لومینسانس کمپلکس های لانتانیدی بخاطر خواص بی نظیر آنها مانند شیفت استوکس زیاد و زمان زوال طولانی توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است. خواص لومینسانس کمپلکس های لانتانیدی بستگی زیادی به یون فلز مرکزی، سطح انرژی و ساختار لیگاند دارد. این لیگاندها به اصطلاح آنتن نامیده می شوند که با جذب و انتقال انرژی به فلز لانتانید، باعث فلوئورسانس دار شدن فلز لانتانید می شوند. از روش لومینسانس حساس شده ی تربیوم به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم در کارهای پژوهشی استفاده می شود که در روش غیر مستقیم لیگاند دوم با تربیوم تشکیل کمپلکس می دهد و با افزودن آنالیت شدت فلوئورسانس کمپلکس (یا پروب) تغییر می کند. در کار پژوهشی حاضر فولیک اسید و دفریپرون به ترتیب به روش های غیر مستقیم و مستقیم اندازه گیری شده اند. برای اندازه گیری فولیک اسید به روش غیر مستقیم، از پروب تربیوم-1و10-فنانترولین استفاده شده است. در این کار پژوهشی از اثر خاموش سازی فولیک اسید جهت تعیین این دارو در نمونه های حقیقی استفاده شده است که میزان خاموش سازی در طول موج 545 نانومتر با غلظت فولیک اسید رابطه ی مستقیم دارد. برای انجام این کار اثرات ph، زمان، ترتیب افزایش معرف ها، دما، غلظت تربیوم و 1و10-فنانترولین بهینه شد. محدوده ی خطی روش برای اندازه گیری این دارو 0/01 تا 1/1 میلی گرم بر لیتر می باشد. حد تشخیص 0/003 میلی گرم بر لیتر و rsd% برای پنج اندازه گیری فولیک اسید 1 میلی گرم بر لیتر، 1.2 درصد می باشد. از این روش برای اندازه گیری فولیک اسید در فرمولاسیون های داروئی و نمونه های ادرار استفاده شده است. برای اندازه گیری دفریپرون از روش مستقیمِ فلوئورسانس حساس شده ی تربیوم استفاده شده است. در این روش از تشکیل کمپلکس تربیوم با دفریپرون استفاده شده است که با تشکیل کمپلکس، تربیوم فلوئوسانس دار می شود و این فلوئورسانس با غلظت دفریپرون رابطه ی مستقیم دارد. طول موج های ماکزیمم نشر و تحریک برای اندازه گیری دفریپرون بترتیب 295 و 545 نانومتر می باشد. محدوه ی خطی و حد تشخیص روش بترتیب 9-10 × 7/2 تا 5-10 × 1/4 مولار و 9-10 × 6/3 مولار می باشد. از این روش برای اندازه گیری دفریپرون در سرم و ادرار استفاده شده است.

کمپلکس های لانتانیدی (مخصوصاً کمپلکس های تربیوم و اروپیوم) به علت داشتن خواص ویژه از جمله جابجایی استوکس زیاد، زمان زوال طولانی، حساسیت بالا، دقت خوب، پایداری خوب و گزینش پذیری نسبی می توانند برای اندازه گیری ترکیبات آلی، داروها، اسیدهای نوکلئیک، پروتئین ها و آثار یون های خاک نادر در محیط های پیچیده ی بیولوژیکی مورد استفاده قرار گیرند. در این روش لیگاند کمپلکس شده به لانتانید باعث انتقال موثر انرژی به تراز برانگیخته ی یون لانتانید می شود و فلوئورسانس آن را تشدید می کند. در روش مستقیم آنالیت