قرن ششم هجری در ایران، از نظر رواج و رشد عرفان اهمّیّت چشم گیری دارد. از این قرن به بعد عرفان سیری صعودی طی کرد و در دوره ی مغول ها به اوج رسید. در این دوره مباحث عرفانی بیش از پیش در ادبیات راه پیدا کرد. شاعرانی چون سنایی، عطّار و مولوی با سرودن مثنوی های عرفانی، رمزی و تمثیلی، در به اوج رسیدن ادبیات عرفانی فارسی نقش مهمّی ایفاکردند، منطق الطّیر سرمشق بسیاری از شاعران پس از عطّار قرار گرفت. این کتاب، سلوک روح را در هفت مرحله تا رسیدن به مرحله ی کمال و «وحدت» در قالب داستان رمزی حرکت مرغان به سوی سیمرغ برای یافتن پادشاه بیان می کند. در این اثر از تمثیل روح به صورت پرنده استفاده شده است که پیشینه ای دیرین در فرهنگ های گوناگون دارد و در عرفان اسلامی با رساله الطّیر ابن سینا، وارد شد. در قرن پانزدهم میلادی، دراسپانیا با قدرت گرفتن پادشاهان کاتولیک، عرفان، ادبیات و هنر به اوج شکوفایی رسید؛ به ویژه عرفان کاتولیکی که در کاتولیک مسیحی ریشه داشت. به همین دلیل این قرن را «قرن طلایی اسپانیا» خوانده اند. در این دوره در اسپانیا قدّیسه ای عارف، ترزای آویلایی ظهور کرد که شاهکارهای عرفانی وی بر قلّه های عرفان و ادب اسپانیا می درخشد. برترین اثر او دژ درون است که سیر عروج روح را در قالب عبور از عمارتهای هفتگانه ی دژی نورانی به تصویر می کشد. بنابراین اساس کار وی مانند منطق الطّیر بیان سلوک هفت مرحله ای روح تا رسیدن به «نکاح روحانی» یا همان «وحدت» است.