اثبات تجرد قوه خیال و اصول قائمه بر آن و بررسی و ارائه کارکردهای آن از مباحث مربوط به نفس و مقامات آن است. تحقیق و تبیین مسأله مذکور ارتباط مستقیم با اکثر مبانی فلسفی دارد. بدون تردید فلاسفه قبل از صدر المتألهین به بسیاری از این نکات پی نبرده اند و اگر هم پاره ای از این مباحث در کتب آنها دیده می شود چون همه قواعد مربوط به آن را ضبط نکرده اند، از رسیدن به حقیقت محروم مانده اند. صدر المتألهین در بررسی قوای نفس تجرد قوه خیال را اثبات می کند و دلائل ابن سینا بر مادی بودن قوه خیال را رد می کند. با اثبات تجرد این قوه و اثبات وحدت نفس با قوای نفس، مرتبه و صقعی به نام خیال متصل برای نفس مطرح می کند. خیال متصل از منظر ایشان جایگاه صور خیالی، صور منامیه و صور جزئی دریافتی از عالم غیب است. قوه خیال از نظر ملاصدرا دارای توانایی های خاص است از جمله نفس با کمک این قوه در مرتبه خیالی خود صور خیالی را ابداع و خلق می کند علاوه بر این توانایی حفظ و نگهداری دریافتهای غیبی و وحیانی نیز ویژه این قوه است. با اثبات تجرد قوه خیال بقاء آن در معاد نیز توجیه می شود و با بقاء آن در معاد، معاد جسمانی تبیین می شود که خود از شاهکارهای صدر المتألهین است. در تحقیق حاضر ابتداءً به بررسی جایگاه قوه خیال در بین سایر قوای نفس پرداخته می شود و ادله ای که بر تجرد آن اقامه گردیده مطرح می شود، سپس کارکردهای این قوه در مباحثی چون ادراک، دریافت امور غیبی، معاد جسمانی مورد مداقه فلسفی قرار می-گیرد. واژگان کلیدی: نفس، خیال متصل، متخیله، ادراک، رویا، معاد جسمانی، وحی.