به عنوان لیگاند عمل می کند که شدت فلوئورسانس متناسب با غلظت آن است. در روش غیر مستقیم شدت فلورسانس کمپلکس لانتانیدی(پروب) با افزایش غلظت آنالیت افزایش یا کاهش می یابد که میزان فلوئورسانس افزایش یافته یا کاهش یافته متناسب با غلظت آنالیت است. در این کار یک روش اسپکتروفلوریمتری جدید برای اندازه گیری dna تیموس گوساله (ctdna) و داروی سفکسیم با استفاده از تربیوم-دانوفلوکساسین به عنوان پروب فلوئورسانس ارائه شده است. آزمایش‏ها نشان دادند که در حضور ctdna شدت فلوئورسانس پروب تربیوم-دانوفلوکساسین افزایش می‏یابد (enhancement) و در حضور سفکسیم شدت فلوئورسانس پروب کاهش می یابد (quenching). میزان فلوئورسانس افزایش یافته یا کاهش یافته در طول موج تحریک nm 347 و طول موج نشر nm 545 متناسب با غلظت ctdna و سفکسیم است. تأثیر ph، غلظت بافر، غلظت تربیوم، غلظت دانوفلوکساسین، دما، ترتیب افزایش معرف ها، زمان، اثر بعضی حلال آلی و سوفکتانت های مختلف بررسی شد و تحت شرایط بهینه، محدوده‏ی خطی و حد تشخیص به ترتیب ppb 3289-36 و ppb 8 برای ctdna بدست آمد. از این روش برای اندازه گیری dna در نمونه ی استاندارد، سرم انسانی و نمونه ی استخراج شده از باکتری اشرشیاکولای استفاده شد . همچنین تحت شرایط بهینه محدوده ی خطی و حد تشخیص به ترتیب ppb 400-40 و ppb 13 برای اندازه‏گیری سفکسیم بدست آمد. از روش پیشنهاد شده برای اندازه گیری سفکسیم در فرمولاسیون دارویی و سرم انسانی استفاده شد.

در این مطالعه یک روش اسپکتروفلوریمتری جدید برای اندازه گیری آلبومین سرم انسانی(hsa) و هپارین با استفاده از تربیوم-دانوفلوکساسین به عنوان پروب فلوئورسانس ارائه شده است.(پروب تربیوم-دفراسیروکس نتایج رضایت بخشی بدست نداد.) آزمایش‏ها نشان دادند که در حضور hsa وهپارین شدت فلوئورسانس پروب تربیوم-دانوفلوکساسین افزایش می‏یابد. میزان فلوئورسانس افزایش یافته در طول موج تحریک nm 347 و طول موج نشر nm 545 متناسب با غلظت hsa و هپارین است. تأثیر ph، غلظت بافر، نوع بافر، غلظت تربیوم، غلظت دانوفلوکساسین، دما، ترتیب افزایش معرف ها، زمان، اثر بعضی از حلال های آلی و سوفکتانت های مختلف بررسی شد و تحت شرایط بهینه، محدوده‏ی خطی m 6-10×3/1-m6-10×2/0وحد تشخیصm 8-10×7/8 ، محدوده‏ی خطی m 6-10×4/1-m6-10×2/0 وحد تشخیص8-10×2/6، محدوده‏ی خطی m 6-10×1-m6-10×2/0 وحد تشخیص m8-10×1/8 به ترتیب برای bsa (آلبومین سرم گاوی) ، hsa وhsa در پلاسما بدست آمد. از این روش برای اندازه گیری hsa در نمونه ی استاندارد و پلاسمای انسانی استفاده شد . همچنین تحت شرایط بهینه محدوده ی خطی و حد تشخیص ppb 5/1-1/0 و ppb 62/24 به ترتیب برای اندازه‏گیری هپارین بدست آمد. از روش پیشنهاد شده برای اندازه گیری هپارین در نمونه استاندارد استفاده شد وهمچنین امکان اندزه گیری آن در نمونه تزریقی بررسی شد.

