کلیومتریک به عنوان روشی میان رشته ای در تاریخ و اقتصاد ? می تواند بستری برای تجزیه و تحلیل بسیاری از جریان ها و تحولات تاریخی واقع گردد. بویژه در دوره معاصر که محققین ? در مقایسه با دوره های ما قبل? انبوه اطلاعات خام را (مخصوصاً در حوزه اقتصاد و جامعه) در اختیار دارند. تحقیقاً این روش ? دست کم در پژوهش های تاریخی? می تواند نهایتاً در حوزه تاریخ اجتماعی کاربرد عمیقی پیدا کند. بنابراین در این رساله تلاش شده تا با تجزیه و تحلیل اطلاعات اقتصادی و سیاسی (بویژه در حوزه نفت و در آمدهای غیر نفتی) به ترسیم دیپلماسی دکتر مصدق در مقابله با تحریم های انگلیس پرداخته شود. مهمترین نتیجه این پژوهش? پاسخ به این پرسش است که اولاً این تحریم ها چقدر تاثیر گذار بود ? و ثانیاً چگونه می توان از آن در شرایط دیگری بهره برداری کرد.

انقلاب مشروطه نقطه ی عطفی در تاریخ سیاسی- اجتماعی ایران بود که ساختار حکومت استبدادی را متحول نمود. برای نخستین بار مباحثی مانند حاکمیت قانون، حقوق ملّت، مشارکت عمومی و محدودکردن قدرت پادشاه در اندیشه های سیاسی روشنفکران ایران مطرح شد و از طرف دیگر ظلم، فساد، ناکارآمدی حکومت قاجار، نفوذ بیگانگان، دادن امتیازات مختلف به غربی ها مالیات های سنگین و گرانی موجب نارضایتی اجتماعی گردید. هم زمان با این مسائل اعزام دانشجویان به اروپا، انتشار روزنامه های مختلف و گسترش مدارس جدید موجب آگاهی بخشی مردم گردید و دریافتندکه علّت اصلی پیشرفت غرب و عقب ماندگی ایران را می توانند در حاکمیت قانون در غرب و نبود آن در ایران جست وجو کنند. این نارضایتی ها از سطح نخبگان جامعه فراتر رفت و موجب بیداری عمومی و نارضایتی اجتماعی گردید و همین نارضایتی های اجتماعی و اقتصادی ضرورت تغییرات اساسی در نظام حکومتی و به دنبال آن انقلاب را لازم و ضروری می کرد. در نتیجه نارضایتی های اجتماعی و اقتصادی در ارتباط باهم دو عامل مهم در انقلاب مشروطه محسوب می شوند و نقش به سزایی در وقوع آن داشتند.

چکیده یافته های پژوهش نشان می دهد که منصب مستوفی گری آذربایجان، نقطه ی عطف زندگی سیاسی وثوق الدوله و آغاز ورود وی به صحنه ی سیاست ایران قرن 19 است. انعقاد قرارداد 1919، میان ایران و انگلیس وثوق الدوله را به عنوان شخصیت شناخته شده در افواه عمومی مطرح کرد. در دوره ی مشروطه مسئله ی اقتصاد و امنیت که مهم ترین مسئله در اجتماع آن روز ایران بود با برنامه ریزی و اقدام وثوق الدوله چهره ای دگر به خود گرفت و بسیاری از معضلات برطرف شد. ما در این پژوهش برآنیم تا اقدامات سیاسی وثوق الدوله را در دوره ی قاجار و پهلوی را به بوته تحلیل بکشیم تا به مدد آن تصویری روشن از نوع عملکرد وی ارائه دهیم؛ لذا برنامه ها اقدامات و موانع کاری وثوق الدوله در کابینه های دوره ی مشروطه و فعالیت ها و عملکرد هایی که وی در دوره ی ریاست وزرایی اش انجام داده را مورد بررسی قرار داده ایم. این نوشته در پی آن است تا براساس اسناد آرشیوی، مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی_تبیینی زوایای مختلف زندگی سیاسی وثوق الدوله را مورد ارزیابی قرار دهد. واژه های کلیدی: تاریخ ایران، قاجاریه، پهلوی، وثوق الدوله، مشروطه، انگلیس.