این مطالعه به بررسی اثرات اصلی و متقابل تغییرات حاشیه ای اندازه قطعات یونجه خشک و منبع غله با قابلیت هضم شکمبه ای متفاوت بر عملکرد و سلامت گاو شیرده می پردازد. در این آزمایش تعداد هشت رأس گاو هلشتاین شیرده در اواسط شیردهی (روزهای شیردهی175روز) انتخاب و در قالب طرح مربع لاتین تکرارشده با دو مربع به صورت تصادفی قرار داده شدند. تیمارها بر اساس چیدمان آماری فاکتوریل 2 × 2 قرار گرفتند، دو طول متفاوت از اندازه ذرات یونجه خرد شده به صورت ریز و درشت با کنسانتره بر پایه دو نوع متفاوت از منبع غله ای شامل جو به طور کامل و مخلوط جو و ذرت با نسبت یک به یک باهم ترکیب شدند. تغذیه گاوها به صورت انتخاب آزاد با جیره ای با نسبت علوفه به کنسانتره 40 به 60 انجام می شد. جیره ها گاوها ازنظر انرژی خالص محاسبه شده از جداول، پروتئین خام، الیاف علوفه ای و کربوهیدرات های غیرالیافی یکسان بودند و از نظر الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی نیز تفاوت اندکی داشتند. میانگین هندسی اندازه قطعات یونجه های ریز و درشت به ترتیب برابر 43/3 و 33/4 میلی متر بود و همچنین این شاخص برای تیمارهای آزمایشی یونجه ریز- دانه جو، یونجه درشت- دانه جو ، یونجه ریز- مخلوط دانه های جو و ذرت و یونجه درشت- مخلوط دانه های جو وذرت به ترتیب برابر 33/4، 43/3، 6/3، 8/3، 4/3 و 7/3 میلی متر بود. میزان مصرف خوراک با جایگزین شدن دانه جو با مخلوط جو و ذرت در جیره به میزان34/1 کیلوگرم افزایش یافت ولی با تغییر اندازه قطعات تغییری نکرد. قابلیت هضم الیاف با جایگزینی جو با مخلوط جو و ذرت افزایش یافت و این در حالی بود که قابلیت هضم کربوهیدرات غیر الیافی در جیره های بر پایه جو بهتر بود، همچنین با افزایش اندازه ذرات این کمیت در جیره های بر پایه جو افزایش و در جیره های بر پایه مخلوط جو و ذرت کاهش یافت. تغییر اندازه قطعات قابلیت هضم را به طور معنی دار تحت تأثیر قرار نداد. با افزایش اندازه قطعات یونجه میزان ph شکمبه در زمان سه ساعت پس از خوراک دهی، فعالیت کل جویدن و نسبت چربی به پروتئین شیر افزایش یافت و تولید شیر تصحیح شده برای چربی و میزان چربی شیر تمایل به افزایش داشت. این در حالی بود که ph شش ساعت پس از مصرف خوراک و مدت زمان خوردن روزانه برای جیره های بر پایه مخلوط جو و ذرت بیشتر از جیره های بر پایه جو بود. مقدار پروپیونات و نسبت استات به پروپیونات با افزایش اندازه ذرات به ترتیب تمایل به کاهش و افزایش داشت. نرخ عبور و متوسط زمان ماندگاری در کل دستگاه گوارش با افزایش اندازه ذرات به ترتیب کاهش و افزایش یافت ولی میانگین ماندگاری در شکمبه تحت تأثیر قرار نگرفت همچنین کینتیک عبور تحت تأثیر منبع غله قرار نگرفت. کارایی مصرف انرژی برای تولید شیر برای مصرف کنندگان جیره های بر پایه جو بیشتر از مخلوط جو و ذرت بود (58 درصد در مقابل 52 درصد) ولی وزن بدن در جهت عکس تمایل به افزایش داشت. افزایش اندازه قطعات و تغییر منبع غله تأثیر منفی بر رفتار انتخاب گری دام نداشت. جایگزینی جو با مخلوط جو و ذرت درصد تخمیرپذیری مدفوع را افزایش و اندازه قطعات آن را متمایل به افزایش نمود ولی این کمیت تحت تأثیر اندازه قطعات قرار نگرفت. این آزمایش نشان داد که افزایش یک میلی متر در اندازه قطعات می تواند عملکرد و سلامت دام را بهبود دهد خصوصاً زمانی که جیره بر پایه جو به عنوان منبع غله باشد.