تفسیر آن ، اعتراض بر آیات قرآن و شبهه افکنی در مضامین آنها، تنها بخشی از اقدامات آنان است که در این مجال ذکر شده است . غالیان که هیچ نسبتی با اسلام و مسلمانان نداشتند جز اینکه به آن تظاهر می کردند، با جعل حدیث، اباحی گری، ترویج عقاید باطل و تبلیغات سوء در شأن اهل بیت‏علیهم السلام زمینه‏ای را ایجاد کردند تا برخی تفاسیر و تأویلات آیات در تفاسیر شیعه، در خصوص اهل بیت‏علیهم السلام و دشمنان ایشان محصور گردد. مهمتر اینکه سبب گشتند تا برخی روایات تفسیری و تأویلی ساختگی و دروغین به جرگه احادیث اهل بیت (ع) راه یافته، که از طرفی زمینه اتهام دشمنان بر ضد شیعه را فراهم ساخته و از طرف دیگر سبب بی اعتمادی به برخی راویان و احادیث تاویلی و تفسیری ایشان شده است.