هدف از انجام مطالعه حاضر تعیین اثرات پرتوتابی الکترون بر مقدار ناپدید شدن شکمبه ای و پس شکمبه ای ماده خشک و پروتئین خام کنجاله سویا و کنجاله کلزا و پاسخ های فیزیولوژیکی و عملکردی گاوهای شیرده بود. برای این منظور از 5 رأس گاو هلشتاین غیر شیرده دارای فیستولای شکمبه ای (یک رأس مجهز به کانولای روده ای) استفاده شد و با روش کیسه های نایلونی متحرک، ناپدید شدن پس شکمبه ای مواد مغذی باقیمانده از هضم شکمبه ای مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه های خوراکی (پرتوتابی نشده و پرتوتابی شده) در زمان های صفر، 2، 4، 8، 12، 24 و 48 ساعت در شکمبه انکوباسیون شده و تجزیه پذیری ماده خشک و پروتئین خام بدست آمد. پرتو الکترون بر فراسنجه های تجزیه پذیری پروتئین خام کنجاله سویا و کنجاله کلزا تأثیر معنی داری نداشت. پرتو الکترون بر ناپدید شدن پس شکمبه ای کنجاله سویا تأثیر نداشت ، اما باعث افزایش ناپدید شدن پس شکمبه ای کنجاله کلزا شد (05/0p<). نتایج الکتروفورز نشان دادکه در کنجاله سویای پرتوتابی نشده و شده زیر واحد بتا کنگلیسنین و هر دو زیر واحد اسیدی و بازی گلیسنین ودر کنجاله کلزا پرتوتابی نشده چهار زیر واحد کروسیفرین و یک زیر واحد ناپین و در کنجاله کلزای پرتوتابی شده چهار زیر واحد کروسیفرین و دو زیر واحد ناپین بخش عمده پروتئین عبوری را تشکیل می دهند. به منظور بررسی تأثیر پرتوتابی الکترون بر عملکرد تولیدی، قابلیت هضم مواد مغذی از 9 راس گاو شیرده هلشتاین (6راس چندبار زایش و 3راس یکبار زایش ) در فاصله 17 ± 82 روز شیر دهی استفاده شد. این آزمایش در قالب طرح مربع لاتین 3*3 با سه تکرار طی دوره های 21 روزه انجام شد. جیر ه ها شامل جیره شاهد ( حاوی کنجاله سویا و کنجاله کلزا پرتوتابی نشده)، جیره کنجاله سویا ( حاوی کنجاله سویا پرتوتابی شده و کنجاله کلزا پرتوتابی نشده)، جیره کنجاله کلزا ( حاوی کنجاله سویا پرتوتابی نشده و کنجاله کلزای پرتوتابی شده) بود. مصرف ماده خشک در جیره های شاهد، جیره کنجاله سویا و جیره کنجاله کلزا به ترتیب 07/24، 58/23 و 79/23 بود، که اختلاف معنی داری بین میانگین تیمارها مشاهده نشد. تولید شیر و راندمان تولید شیر تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. تفاوتهای مشاهده شده بین جیره های کنجاله سویا و کنجاله کلزا و جیره شاهد در قابلیت هضم ظاهری ماده خشک، ماده آلی و الیاف نامحلول در شوینده ازنظر آماری معنی داربود(05/)0p<)،اما این تفاوت ها بین دو جیره کنجاله سویا و جیره کنجاله کلزا مشاهده معنی داری نبود. همچنین قابلیت هضم ظاهری الیاف نامحلول در شوینده اسیدی بین جیر ه شاهد و جیره کنجاله کلزا تفاوت معنی داری داشت(05/)0p<). قابلیت هضم ظاهری پروتئین خام جیر ه شاهد و جیره کنجاله سویا تفاوت معنی داری داشت(05/)0p<)و در مجموع قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی جیره شاهد بیشتر از جیره های کنجاله سویا و جیره کلزا بود. ترکیبات شیر شامل درصد پروتئین، درصد چربی، درصد لاکتوز، درصد کل مواد جامد شیر تحت تأثیر تابش الکترون قرار نگرفت). اسید پروپیونیک و اسید بوتیریک و اسیدیته شکمبه و نیتروژن آمونیاکی تحت تأثیر تابش الکترون قرار نگرفتند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که پرتو الکترون باعث افزایش معنی داری بر ناپدید شدن پس شکمبه ای کنجاله کلزا شد اما بر ناپدید شدن پس شکمبه ای کنجاله تأثیرسویا معنی داری نداشت.هر چند بر سایر فراسنجههای هضمی، تخمیری و تولیدی تحت تاثیر پرتوتابی الکترون قرار نگرفتند.