موزه مقدم دانشگاه تهران که توسط محسن مقدم به منظور بهره گیری اساتید و دانشجویان بنا نهاده شد که اشیاء چوبی آن در این پایان نامه به چهار دسته تزیینی کاربردی و کاربردی تزیینی و آیینی تقسیم کردیده که طرح حفاظت آثار چوبی بعد از فن شناسی و آسیب شناسی و بررسیس شرایط محیطی موزه ارائه گردیده است.سایر اطلاعات جمع آوری شده به صورت کتابخانه ای و آزمایشگاهی و میدانی بوده است . در بخش فن شناسی آثار چوبی موزه انواع گونه چوبها از جمله ششماد- زیتون- گردو-افرای پلت- نراد -صنوبر - راش و... شناسایی شد( به صورت میکروسکوپی و ماکروسکوپی) و جهت بررسی تابلوی نقاشی گل و مرغ اتاق تدخین نیز از میکروسکوپ نوری وآزمایش میکروسکوپی الکترونی تجزیه کمی edx استفاده گردید همچنین برای شناسایی لایه های ورنی سطح آثار یا پوشش محافظ آنها از روش ftir استفاده شد. در بررسی آسیب ها انواع حشرات و قارچ ها شناسایی شدند انواع قارچ ها شناسایی شده شامل: آسپرژیلوس ها(نیدولانس - فومیگاتوس- فلاوس -نایجر)پنی سیلیوم- فوما موکولار و انواع حشرات آنوبییده و کوکوژیده می باشند.از رادیوگرافی x-ray نیز به منظور بررسی آسیب ها(بیولوژیکی) در تابلوی مریم و مسیح استفاده گردید و از ph متر نیز به منظور بررسی میزان اسیدیته آثار کاربرد یافته است. شرایط محیطی(نور -دما -رطوبت و آلاینده ها) و نحوه نگه داری آثار نیز مرحله دیگر از پروژه بوده است که با استفاده از دستگاه نور سنج- رطوبت سنج و دما سنج دیجیتالی و میکروسکوپ نوری به بررسی آن پرداخته شده است. در نهایت بعد از تجزیه و تحلیل داده ها به این نتیجه رسیده شد که اغلب آثار در اثر نگه داری در شرایط نامناسب جوی دچار خسارت شده اند که آسیب ها چندان جدی نمی باشد و با ارائه طرح مرمت -استحکام بخشی- بازسازی آثار و نگه داری در شرایط مطلوب می توان به امر حفاظت اشیاء چوبی جامه عمل پوشاند.

چکیده نساجی سنتی طی قرون و اعصار نه تنها تامین کننده ی بخش مهمی از نیازهای اولیه ی مردم ایران بوده، بلکه خود عرصه ای برای بروز ذوق وخلاقیت صنعتگران و هنرمندان این مرزو بوم بوده است. قلمکار سازی که نامش را از شیوه ی تولیدش وام گرفته و هم اکنون نیز در حال تولید و مصرف می باشد بخشی از گنجینه ی منسوجات سنتیِ موزه ای ما را تشکیل می دهد؛ بارها موضوع پژوهش قرار گرفته است. موضوع این مطالعات بیشتر زمینه های هنری را در بر گرفته و به جنبه های فنی و آسیب شناسی آثار قلمکار کمتر توجه شده است. با توجه به آسیب پذیری این نمونه ها نسبت به عوامل مختلف و همچنین تاثیر مواد تشکیل دهنده بر این آسیب ها، شناسایی فن ساخت و آسیب شناسی این دسته از منسوجات موضوع پژوهش در این پایان نامه است. انجام این پایان نامه مبتنی بر روش های توصیفی- تحلیلی و استفاده از روش های آزمایشگاهی و همچنین مطالعات تاریخی است. در این پژوهش یک نمونه ی موزه ای پرده ی قلمکار، منسوب به دوره ی قاجار متعلق به موزه ی مقدم دانشگاه تهران که با شماره ی موزه ای 3014 ثبت شده و دارای آسیب دیدگی از نوع سستی الیاف و همچنین پارگی و پوسیدگی از نواحی طرح ها می باشد؛ مورد پژوهش قرار گرفته است. برای شناسایی الیاف از روش های میکروسکوپی و برای شناسایی رنگ ها از روش ftir-atr استفاده شده و عناصر موجود در دندانه های پارچه ی قلمکار، به وسیله ی sem-eds شناسایی شده است. در بررسی های آزمایشگاهی صورت گرفته، آبی پروس و قرمز روناس به عنوان رنگ های اصلی و عناصر آهن، آلومنیوم و مس به عنوان دندانه شناسایی شدند. همچنین با توجه به نتایج حاصل از مطالعات فن شناسی و شناسایی مواد مورد استفاده در پارچه ی قلمکار، به بررسی عوامل موثر در تخریب این اثر پرداخته شده و دندانه های مورد استفاده در این پارچه ی قلمکار یکی از عوامل اصلی آسیب رسان به این اثر شناسایی گردید.

