بحث شامل تمهید و دو فصل است که اهداف زیر را دنبال می کند: بررسی گسترش عربی به واسطه قیاس، معرب ودخیل ،ترادف، اشتراک لفظی، تضاد، نحت،ابدال لغوی واشتقاق اکبر درجهت تطبیق در کتب اربعه بررسی انواع ابدال و عواملش برای اثبات نقش آن در رشد و گسترش الفاظ که در این راستا اقوال موافقین مانند« ابن جنی» ،«محمد مبارک» ،« ابوعلی فارسی» و غیره و مخالفین مانند« ابراهیم انیس» و« ابراهیم سامرایی» بررسی شده است. درضمن اینکه در ادامه بحث انواع اشتقاق را بررسی می کند زیرا این پدیده قاعده زیبای مطردی است که به آسان شدن زبان و آموزش آن به دانشجویان کمک می کند. این پژوهش کلیه جوانب لغوی در« العین» را ضمن بررسی این پدیده ها در کتب اربعه بخصوص ابدال لغوی و اشتقاق اکبر بررسی می کند. این کتابها شامل «البیان و التبین »جاحظ، «ادب الکاتب »ابن قتیبه «الکامل» مبرد و «امالی» قالی می باشد. رساله «مقاییس اللغه» و «معجم الوسیط» را به شکل آماری بررسی می کند و به این نتیجه می رسد که این نویسندگان در زمینه معرب و دخیل و اشتقاق و ابدال از مؤلفین کتب اربعه تأثیر پذیرفته اند . درضمن بررسی کتابهای مذکوراز «العین» تا «معجم الوسیط» چنین به نظرمی رسد که، تقارب در مخارج بیشتراز تجانس و تباعد مطرح شده است. منهج اصلی این رساله منهج متکامل است ،ضمن تکیه بر منهج لغوی وصفی،منهج لغوی مقارن و منهج تاریخی.