چکیده: لجن فاضلاب در سال های اخیر در بسیاری از کشورها به عنوان یک کود آلی ارزان قیمت و غنی از عناصر غذایی از اهمیت قابل توجهی برخوردار گردیده است. بعلاوه، در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک ایران به علت آهکی بودن و ph بالا، قابلیت جذب برخی عناصر غذایی مثل فسفر و آهن ضعیف است. بهترین راه حل این مسأله استفاده از اصلاح کننده های سهل الوصول و ارزان قیمت مثل لجن فاضلاب می باشد. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر لجن بیولوژیک کارخانه پتروشیمی تبریز بر برخی شاخص های شیمیایی و بیولوژیک شامل تعداد کل میکروارگانیسم ها، کربن بیوماس، تنفس پایه، تنفس تحریک شده با بستره، کربن آلی، نیتروژن کل، نسبت کربن به نیتروژن، کربوهیدرات قابل عصاره گیری با آب داغ، کربنات کلسیم، ph و هدایت الکتریکی (ec) و نیز تغییرات آنها با گذشت زمان در یک خاک منتخب از مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی بود. آزمایش گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول مقادیر لجن شامل صفر (شاهد)، 11/11، 22/22، 33/33 و 44/44 گرم برکیلوگرم خاک هوا خشک (به ترتیب معادل صفر، 25، 50، 75 و 100 تن در هکتار) و فاکتور دوم زمان های انکوباسیون شامل 30، 90 و 180 روز بودند. انکوباسیون تیمارها در دمای 4 ± 22 درجه سانتی گراد و رطوبت 75 درصد ظرفیت مزرعه ای، به مدت 6 ماه انجام گرفت. نتایج نشان داد که کلیه مقادیر مصرفی لجن، کربن آلی (oc)، نیتروژن کل (tn)، کربوهیدرات قابل عصاره گیری با آب داغ، هدایت الکتریکی (ec)، تعداد کل میکروارگانیسم ها، کربن بیوماس میکروبی، تنفس پایه و تنفس تحریک شده با بستره را به ترتیب و به طور متوسط حدود 60، 138، 58، 105، 23، 87، 38 و 53 درصد نسبت به شاهد به طور معنی دار افزایش و متوسط کربنات کلسیم معادل (cce) ، ph و نسبت کربن به نیتروژن (c/n) را به ترتیب حدود 5/2، 4 و 25 درصد نسبت به شاهد به طور معنی دار کاهش داد. همچنین اثر زمان انکوباسیون بر کلیه پارامترها بجز تعداد کل میکروارگانیسم ها، در سطح احتمال یک درصد معنی دار گردید. با گذشت زمان از 30 تا 90 روز کربن آلی به علت آزاد شدن از ترکیبات آلی لجن فاضلاب افزایش و سپس در 180 روز در اثر تجزیه میکروبی بطور معنی دار کاهش یافت. کربنات کلسیم معادل خاک از 30 تا 180 روز به علت کاهش نسبی ph با گذشت زمان بطور معنی دار کاهش یافت.