چکیده به منظور ارزیابی اثرات محلول پاشی روی، منگنز و تنش کم آبی در دوران رویشی و زایشی بر رشد و عملکرد دو رقم ذرت، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا در سال 1387 انجام گرفت. عامل اصلی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل، یک‏بار قطع آبیاری در مرحله رویشی، یک بار قطع آبیاری در مرحله زایشی) و محلول پاشی (محلول پاشی روی، محلول پاشی منگنز و شاهد بدون محلول پاشی) و عامل فرعی شامل دو رقم ذرت (سینگل کراس 301 و سینگل کراس 400) بود. بیشینه شاخص سطح برگ، دوام شاخص سطح برگ از گلدهی تا رسیدگی، سرعت رشد محصول در گلدهی، سرعت جذب خالص، درجه روز رشد تا 50% گلدهی، ارتفاع گیاه، ارتفاع بلال، قطر ساقه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت، دوره پر شدن دانه، عدد اسپاد پس از تنش رویشی و زایشی، کارایی مصرف آب و درصد پروتئین دانه اندازه گیری و محاسبه شد. همچنین اجزاء عملکرد شامل تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، تعداد دانه در بلال و وزن دانه اندازه گیری و محاسبه شد. کمترین مقادیر شاخص های رشد در تنش کم آبی در مرحله رویشی بدست آمد ضمن اینکه منجر به افزایش فاصله زمانی کاشت تا ظهور ابریشم و کاهش سرعت رشد محصول در گلدهی گردید و بصورت کاهش دوره پرشدن دانه ادامه یافت. بیشترین مقدار سرعت رشد محصول در گلدهی در رقم سینگل کراس 400 با محلول پاشی روی بدست آمد. بیشترین تعداد دانه در بلال با محلول پاشی روی بدست آمد و سینگل کراس 400 در این صفت بر سینگل-کراس 301 برتری داشت. محلول پاشی روی و منگنز منجر به افزایش وزن دانه به ترتیب به میزان 7 و4 درصد نسبت به شاهد شد. بیشرین کاهش وزن دانه در تنش کمبود آب در مرحله زایشی حاصل شد. تنش در مرحله رویشی منجر به کاهش عدد اسپادبه میزان 19 درصد نسبت به شاهد شد. محلول پاشی روی و منگنز به ترتیب منجر به افزایش 4 و 7 درصد عدد اسپاد نسبت به شاهد بدون محلول پاشی شد. کمترین مقدار عدد اسپاد پس از خمیری دانه مربوط به تنش کم آبی درمرحله زایشی با سینگل کراس 400 بود. بیشترین کارایی مصرف آب با محلول‏پاشی روی و تنش کم آبی در مرحله زایشی بدست آمد. رقم سینگل کراس 301 نسبت به رقم سینگل کراس 400، 6 درصد ماده خشک کمتری تولید کرد. محلول پاشی روی 14 درصد و محلول پاشی منگنز 8 درصد عملکرد ماده خشک را نسبت به شاهد، افزایش داد. بیشترین کاهش عملکرد دانه مربوط به اعمال تنش کمبود آب در مرحله رویشی به مقدار 6/5802 کیلوگرم در هکتار بود که در مقایسه با آبیاری کامل با عملکرد 8/8004 کیلوگرم در هکتار 38 درصد کاهش نشان داد. بیشترین عملکرد دانه در تیمار محلول پاشی روی، به مقدار 6/7127 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. محلول پاشی روی و منگنز در شرایط آبیاری کامل بیشترین تأثیر را در عملکرد دانه نشان داد.