محمد حسین اهنمام حجت الله سعیدی
تنوع ژنتیکی 55 نمونه بذر جمعیتی گندم متعلق به 8 گونه (t. durum, t. boeoticum, t. urartu,t. monococcum, t. turgidum, t. dicoccum, t. dicoccoides, t. aestivum). و یک نمونه بذر گندم بهاره چینی (chines spring) به عنوان برون گروه و تعداد 31 نشانگر ssrs اختصاصی ژنوم a مورد استفاده قرار گرفت. در مجموع 410 نوار (آلل) ایجاد گردید که تعداد 316 نوار (77/0) چند شکل و مابقی (23/0) تک شکل بودند. تعداد آلل های تولید شده برای هر نشانگر از 5 xgwm 512) و (xgwm17 تا 22 آلل (xgwm 666) با میانگین 8/12 آلل در هر لوکوس متغیر بود. میانگین pic برای تمام نشانگرها 77/. بود. نشانگر xgwm427 با 20 آلل بیشترین (92/0) و xgwm136 با 6 آلل کمترین (63/0) مقدار pic را دارا بودند. تحلیل های amova واریانس ژنتیکی معنی داری (56/75%) را در بین این جمعیت ها نشان دادند. نتایج ssr خویشاوندی نزدیکی را بین گونه های دیپلوئید triticum به نمایش گذاشت. تحلیل های حاصل از کلاستر upgma جمعیت ها را بر پایه سطوح پلوئیدی و نواحی جغرافیایی آنها تقسیم بندی نمود. کاریوتیپ نمونه ها طبق روش agayev تهیه شد. میانگین کمترین و بیشترین میزان tcl بترتیب در t. urartu و t.aestivum (m? 002/241) مشاهده گردید. طول کروموزوم ها درگونه t. urartu (m? 606/7) از سایر گونه های triticum مورد مطالعه کوتاهتر بود. میانگین طول بازو ها (mcl) در t. aestivum (m? 475/11)، t.durum (m? 157/11) و نیز در t. monococcum (m? 515/8) بیشتر از سایر جمعیت ها بود. حداکثر میزان tf% و بالاترین سطح اندیس سانترومری متعلق به گونه t. monococcum و حداقل آن در گونه t. turgidum مشاهده می شود. نسبت بازو ها (r) و نیز ضریب عدم تقارن (asi%) در گونه t. monococcum پائین ترین مقدار و گونه t. turgidum بالاترین میزان را دارا بود. میزان a1 (عدم تقارن درون کروموزومی کاریوتیپ ها) برای t. aestivum بیشترین مقدار و برای t. monococcum کمترین میزان می باشد. علیرغم شباهت بالا بین دو گونه t .durum & t. turgidum بر اساس نتایج بدست آمده آنها به عنوان دو گونه مستقل از هم تشخیص داده شدند. این نتایج بوسیله مطالعات ریخت شناسی نیز تائید می شوند. براساس نتایج بدست آمده و مطالعات قبلی می توان نتیجه گیری کرد که monococcum t. دهنده ژنوم a به t .durum و t. turgidum و نیز t. aestivum باشد. با توجه به نتایج amova غرب ایران احتمالاً مرکز تنوع گونه های گندم ایران می باشد.