آهن عنصری است که در بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیکی مهم شرکت می کند اما آهن مازاد کمپلکس های نامحلولی را تشکیل می دهد که در اندام های داخلی ذخیره شده و باعث آسیب آن ها می شود. بیماری هایی مانند ?- تالاسمی و سندرم مییلودیسپلاستیک که برای درمان نیاز به تزریق مکرر خون دارند می توانند باعث انباشتگی آهن در بدن شوند. جذب آهن در دستگاه گوارش (معده و روده) معمولا mg/day 5/1-1 است. به دلیل عدم توانایی بدن در حذف آهن به جز از طریق مکانیسم هایی محدود، اختلال در هموستازی طبیعی بدن باعث افزایش آهن برای تشکیل کمپلکس های نامحلول با فریتین می شود که در طحال، کبد و عضله قلب ذخیره می گردد. دفراسیروکس یک داروی جدید خوراکی است که جهت درمان انباشتگی آهن در دوز یک بار در روز به کار می رود و توسط اداره غذا و داروی آمریکا در نوامبر 2005 تایید شده است. دفراسیروکس توانایی تشکیل کمپلکس با کاتیون های فلزی مختلف نظیر tb3+ را دارد. کمپلکس دفراسیروکس- tb3+ بسیار پایداراست و شدت جذب فلورسانس بالایی دارد بنابر این می توان از این کمپلکس به عنوان پروب در این تحقیق استفاده کرد. در سال های اخیر، پژوهشگران زیادی بر موضوع میان کنش مولکول های کوچک با dna تمرکز کرده اند. dna عموما اولین هدف داخل سلولی داروهای ضد سرطان است به طوری که میان کنش بین مولکول های کوچک و dna می تواند باعث آسیب dna در سلول های سرطانی و متوقف شدن تقسیم سلول های سرطانی و نهایتا مرگ آن سلول ها شود. در این کار تحقیقی، کمپلکس دفراسیروکس با یون های tb3+ سنتز شده و با روش های اسپکتروسکوپی مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین میانکنش این کمپلکس با ct-dna با استفاده از طیف ماوراء بنفش- مرئی، دو رنگ نمایی دورانی (cd)، ولتامتری چرخه ای (cv)، ویسکوزیمتری و طیف سنجی فلورسانس رقابتی مورد مطالعه قرار گرفته است. اتصال dna به کمپلکس دفراسیروکس- tb3+ باعث اثر هایپرکرومیک در طیف ماوراء بنفش- مرئی می شود، علاوه بر این میزان پایین ثابت اتصال dna به کمپلکس (104 × 8/1)، روشن می کند که کمپلکس به dnaاز طریق غیر درج شونده متصل می شود. کاهش شدت هر دو باند طیف دو رنگ نمایی دورانی ct-dna که مربوط به آشفتگی در ساختار دوم آن می باشد وکاهش ویسکوزیته نیزدلیل بر اتصال به صورت غیر درج شونده است و باعث تایید طیف های جذبی می شوند. علاوه بر این، مطالعه رقابتی با طیف سنجی فلورسانس با استفاده از متیلن بلو نیز نشان می دهد که کمپلکس از طریق اتصال غیر درج شونده به dna متصل شود. همچنین در ضمن اضافه کردن dna به کمپلکس، پتانسیل پیک های آندی و کاتدی و میانگین آن ها شیفت منفی نشان می دهند .این شیفت منفی نشانگر آن است که کمپلکس از طریق اتصال به سطوح خارجی با ct-dna بر هم کنش می یابد.این نتایج همه بیانگر این است که میان کنش بین کمپلکس دفراسیروکس- tb3+ و ct-dna از طریق اتصال به سطوح خارجی است.

تعیین عناصر فلزی در حد آثار در مایعات زیستی بسیار ضروری بوده و در شناسایی و کنترل بیماری ها نقش مهمی دارد. آلومینیوم یک عنصر غیرضروری برای بدن انسان است ولی بدن ما از طرق مختلف در معرض تماس با این فلز است که در افراد سالم از راه ادرار دفع می شود ولی مقدار این عنصر در بدن بیماران کلیوی افزایش پیدا می کند و نقش این عنصر به عنوان یک عامل مهم در برخی از بیماری های بالینی مانند آلزایمر مورد توجه است. هدف از کار پژوهشی حاضر ارائه روش های نوین و کاربردی برای استخراج و پیش تغلیظ آلومینیوم در نمونه های ادرار و اندازه گیری آن با روش جذب اتمی کوره گرافیتی می باشد. برای این منظور دو روش میکرواستخراج مایع- مایع پخشی (dllme) و همچنین میکرواستخراج با امولسیون سازی توسط امواج فراصوت(usaeme) مورد استفاده قرار گرفت که بعد از بهینه سازی پارامترهای موثر بر کارایی هر دو روش استخراج، گستره خطی و حد تشخیص برای روش dllme به ترتیب (µg l-170-1) و µg l-1 80/0 وهمچنین گستره خطی و حد تشخیص روش usaemeبه ترتیب (µg l-160-1) و µg l-1 43/0 بدست آمد.

