با توجه به اثرات مخرب زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه نهاده های صنعتی از جمله کودهای شیمیایی، دائماً بر اهمیت توجه به کشاورزی پایدار افزوده می شود. بنابراین دستیابی به روشی که بتواند از مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی بکاهد، ضروری به نظر می رسد. در این راستا لزوم توجه به سیستم های ارگانیک به ویژه کودهای ارگانیک برای تأمین بخشی از نیازهای کودی گیاهان بیش از پیش احساس می شود. به منظور بررسی تأثیر انواع و مقادیر مختلف کودهای آلی به طور جداگانه و غنی شده با کود شیمیایی بر برخی خصوصیات فیزیکی خاک و و میزان عناصر کم مصرف در خاک و اندام های گیاهی کاهو و تربچه آزمایشی در سال 1387 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بصورت کرت های خرد شده در قالب دو طرح بلوک های کامل تصادفی با دو عامل در سه تکرار انجام شد. عامل اصلی 14 تیمار کودی شامل شاهد، کود شیمیایی، کمپوست زباله شهری، ورمی کمپوست و لجن فاضلاب 20 و 40 تن در هکتار به صورت جداگانه و همراه با 50 درصد کود شیمیایی بود و عامل فرعی نیز کاربرد یکساله، دو ساله و سه ساله تیمارهای کودی در نظر گرفته شد. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که کاربرد انواع کودهای آلی اثر معنی داری روی غلظت عناصر میکرو (fe، zn، cu، mn) کل و قابل جذب خاک و میزان تجمع عناصر میکرو در ریشه و اندام هوایی کاهو و تربچه داشت؛ بطوریکه با افزایش کاربرد فاکتورهای فوق، غلظت عناصر فوق در خاک و برداشت آنها از خاک توسط گیاه افزایش یافت. همچنین مصرف سه ساله کودهای آلی و معدنی بهتر از مصرف دو ساله و یک ساله آنها بر افزایش غلظت عناصر میکرو در خاک و جذب آنها توسط اندامهای گیاه تأثیر داشت. اثر برهمکنش بین نوع کود و مدت مصرف آن بر غلظت روی و منگنز قابل جذب خاک، منگنز ریشه کاهو، آهن، روی و مس اندام هوایی کاهو، روی و مس ریشه تربچه و آهن اندام هوایی تربچه از نظر آماری معنی دار بود. بطوریکه بالاترین میزان روی قابل جذب خاک مربوط به کاربرد سه سال متوالی تیمار لجن فاضلاب 40 تن در هکتار، بالاترین میزان منگنز قابل جذب خاک، بیشترین غلظت منگنز در ریشه کاهو و بیشترین غلظت روی در ریشه تربچه مربوط به کاربرد سه سال متوالی تیمار ورمی کمپوست 40 تن + 2/1 کود شیمیایی، بیشترین میزان برداشت آهن، روی و مس توسط اندام هوایی کاهو مربوط به کاربرد سه ساله کمپوست 40 تن در هکتار، بیشترین غلظت آهن در اندام هوایی تربچه مربوط به کاربرد سه سال متوالی ورمی کمپوست 20 تن در هکتار و بیشترین غلظت مس در ریشه تربچه مربوط به کاربرد سه سال متوالی ورمی کمپوست 40 تن در هکتار بود. همبستگی بسیار بالایی بین غلظت عناصر غذایی میکرو کل و قابل جذب خاک و همچنین غلظت این عناصر با جذب عناصر غذایی میکرو به وسیله گیاه بدست آمد. اما همبستگی مثبت معنی داری بین مس ریشه کاهو با مس اندام هوایی و همچنین با میزان مس کل خاک مشاهده نشد. استفاده از ورمی کمپوست در سه سال پیاپی باعث افزایش نفوذپذیری، هدایت هیدرولیکی اشباع و پایداری خاکدانه ها شد. بیشترین تأثیر در کلیه خصوصیات را تیمار ورمی کمپوست 40 تن در هکتار نشان داد. در نهایت با توجه به نتایج حاصله از این تحقیق و تأثیر معنی دار استفاده از انواع کودهای آلی بصورت جداگانه و غنی شده با کودهای شیمیایی در کاهش مصرف کودهای شیمیایی، می توان کاربرد کودهای آلی به همراه کود شیمیایی و یا جداگانه را پیشنهاد نمود.