زبان فارسی را می توان عامل وحدت ملّی دانست. آن چه امروز در قالب آثار مکتوب بر جای مانده از گذشتگان می بینیم بیانگر فرهنگ و ملّیت ملّتی بزرگ و یادگار ارزش های والای ایرانیان است. چنان چه بخواهیم این آثار را مورد بررسی قرار دهیم، ناچاریم از اجزاء سازنده و بنیادین آن که زبان باشد، آغاز کنیم. برای بررسی زبان متن ها، درحوزه ی دستورزبان، لازم است اجزای سازنده وکوچک ترزبان مورد بررسی ودقّت نظر قرار گیرند. اجزایی که شاکله ی زبان از آن ها شکل می گیرد ومهم ترین آن به گفته ی بسیاری از دستورنویسان فعل است.رساله ی حاضر در پنج فصل تنظیم شده است به طوری که فصل اول به کلیّات تحقیق اختصاص داده شده وسپس کلّیه ی افعال موجود در 495غزل حافظ به تعداد 10065 فعل از1840 مصدر استخراج و با ثبت هر یک بر یک فیش اختصاصی1، ویژگی های ساختاری آن ها مورد بررسی قرار گرفته است، آنگاه از نظر ساختار واژگانی طبقه بندی و با ذکر درجه مثال هایی در هفت بخش ساده، مرکب، پیش وندی، پیش وندی مرکب، عبارت فعلی، گروه فعلی و افعال ناگذر یک شخصه، در فصل دوم کتاب ثبت گردیده است فصل سوم شامل هفده گفتار می باشد که به بررسی جنبه های دیگر فعل نظیر: دعا، فعل تمییزی، فعل دووجهی، فعل و ضمیر پیوسته ی نهادی، فعل شخصی و غیر شخصی، فعل شبه معین ، فعل و نهاد رایی، فعل منفی با بار معنایی مثبت، فعل مثبت با بار معنایی منفی، ساخت «هستن» در نقش فعل ربطی به صورت مخفّف، فعل مجهول، اصالت و جعل، فعل رویا، فعل وتراش خوردگی، فعل وتکریر، ردیف های فعلی وارتباط فعل با بلاغت پرداخته شده و ضمن طبقه بندی هر کدام از این افعال، جزییّات ساختاری آن ها به همراه شاهد مثال هایی ذکر گردیده است. فصل چهارم شامل فهرست اسامی مصدرهای انواع هفت گانه ی فعل است که با ذکر شماره ی غزل و بیت به ترتیب حروف الفبا به صورت فرهنگی بس آمدی تبیین شده است. در نهایت فصل پنجم مربوط است به خلاصه و نتیجه گیری وسپس ذکر منابع تحقیق.