فوروزماید (fd) یک داروی مدر قوی است که به طور گسترده برای درمان حالت های ادم همراه با نارسایی های مزمن قلبی و کلیوی، فشار خون بالا، نارسایی های احتقانی قلبی و سیروز کبدی استفاده می شود. لذا روشی ساده و دقیق برای تعیین غلظت این دارو در مایغات بیولوژیک، مورد نیاز آزمایشگاه های تجزیه ای بیومدیکال می باشد.در این کار پژوهشی، چنین روشی برای استخراج و اندازه گیری غلظتهای فوروزماید موجود در سرم خون انسان و ادرار با استفاده از روش استخراج مایع = مایع پخشی – اسپکتروفلوریمتری گزارش شده است. تحت شرایط بهینه، محدوده ی خطی 20-3/0 و 18-5/0 میکروگرم بر میلی لیتر و حد تشخیص 12/0 و 07/0 میکروگرم بر میلی لیتر به ترتیب برای سرم و ادرار بدست آمد که با توجه به غلظت سرمی فوروزماید (9/4-8/1 میکروگرم بر میلی لیتر) و اینکه بخش اعظم این دارو بصورت دست نخورده از طریق ادرار دفع می شود و با توجه به اندازه گیری نمونه های حقیقی، روش ارایه شده از کارایی قابل توجهی برخوردار می باشد. روش ارائه شده برای اندازه گیری کمی فوروزماید در سرم و ادرار، دارای خطیت، دقت و صحت قابل قبولی بوده و می تواند برای آنالیز های بیومدیکال به کار گرفته شود.

در بخش اول کار پژوهشی حاضر، روش استخراج با فاز جامد مبتنی بر نانوذرات هیدروکسید دوگانه ی لایه ای نیکل-آلومینیوم برای پیش تغلیظ مقادیر بسیار کم سلنیم قبل از اندازه گیری توسط اسپکترومتری جذب اتمی تولید هیدرید با جریان پیوسته (hgaas) ارائه گردیده است. عوامل تاثیرگذار بر راندمان استخراج و سیگنال hgaasمطالعه و بهینه گردیدند. تحت شرایط بهینه، حد تشخیص و انحراف استاندارد نسبی روش به ترتیب ng ml?103/0 و 8/2% به دست آمد. ظرفیت جذبی جاذب به کار برده شده mgg?198/9 محاسبه گردید و فاکتور تغلیظ سیستم پیشنهادی 33 به دست آمد. به منظور ارزیابی صحت روش پیشنهادی، نمونه ی استاندارد nist srm 1566b مورد آنالیز قرار گرفت که مقدار به دست آمده با مقدار تائید شده همخوانی خوبی نشان داد.روش ارائه شده برای تعیین سلنیم در نمونه های آبی مختلف به کار گرفته شد. در بخش دوم کار، روشی ساده و حساس برای اندازه گیری مقادیر بسیار کم آرسنیک با اسپکترومتری جذب اتمی الکتروترمال (etaas) پس از استخراج و پیش تغلیظ با استفاده از نانوذرات هیدروکسید دوگانه ی لایه ای سه تایی منیزیم-آلومنیوم-آهن ارئه گردید. متغیرهای موثر بر راندمان استخراج و سیگنال etaas مورد مطالعه قرار گرفته و شرایط بهینه ی تجربی حاصل شد. تحت شرایط بهینه، حد تشخیص و انحراف استاندارد نسبی روش به ترتیب ng l?16/5 و 6/4% محاسبه گردید. ظرفیت جذبی و فاکتور تغلیظ سیستم پیشنهادی به ترتیب mg g?1 68/8 و 300 به دست آمد. نمودار کالیبراسون در محدوده ی غلظتی ng l?1650-15 با ضریب همبستگی 996/0 خطی به دست آمد. صحت روش پیشنهادی با آنالیز نمونه ی استاندارد nist srm 1643eمورد تائید قرار گرفت و به طور موفقیت آمیزی برای اندازه گیری آرسنیک در نمونه آب های طبیعی به کار گرفته شد.

