کارناوال نوعی خرده فرهنگ انتقادی است که آیین ها و آداب آن اخلاق حاکم و هنجارهای رایج را به پرسش می گیرند. اندیشه کارناوال بر پایه ی گریز از هر گونه جزم اندیشی و اقتدارطلبی استوار است. کارناوال زیرساختی اومانیستی دارد. عمده ترین جلوه گاه تمایلات اومانیستی جمال زاده در می توان در گرایش او به کارناوال ادبی مشاهده کرد. در پژوهش حاضر به جنبه های کارناوالی در پنج اثر جمال زاده یعنی یکی بود یکی نبود، آسمان و ریسمان، دارالمجانین، قلتشن دیوان و راه آب-نامه پرداخته شده است. این جنبه ها عبارت است از: 1- التقاط گرایی و دوگونگی 2- تقدس زدایی و زمینی کردن. التقاط گرایی خود شامل دو بخش طنز و نقیضه می شود. تقدس زدایی و زمینی کردن نیز شامل گروتسک و عامیانه گرایی می شود. جما ل زاده با گرایش به انواع طنز، نقیضه، گروتسک و عامیانه گرایی هم اقتدار سنت ادبی را درهم می شکند و هم رسمیت بیان را زیر سوال می برد. در نهایت سعی می کند به اشکالی از دیالوگ دست یابد. همه ی موارد فوق نشانه های زمینی کردن مناسبات انسانی و توجه به فردیت آدمی است. در پژوهش حاضر مصادیق این جنبه ها را در آثار مذکور یافته ایم. سپس، به بررسی جنبه های فکری و هنری کارناوال در آثار جما ل زاده پرداخته ایم در پژوهش حاضر به جنبه های کارناوالی در پنج اثر جمال زاده یعنی یکی بود یکی نبود، آسمان و ریسمان، دارالمجانین، قلتشن دیوان و راه آب-نامه پرداخته شده است. این جنبه ها عبارت است از: 1- التقاط گرایی و دوگونگی 2- تقدس زدایی و زمینی کردن. التقاط گرایی خود شامل دو بخش طنز و نقیضه می شود. تقدس زدایی و زمینی کردن نیز شامل گروتسک و عامیانه گرایی می شود. جما ل زاده با گرایش به انواع طنز، نقیضه، گروتسک و عامیانه گرایی هم اقتدار سنت ادبی را درهم می شکند و هم رسمیت بیان را زیر سوال می برد. در نهایت سعی می کند به اشکالی از دیالوگ دست یابد. همه ی موارد فوق نشانه های زمینی کردن مناسبات انسانی و توجه به فردیت آدمی است. در پژوهش حاضر مصادیق این جنبه ها را در آثار مذکور یافته ایم. سپس، به بررسی جنبه های فکری و هنری کارناوال در آثار جما ل زاده پرداخته ایم.