چکیده این تحقیق به مطالعه دردیوان و اندیشه و روزگار سیف فرغانی می پردازد. سیف فرغانی( ؟ ،705 یا 745)، در جوانی، به دلیل حمله ی مغولان از زادگاهش، فرغانه به آقسرا، مهاجرت کرد. و در همان شهر درگذشت.او شاعری عالی قدر و عارفی خانقاه نشین بود. پیامدهای حمله ی مغولان و اوضاع نابسامان آن عصر، موجب شد که شاعر به سرودن اشعار انتقادی و اجتماعی بپردازد و این مضمون و شیوه ی شعری، بیشتر سروده های او را تشکیل دهد. در این تحقیق، جنبه های مختلفی از زندگی و شعر او شامل شرح حال و سفرها، عرفان، تأثیر شاعران معاصر و پیشین بر اشعارش، موسیقی اشعار و سبک او تحلیل و بررسی شده است. بخش هایی از دیوان او شامل قصاید، غزلیات، قطعات و رباعیات که در موضوع های گوناگون می باشند، گزینش و شرح شده اند که بخش عمده ی این پژوهش را تشکیل می دهند. در اشعار او، صنایع بدیعی در شعر او متعادل و ماهرانه به کار رفته است.تشبیه و استعاره در شعر او پرکاربرد است و استفاده از تلمیحات داستانی و فرهنگ ایرانی در شعر او وجود دارد ولی او بیشتر به داستانها و اسطوره های مذهبی اشاره دارد. اندیشه های عرفانی و کلامی و اطلاعات علمی در اشعارش متداول و معمول و قصیده ها و غزلهای عرفان او فراوان است و نشانه هایی از تفکر قلندرانه را در اشعارش دارد. واژگان کلیدی: سیف فرغانی، احوال و آثار، دیوان، شرح.