در بخش اول کار تحقیقی حاضر یک روش حساس و دقیق برای اندازه گیری آملودیپین بسیلات در نمونه-های ادرار و پلاسما با استفاده از میکرواستخراج مایع-مایع-مایع بر پایه فایبر توخالی که با کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا (hplc) دنبال می شود، شرح داده شده است. پارامترهای مختلف تاثیرگذار روی کارآیی استخراج مطالعه و بهینه گردیدند. عملکرد روش پیشنهادی با بررسی محدوده های خطی، ضرایب تعیین، دقت، حد تشخیص و حد تعیین کمی مورد مطالعه قرار گرفت. در بخش دوم میکرواستخراج با امولسیون سازی به کمک امواج فراصوت درون یک سرنگ با استفاده از حلال های آلی با دانسیته کمتر برای اندازه گیری حساس آملودیپین بسیلات و نیفدیپین در نمونه پلاسما با استفاده از hplc توسعه داده شد. در تکنیک پیشنهادی، یک سرنگ 10 میلی لیتری به عنوان یک ظرف استخراج، جداسازی و پیش تغلیظ مورد استفاده قرار گرفت. طراحی مرکب مرکزی در ترکیب با تابع مطلوبیت برای هدف بهینه سازی به کار گرفته شد. در بخش سوم کاربرد نانو ذرات مغناطیسی fe3o4 پوشش داده شده با کربن (fe3o4/c) به عنوان یک جاذب برای استخراج با فاز جامد مغناطیسی مقادیر جزیی آفت کش های اورگانوفسفر از نمونه های آب و اندازه گیری آنها با استفاده از hplc با دتکتور ماورابنفش مورد مطالعه قرار گرفت. نانو ذرات مغناطیسی fe3o4/c با استفاده از واکنش ساده هیدروترمال سنتز گردیدند و مواد حاصله بوسیله پراش اشعه x پودر، میکروسکوپ روبش الکترونی نشر میدانی و مادون قرمز تبدیل فوریه مورد بررسی قرار گرفتند. طراحی مرکب مرکزی در ترکیب با تابع مطلوبیت جهت پیدا کردن شرایط آزمایشی که بالاترین کارآیی استخراج کلی را فراهم می کند، به کار برده شد. در بخش چهارم یک فایبر میکرواستخراج با فاز جامد (spme) جدید بر پایه یک لوله شیشه ای پوشش داده شده با نانو کمپوزیت سرامیک/نانو ذرات مغناطیسی fe3o4/c (c-fe3o4/c) با استفاده از تکنیک سل-ژل تهیه گردید. پودر نانو ذرات مغناطیسی fe3o4/c با پیش ماده های سل-ژل مخلوط گردید تا نانو ذرات مغناطیسی c-fe3o4/c تهیه شود. نانو ذرات مغناطیسی c-fe3o4/c تهیه شده روی سطح لوله های شیشه ای به عنوان سابستریت جدید با روش ساده نشانده شد. تعدادی از هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای به عنوان ترکیبات مدل جهت ارزیابی عملکرد فایبر spme تهیه شده انتخاب گردید. آنالیت های استخراج شده با spme توسط حلال استونیتریل و به کمک تحت امواج فراصوت واجذب گردیدند و با استفاده از hplc با دتکتور فلورسانس مورد آنالیز قرار گرفتند. در قسمت آخر نانو کمپوزیت سرامیک/ نانو ذرات کربن بوسیله مخلوط کردن نانو ذرات کربن با پیش ماده-های سل-ژل تهیه گردید و به عنوان یک نوع جدیدی از جاذب های استخراج با فاز جامد در این کار استفاده شد و همچنین یک روش تجزیه ای استخراج فاز جامد بر پایه نانو کمپوزیت سرامیک/ نانو ذرات کربن در ترکیب با hplc برای اندازه گیری آفت کش های اورگانوفسفر در نمونه های آبی بنا نهاده شد.