قرن دهم و یازدهم هـ ق را می توان عصر طلایی هنر پارچه بافی در ایران نامید. عوامل متعددی در این دوره موجب رشد صنعت پارچه بافی شد، به طوری که استفاده ماهرانه از بافت های پیچیده، ترکیب رنگهای مختلف، نوآوری در طراحی و به کار بردن رشته های طلا و نقره در بافت پارچه موجب تولید منسوجات کم نظیری از جمله پارچه های زربفت شده است. قطعه پرده مورد پژوهش به شماره ثبت 3421 نمونه ای از پارچه های نفیس زربفت منسوب به دوره صفوی می باشد که در حال حاضر به صورت مانت شده در بخش مرمت موزه مقدم نگهداری می شود. این پایان نامه بر آن است تا با مطالعه تاریخی و هنری بر روی این اثر، به شناخت ویژگی و تکنیک بافت، جنس الیاف، نوع رنگ و تزئین فلزی پارچه بپردازد. با بررسی پارچه آسیب های متعددی نظیر سیاه شدن و جدایی تزئین فلزی، رنگ پریدگی و سایش الیاف رنگی، خشکی الیاف زمینه، از هم گسیختگی تار و پود و همچنین پارگی و کمبود الیاف قابل رویت می باشد که با شناخت دقیق آسیب ها به بررسی علل بروز آنها بر روی پارچه می پردازد. روش تحقیق در این پایان نامه در ابتدا به صورت توصیفی، تحلیلی و سپس مبتنی بر انجام آزمایش بوده و روش جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی، ضمن بررسی و مشاهدات مستقیم اثر و مطالعات آزمایشگاهی و روش های دستگاهی نظیر ftir و sem می باشد که سپس منجر به تحلیل نتایج می گردد. برای شناسایی الیاف از میکروسکوپ پلاریزه، آزمایش شیمیایی و روش دستگاهی ftir استفاده شد که با توجه به نتایج به دست آمده، تمامی الیاف پارچه از ابریشم می باشد. برای شناسایی رنگدانه الیاف قرمز پارچه، پس از استخراج رنگدانه با حلال مناسب، با استفاده از روش دستگاهی ftir مورد آزمایش قرار گرفت که بر اساس نتایج بدست آمده رنگدانه روناس تشخیص داده شد. در آزمایش شناسایی رنگدانه سبز الیاف، از معرف شیمیایی استفاده شد که با توجه به واکنش ایجاد شده وجود رنگدانه نیل در این الیاف اثبات گردید. همچنین برای شناسایی و بررسی تزئین فلزی گلابتون از روش دستگاهی sem استفاده شد که با توجه به تحلیل نتایج، نوارهای فلزی از جنس نقره خالص می باشند و بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی با لایه تیره رنگ سولفور پوشیده شده اند. با توجه به طرز قرارگیری تار و پود و رشته های گلابتون، تکنیک بافت به صورت ترکیبی و به روش لپه باف تاری می باشد. نظر به وضعیت کنونی شی و آسیب های ایجاد شده، مجموعه ای از عوامل مخرب درونی و بیرونی و همچنین شیوه نامناسب مرمت گذشته موجب این آسیب ها می باشد.

این پروژه براساس معرفی اثر، بررسی نوع مواد و تکنیک ها، شناسایی انواع آسیب و ارائه طرح حفاظت انجام شده است برای این منظور"بادبزن چینی" متعلق به موزه مقدم دانشگاه تهران جهت نمونه مطالعاتی انتخاب شده است.برای بررسی و شناسایی رنگدانه ها از عکسبرداری با لوپ دیجیتال دستی، فلورسانس اشعه ایکس، طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه و تکنیک عکاسی مادون قرمز استفاده شده است. گونه الیاف کاغذ، پارچه، چوب با میکروسکوپ پلاریزه و لاک دسته، با طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه شناسایی شده است. طبق مطالعات تاریخی-تطبیقی و بررسی آزمایشگاهی، نتایج حاصل از مقایسه آزمایش های xrf ، ftir ، plm با مرجع؛ پالت هنرمند بدین ترتیب تشخیص داده شده است: