نام پژوهشگر: سید امین مصطفوی
سید امین مصطفوی جهانگیر عابدی کوپایی
نیاز به اطلاعات درکشاورزی به سرعت در حال افزایش است، چرا که افزایش روزافزون تقاضا برای محصولات کشاورزی منجر به استفاده بی رویه و فشار بر منابع آبی، خاکی و دیگر منابع طبیعی شده است. آزمایشات میدانی وقت گیر و پرهزینه بوده و تولید داده های جدید از طرق روش های سنتی کافی نیست و نتایج آنها به مکان و زمانی که انجام شده اند، محدود می شوند. در چند دهه اخیر مدل ها کمک شایانی به بشر در این زمینه کرده اند. سیستم پشتیبانی تصمیم (dss) بوسیله سازمان بین المللی تعاون (ibsnat) برای انتقال تکنولوژی کشاورزی، توسعه یافته است. در این پژوهش به وسیله نرم افزار dssat استراتژی های مختلف کشت گندم و ذرت در ایستگاه کبوترآباد و داران تحت شرایط اقلیم جاری (دوره پایه) و اقلیم آینده (تغییر اقلیم) مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای مورد بررسی شامل تاریخ کاشت، بافت های متنوع خاک، مقادیر مختلف آبیاری و کوددهی می باشد. ابتدا ذرت در ایستگاه کبوترآباد در پنج تاریخ کاشت از بیستم اردیبهشت تا پانزدهم تیر کشت شد. گیاه از نظر جذب نیتروژن محدودیتی نداشت و هرگاه رطوبت خاک به 50% می رسید، نرم افزار رطوبت خاک را بطور اتوماتیک تامین می کرد. با توجه به شاخص بهره وری آب (گرم دانه تولید شده به کیلوگرم آب آبیاری) پانزدهم تیر ماه به عنوان تاریخ کاشت مناسب انتخاب گردید. سپس با پنج نوع بافت خاک و هشت تیمار آبیاری با حد مجاز تخلیه آب از خاک 10 تا 80 درصد شبیه سازی انجام شد. همچنین با شرایط مذکور و مقادیر مختلف اوره از صفر تا 700 کیلوگرم بر هکتار برنامه اجرا شد. با توجه به شاخص بهره وری از آب و برآورد اقتصادی مقدار 288کیلوگرم نیتروژن بر هکتار و 30% تخلیه مجاز رطوبتی انتخاب گردید. این شبیه سازی برای گندم نیز انجام شد و تاریخ های کاشت از پانزدهم مهر تا دهم آذر انتخاب شد. با توجه به شاخص بهره وری آب، اول آبان به عنوان تاریخ کاشت مناسب، 110 کیلوگرم اوره بر هکتار مقدار بهینه کوددهی و60% تخلیه مجاز رطوبتی برای آبیاری انتخاب شد. شبیه سازی تاریخ کاشت در ایستگاه هواشناسی داران در سال های 1999-1990 انجام شد و سپس با استفاده از فرضیات a2 و b2 که با مدل hadcm3 برای این ایستگاه پیش بینی شده بود، داده های هواشناسی تولید شد. طبق سناریو a2 و b2 در منطقه داران میانگین دما به ترتیب 7/2 و 4/2 درجه سانتیگراد افزایش و میانگین بارندگی 2/6 و 3/8 درصد کاهش خواهد یافت. شبیه سازی رشد گندم و ذرت در سه دوره سال های 2039-2010، 2069-2040 و 2099-2070 مانند دوره پایه انجام شد. در هر دو سناریو افزایش دما باعث کاهش طول دوره رشد ذرت، افزایش آب مصرفی و کاهش عملکرد شد، درنتیجه شاخص بهره وری آب در این گیاه کاهش می یابد. توصیه می شود برای جبران کاهش میزان بهره وری آب تاریخ کاشت ذرت تا پایان قرن جاری از اوایل خرداد به اوایل تیر ماه تغییر کند. افزایش دما و تغییرات بارندگی منجر به کاهش طول دوره رشد گندم می شود، اما عملکرد ثابت مانده و آب آبیاری کاهش می یابد، در نتیجه بهره وری آب در گندم افزایش خواهد یافت. تاثیر تغییر اقلیم بر گندم رقم قدس در منطقه داران مثبت ارزیابی می شود ولی رشد ذرت را محدود کرده و میزان بهره وری آب آبیاری در آن کاهش چشمگیر خواهد داشت.