در بخش اول یک روش الکتروفورز مویین ناحیه ای (cze) ساده و حساس برای آنالیز سه داروی بتابلوکر در نمونه ی ادرار توسعه و صحه گذاری شد. در این مطالعه، به منظور پاکسازی نمونه ی بیولوژیک و بهبود حساسیت، از تلفیق روش استخراج مایع-مایع با استفاده از پدیده ی کاهش حلالیت با افزایش نمک (salle) با روش تمرکز نمونه با تقویت میدان (fass) استفاده شد.در بخش دوم یک روش cze جدید برای آنالیز چهار داروی آنتی آریتمی در نمونه های پلاسما توسعه و صحه گذاری شد. در این مطالعه به منظور پاکسازی نمونه ی بیولوژیک و بهبود حساسیت ،از تلفیق روش میکرواستخراج مایع-مایع پخشی (dllme) و روش fass استفاده شد.در بخش سوم یک روش سریع و حساس برای اندازه گیری همزمان پنج داروی آنتی آریتمی در نمونه های پلاسما با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا با آشکارساز فرابنفش (hplc-uv) توسعه و صحه گذاری شد. که شامل dllme داروهای مورد نظر از 660 میکرولیتر نمونه پلاسما و جداسازی تحت شرایط ایزوکراتیک و و آشکارسازی در طول موج 200 نانومتر می باشد. در بخش چهارم، یک روش جدید کروماتوگرافی الکتروسینتیکی مایسلی (mekc) برای آنالیز کارودیلول و پروپرانولول از نمونه ی ادرار توسعه و صحه گذاری شد. در این مطالعه، به منظور پاکسازی نمونه بیولوژیک و بهبود حساسیت در mekc، از تلفیق روش استخراج مایع- مایع با نیروی ورتکس (valle) با روش تزریق نمونه با تقویت میدان- جاروب کردن (fasi-sweeping) استفاده شد.

بوسنتان آنتاگونسیت رقابتی گیرنده آندوتلین تیپ a و b بوده و با کاهش سطح اثر آندوتلین، باعث جلوگیری از انقباض عروق و در نتیجه کاهش فشار خون ریوی می شود. این فراورده یک داروی خوراکی، مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا جهت درمان فشار خون بالای شریان ریوی است. هدف از انجام این پژوهش اندازه گیری این دارو در مایعات بیولوژیکی می باشد. به منظور آنالیز داروها در نمونه های بیولوژیکی لازم است که گونه دارویی مورد نظر از ماتریکس جداسازی شود. بنابراین روش میکرو استخراج مایع-مایع پخشی (dllme وusaeme) با دو تکنیک اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا برای اندازه گیری داروی بوسنتان در نمونه های پلاسما، ادرار، بازدم بکار گرفته شد. در روش dllme مخلوطی از حلال پخش کننده و استخراج کننده به داخل نمونه های حاوی بوسنتان تزریق شد. در روش usaeme طی این روش حلال استخراج کننده به کمک التراسونیک در درون نمونه پخش شده و عمل استخراج صورت می گیرد و بعد از سانتریفوژ کردن قطره حلال استخراج کننده در ته ظرف جداشد و سپس حلال زدایی با جریان گاز نیتروژن صورت گرفت و جهت تزریق به دستگاه های تجزیه ای اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا به ترتیب در اتانول و فاز متحرک حل گردید. عوامل موثر در استخراج مانند حجم و نوع حلال استخراج کننده و پخش کننده، ph، سرعت و زمان سانتریفوژ، زمان سونیکیت و