به دلیلِ وجود سه ویژگی بارز در رُمان چهره?مرد هنرمند در جوانی اثر جیمز جویس (james joyce)، این اثر جهت تحلیل از منظر نگره فرا تاریخ (metahistory) هِیدن وایت (hayden white) که در دو کتاب مهمش تحت عناوینِ metahistory (1973) و the tropics of discourse (1978) ارائه گردیده، برگزیده شده است. ویژگی نخست به ساختارِ روایی این اثر بر می گردد که در طی آن جویس روایتی تاریخی را بر خط داستانی ُرمان تحمیل کرده است. به عبارت دیگر، خواننده? این اثر با ساختار روایت درون روایت (narrative-within-narrative) مواجه می شود که در واقع نتیجه? ویژگی زندگی نامه? شخصی بودن (autobiographical) این ُرمان است که در بازنمایی تجارب تاریخیِ شخصی و کابوس تاریخی اِستیون (stephen) انعکاس یافته است. ویژگی دوم تاثیر اجتناب ناپذیر تصویرِ ذهنی، انتخاب واژگان و آهنگ کلمات سبک پیتری (paterian style) بر متن ُرمان است که در بر گیرنده? ُبعد بلاغی و استعاری این اثر می باشد. در واقع مهارتِ استعاری جویس در باز نمایی شناختِ تاریخی در ُرمان چهره به طور مستقیم در ارتباط با مُدل ساختارمندی بلاغی (constructionism ‍ (rhetorical هِیدن وایت قرار می گیرد که بر طبق آن شناختِ تاریخی اِستیون و حس نو ظهور وی نسبت به گذشته از طریق تصویر سازیِ ذهنی و قابلیتِ زبان شناختی استعاری، به تصویر کشیده شده است. و در نهایت، عدم وجود یک نظریه? تاریخی در رُمان چهره و وجود این واقعیت که حس تاریخی موجود در ُرمان به شکل غیرمستقیم و دریافتگرایانه ارائه شده است؛ محقق را بر آن داشت تا سعی کند‍? هر چند به شکل جزئی، از متن تاریخی نهفته رُمان? که گمان می رود عمیقاً پنهان مانده و تلاشهای تحلیل گرایانه قابل ملاحظه ای را از سوی خواننده متن طلب می کند، لایه برداری نماید. از این رو، در راستای تحلیل رُمان جویس از دید نظریه? فرا تاریخ هِیدن وایت، این جُستار در ابتدا قصد دارد تا به طور مختصر جنبه های مرتبطِ متفاوتی را از نظریه?هِیدن وایت ترسیم نماید. پس ازآن به بحث در خصوص ارتباط درونیِ زبان، تاریخ و بلاغت درمتن ملقب به متن جویسی (joycean text) به طور اَعم و رُمان چهره به طور اَخص پرداخته می شود. علاوه بر آن، در این بخش از کنکاش تلاش شده است تا نشان داده شود که چگونه گرایشاتِ جویس نسبت به تاریخ و زبان و شیوه? برخورد وی با این موضوع در ارتباط با نظریه? فرا تاریخی هِیدن وایت قرارمی گیرد. در پایان، با تاکید برتصویرسازی تاریخی که منجر به نوعی واقع گرایی استعاری figural realism)) در رُمان چهره می گردد، نظریه?هِیدن وایت به طورعملی با هدفِ نفوذ در عمق زبانِ ادواری تاریخی رُمان، لحظاتی که طی آن تجربه? تاریخی از طریق تصویر سازی خیالی صورت می گیرد، به کار گرفته می شود. در نتیجه? این کنکاش قصد دارد نه تنها به بررسی ارتباط درونی بین زبا ن و تاریخ در رُمان چهره از دیدگاه نظریه? فرا تاریخ هِیدن وایت بپردازد بلکه استعاراتِ تاریخی (historical tropes) این اثر که معنای استعاری (tropological meaning) را در بر می گیرند و نقش آنان را درشکل گیری فرآیند بافت مندی و روایت مندی این رُمان را نیز مورد بررسی قرار دهد. کلید واژه ها: چهره مرد هنرمند در جوانی? هیدن وایت? فرا تاریخ? مجاز? معنای درونی? تحمیل، روایت، خط داستانی، معنای استعاری.