پژوهش حاضر در قالب دو آزمایش مجزا و به منظور بررسی تأثیر اسیدهای آلی بر پاسخ های ایمنی، اکولوژی میکروبی روده و قابلیت ‏استفاده از فسفر فیتاتی در مرغان تخمگذار لگهورن طراحی گردید. در هر دو مطالعه از مرغ های تخمگذار سویه های لاین ‏w-36‎‏ در سن 34 ‏هفتگی استفاده شد که پرندگان پس از طی یک دوره عادت پذیری 10 روزه، وارد مرحله اصلی آزمایش (70 روز) شدند. در آزمایش اول ‏که برای ارزیابی تأثیر نوع و سطح اسید های آلی بر عملکرد و فعالیت سیستم ایمنی انجام شد، از تعداد 210 قطعه مرغ تخمگذار در قالب ‏هفت تیمار، 5 تکرار و 6 قطعه به ازاء هر تکرار استفاده گردید که تیمارها شامل گروه شاهد و سطوح 25/0 و 5/0 درصد فرم نمکی ‏اسیدهای آلی سیتریک، بوتیریک و فوماریک بود. نتایج نشان داد که استفاده از اسیدهای آلی در بازه سنی 39-34 هفتگی (35 روز اول)، ‏باعث افزایش (01/0‏p<‎‏) درصد تخمگذاری شد و همچنین در کل دوره، اثر متقابل نوع اسید × سطح اسید معنی دار (05/0‏p<‎‏) بود، ‏بطوریکه تنها افزایش سطح اسید سیتریک از 25/0 به 5/0 درصد، باعث افزایش چشمگیر درصد تخمگذاری گردید. بازده تولید تخم مرغ ‏در 35 روز اول و همچنین در کل دوره آزمایش تحت تأثیر (05/0‏p<‎‏) تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. کلیه سطوح اسیدهای آلی، ‏ضخامت پوسته تخم مرغ را در پایان دوره آزمایش بهبود (05/0‏p<‎‏) دادند. استفاده از اسیدهای آلی در مجموع، میزان کلسترول و تری ‏گلیسریدهای سرم را کاهش، و ‏hdl‏ خون را (05/0‏p<‎‏) افزایش داد. تیتر آنتی بادی در برابر ویروس بیماری نیوکاسل در روزهای 7 و 14 ‏پس از تجویز واکسن، از روند متفاوتی (05/0‏p<‎‏) در بین تیمار های آزمایشی برخوردار بود و در این خصوص، سطح 5/0 درصد اسیدهای ‏آلی در کل تیتر آنتی بادی را در روز 7 بعد از واکسیناسیون کاهش دادند. در آزمایش دوم، تأثیر اسیدهای آلی بر قابلیت بهره وری از فسفر ‏فیتاتی مورد مطالعه قرار گرفت که طی آن، هشت تیمار غذایی در قالب یک آزمایش فاکتوریل 4×2 (شامل چهار جیره پایه: شاهد و جیره ‏های حاوی فرم نمکی اسید های سیتریک، بوتیریک یا فوماریک؛ و دو سطح فسفر غیرفیتاتی: 60 و 100 درصد توصیه های ‏nrc‏) به ‏پرندگان تغذیه شدند. وزن تخم مرغ با مصرف جیره های دچار کمبود فسفر، بطور معنی داری (01/0‏p<‎‏) در 35 روز انتهای آزمایش و ‏همچنین در کل دوره آزمایش کاهش یافت. همچنین بین اسیدهای آلی از نظر درصد تخمگذاری، تفاوت قابل ملاحظه ای (05/0‏p<‎‏) ‏وجود داشت، بطوریکه تنها مصرف فرم نمکی اسید سیتریک باعث بهبود میزان تولید تخم مرغ شد. ضریب تبدیل خوراک نیز در نتیجه ‏افزایش سطح فسفر غیرفیتاتی جیره از 60 به 100 درصد توصیه های ‏nrc، کاهش معنی داری (01/0‏p<‎‏) نشان داد. استفاده از اسیدهای آلی ‏در جیره، باعث کاهش معنی دار (01/0‏p<‎‏) سطح کلسترول سرم خون میان دوره شد و در مقابل، افزایش سطح فسفر غیرفیتاتی از 60 به ‏‏100 درصد نیز میزان کلسترول را در پایان دوره آزمایش کاهش (05/0‏p<‎‏) داد. غلظت ‏hdl‏ سرم خون نیز در نتیجه مصرف اسیدهای ‏آلی در جیره، به طرز قابل توجهی افزایش (001/0‏p<‎‏) یافت. اگرچه تیتر تولید آنتی بادی در برابر نیوکاسل تحت تأثیر سطح فسفر جیره ‏قرار نگرفت، اما کلیه اسیدهای آلی (بویژه سیترات)، تیتر آنتی بادی نیوکاسل را در روزهای 7 و 14 پس از تزریق واکسن افزایش ‏‏(01/0‏p<‎‏) دادند. اسیدهای آلی در مجموع باعث افزایش درصد خاکستر کل (01/0‏p<‎‏) و کلسیم (001/0‏p<‎‏) استخوان درشت نی ‏پرندگان شدند و همچنین خاکستر استخوان در گروه های با سطح فسفر 100، بالاتر (01/0‏p<‎‏) از گروه های 60 درصد بود. نکته قابل توجه ‏اینکه، مصرف اسیدهای آلی در جیره باعث کاهش معنی دار کلونی های اشرشیاکلای (05/0‏p<‎‏) و سالمونلا (01/0‏p<‎‏)، و افزایش معنی دار ‏جمعیت لاکتوباسیلوس ها (01/0‏p<‎‏) شد و در این خصوص، سطح فسفر جیره تأثیری بر اکولوژی میکروبی ایلئوم نداشت. همچنین تغذیه ‏جیره های حاوی اسیدهای آلی باعث بهبود چشمگیر (001/0‏p<‎‏) قابلیت هضم ایلئومی (اکسید کروم) پروتئین، کلسیم و فسفر گردید. در ‏کل نتایج حاضر حاکی از آن است که اسیدهای آلی می توانند از طریق تعدیل جمعیت های میکروبی ساکن روده و بهبود قابلیت هضم مواد ‏مغذی، عملکرد مرغ های تخمگذار را بهبود بخشند و با توجه به تأثیر مثبت آنها بر تیتر آنتی بادی نیوکاسل، به نظر می رسد که این دسته از ‏افزودنی های غذایی پتانسیل مناسبی برای جایگزینی آنتی بیوتیک ها در جیره های غذایی طیور داشته باشند.‏