حجم نمونه بهینه سازی شدند. روش پیشنهادی بر اساس راهنمای معتبرسازی fda معتبرسازی شد. تحت شرایط بهینه، نمودار های کالیبراسیونdllme نمونه های پلاسمایی، ادرار، بازدمی بوسنتان با دستگاه uv-vis ترتیب در محدوده غلظتی (µg/ml 5-1)، (µg/ml 4-1)، (µg/ml 5-1) و همچنین با دستگاه hplc به ترتیب در محدوده غلظتی (µg/ml10-2/0)، (µg/ml10-1/0)، (µg/ml10-1/0) رسم گردید. نمودار های کالیبراسیون usaeme نمونه های پلاسمایی، ادرار و بازدمی بوسنتان با دستگاه uv-vis به ترتیب در محدوده غلظتی (g/mlµ 5-1)، (g/mlµ25-5)، (g/mlµ5-1) و همچنین با دستگاه hplc به ترتیب در محدوده غلظتی(g/mlµ10-2/0)، (g/mlµ50-5/0)، (g/mlµ10-1/0) بعد از بهینه سازی پارامترهای موثر در استخراج، رسم گردید. همچنین روش پیشنهادی براساس راهنمای معتبرسازی fda معتبرسازی شد. حدود تشخیص با دستگاه uv-vis در محدوده 37/0 تا 54/0 میکروگرم بر میلی لیتر و با دستگاهhplc در محدوده 024/0 تا 085/0 میکروگرم بر میلی لیتر در مایعات بیولوژیکی متغییر بود. نتایج بررسی های دقت درون روزی و بین روزی حاکی از آن است که روش دارای دقت قابل قبولی برای اندازه گیری بوسنتان در نمونه های بیولوژیکی را داراست. همچنین مطالعات پایداری دمایی کوتاه مدت، بلند مدت، و یخ بستن –ذوب شدن نشان داد که داروی مورد نظر در طول آماده سازی و آنالیز پایدار است. روش توسعه داده شده اندازه گیری صحیح، سریع و قابل اطمینان بوسنتان در نمونه های بیولوژیکی بدون صرف هزینه های گزاف امکان پذیر می سازد.

چکیده ندارد.

کلید واژه¬ها: لومینسانس حساس شده لانتانید، تربیوم، کولومینسانس، خاموش¬سازی فلوئورسانس، کاتکول¬آمین¬ها، فلاونوئیدها، کوئرستین، فلاونوئید کل، امپرازول، متوترکسات، فنانترولین، لانتانیوم چکیده در پروژه حاضر به اندازه¬گیری آثار مقادیر برخی از ترکیبات دارویی مهم که فلوئورسانس ذاتی آن¬ها بسیار پایین است و یا هیچ فلوئورسانسی از خود نشان نمی¬دهند، در فراورده¬های دارویی مختلف، محیط¬های بیولوژیکی و نمونه¬های غذایی پرداخته شده است. روش بر اساس تشکیل کمپلکس¬های لومینسنت بسیار پایدار و با شدت فلوئورسانس بالا می¬باشد که بعد از تحریک در طول موج جذبی لیگاند (آنالیت)، فلوئورسانس با نوارهای باریک و خطی ویژه تربیوم را در nm 545 با شدت بالا نشر می¬کنند (فلوئورسانس حساس شده لانتانید). همچنین برخی از ترکیب¬¬های دارویی بطور غیرمستقیم بر اساس اثر خاموش¬سازی آن¬ها روی فلوئورسانس حساس شده پروب تربیوم- فنانترولین، اندازه¬گیری شده¬اند. نوراپی¬نفرین و اپی¬نفرین بر اساس افزایش فلوئورسانس تربیوم در 5/9 ph = در حضور لانتانیوم به عنوان لیگاند کمکی و سدیم سولفیت به عنوان عامل اکسیژن¬زدا در نمونه¬های سرم انسان با بازیابی¬های در محدوده 105-95 % اندازه¬گیری شده¬¬اند. نتایج نشان داد که در حضور لانتانیوم، شدت فلوئورسانس حساس شده تربیوم در nm 545 با تحریک در nm 312 حدود 15 برابر افزایش می¬یابد و حساسیت روش تجزیه¬ای برای اندازه¬گیری کاتکول¬آمین¬ها بهبود می¬یابد (حد تشخیصµg l-1 59/0 برای اپی¬نفرین و µg l-1 58/0 برای نوراپی¬نفرین بدست آمده است). شرایط بهینه برای تشکیل کمپلکس و مکانیزم افزایش لومینسانس در حضور لانتانیوم بررسی شد. روش فلوئورسانس حساس شده تربیوم برای اندازه¬گیری فلاونوئید کل در نمونه¬های دارویی با منشأ گیاهی، آب میوه¬ها و دم کرده¬های چای بر حسب معادل کوئرستین به کار رفته است. روش بر اساس تشکیل کمپلکس فلاونوئیدها (کوئرستین به عنوان ماده مرجع) با یون¬های تربیوم در 0/7 ph = است که فلوئورسانس شدیدی را در nm 545 با تحریک در nm 310 نشان می¬دهد. در شرایط بهینه، حد تشخیص µg ml-1 002/0 بدست آمد. غلطت¬های فلاونوئید کل اندازه¬گیری شده بر حسب معادل کوئرستین در5 نمونه غذایی بررسی شده در محدوده µg ml-1 9/27-6/6 و در نمونه¬های دارویی در محدوده mg g-1 476/0-204/0 (برای دو پماد) و µg ml-1 50/13 (برای قطره) قرار دارد. نتایج بدست آمده در توافق خوبی با نتایج حاصل از روش¬های اسپکتروفتومتری، روش فولین سیو کالتو و روش بر اساس تشکیل کمپلکس رنگی با آلومینیوم است. در بخش دیگری از کار پژوهشی، اثر خاموش¬سازی امپرازول بر روی فلوئورسانس پروب لومینسنت بسیار پایدار تربیوم- فنانترولین در محیط¬های مختلف در طول موج نشری nm 545 بررسی شد. نتایج نشان داد که در حضور سورفکتانت بیس (2- اتیل هگزیل) سولفو سوکسینات (aot) اثر خاموش¬سازی امپرازول بسیار بالاست. بر اساس نتایج بدست آمده روش توسعه یافته برای اندازه¬گیری امپرازول در نمونه¬های دارویی با موفقیت به کار برده شد. حد تشخیص بدست آمده توسط روش µg ml-1 016/0 می¬باشد. همچنین بر اساس خاموش¬سازی فلوئورسانس حساس شده پروب تربیوم- فنانترولین توسط داروی متوترکسات، روش بسیار حساس و سریع برای اندازه¬گیری آن در نمونه¬های بیولوژیکی نظیر سرم و ادرار توسعه یافت و اثر خاموش سازی فلوئورسانس آن در محیط¬های مختلف بررسی شد. طول موج¬های تحریک و نشر فلوئورسانس به ترتیب 300 و 545 نانومتر می¬باشد. نتایج نشان داد که ارتباط خطی بین میزان خاموش¬سازی فلوئورسانس و غلظت متوترکسات در محدوده µg ml-1 10-02/0 وجود دارد. حد تشخیص روش µg ml-1 015/0 می¬باشد. روش بطور موفقیت¬آمیز برای اندازه¬گیری مستقیم متوترکسات در سرم و ادرار با حد تشخیص به ترتیبµg ml-1 028/0 و µg ml-1 017/0 بعد از یک مرحله پیش¬تیمار ساده بکار رفته است. باریابی¬های متوترکسات در سرم و ادرار کامل است و به ترتیب در محدوده 6/110-5/97 % با rsd % کمتر از 5 و 8/104- 4/98 % با rsd % کمتر از 3 قرار دارد. شایان ذکر است که امکان اندازه¬گیری آنالیت¬های فوق الذکر بر اساس افزایش و یا خاموش¬سازی فلوئورسانس حساس¬ شده اروپیوم (eu3+) نیز در حضور عوامل مختلف به طور کامل مورد بررسی قرار گرفت ولی نتایج مطلوبی حاصل نشد. به همین جهت در این کار پژوهشی از یون تربیوم به عنوان پروب لومینسنت استفاده شده است.