نام پژوهشگر: محمدرضا سبزعلیان سبزعلیان
جواد محمدی علی اسحق بیگی
حفاظت از خاک در برابر فرسایش آبی و یا بادی امری اجتناب ناپذیر است. خاکورزی حفاظتی به هر نوع سیستم خاکورزی که حداقل 30% بقایای محصول قبلی را بعد از عملیات کاشت محصول جدید روی سطح خاک باقی گذارد تا از فرسایش آبی و یا بادی خاک جلوگیری کند، گفته میشود. از مزایای مهم سیستم خاکورزی حفاظتی، علاوه بر مزایای اقتصادی آن میتوان به بهبود مواد آلی، حفظ رطوبت و افزایش حاصلخیزی خاک و از معایب آن میتوان به هزینه ادوات خاکورزی مرتبط با این سیستم، مبارزه با علفهای هرز و سبز شدن بذور ریخته شده محصول قبلی اشاره نمود. روش مناسب برای تحقق اهداف خاکورزی حفاظتی و مواجهی کمتر با مشکلات سیستم های بیخاکورزی در خاکهای با ساختمان ناپایدار مانند خاکهای مناطق مرکزی ایران (خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک)، خاکورزی نواری است. در خاکورزی نواری ضمن حفظ بقایا روی سطح خاک، در محل رشد و نمو ریشه گیاه خاکورزی انجام میشود. هدف اصلی در این پژوهش، طراحی، ساخت و ارزیابی ماشین ترکیبی است که بتواند یک لایه خاک نرم شده به عرض و عمق به ترتیب 150 و 100 میلیمتر با یک بار عبور ایجاد کند. هرماشین مرکب از چهار واحد تشکیل شده است که عبارت بودند از: ردیفتمیزکن، دیسکهای کناربر، نوار خاکورز و غلتک. چهار نوع ماشین خاکورز نواری طراحی و ساخته شد. این ماشینها عبارت بودند از: نوار خاکورز مجهز به کولتیواتور ساقه صلب تیغه مثلثی، نوار خاکورز مجهز به دو-سطح خاکورز تیغه مثلثی، نوار خاکورز مجهز به سطح-خاکورز تیغه مورب دوبل و نوار خاکورز مجهز به سطح-خاکورز دیسکی مواج. در این پژوهش، تاثیر چهار ماشین نوار خاکورز در سه سطح بقایا (بدون بقایا، بقایای ایستاده، بقایای کامل) و در دو سطح رطوبتی (7/0 و 9/0 حد خمیری) در یک خاک با بافت لوم رسی در مزرعه پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان بر روی مقاومت خاک، شکل، سطح و عرض مقطع خاکورزی شده، قطر متوسط وزنی کلوخهها، شاخص تمیزکنندگی در نوارهای خاکورزی شده، سبز شدن بذر، استقرار و وزن ماده خشک بوته مورد بررسی قرار گرفت. ماشین نوار خاکورز مجهز به دو-سطح خاکورز تیغه مثلثی بیشترین درجه نرم شدگی خاک و کوچکترین قطر متوسط وزنی کلوخهها را ایجاد نمود و متناسبترین شکل، و نزدیکترین سطح مقطع و عرض مقطع نوار خاکورزی شده به هدف را ایجاد کرد. نحوه گسیختگی خاک در ماشین نوار خاکورز مجهز به دو-سطح خاکورز تیغه مثلثی به صورتی بود که نیازی به بکارگیری دیسک کناربر برای محدود کردن عرض نوار نبود و لذا تعداد واحدهای بکار رفته در این نوع ماشین نوار خاکورزکمتر میگردید. تفاوت معنیداری بر سبز شدن بذر و استقرار بوته در بین سه سطح بقایا وجود نداشت که نشان دهنده ضرورت انجام خاکورزی (نواری) است. تفاوت معنیداری بر سبز شدن بذر، استقرار و وزن ماده خشک بوته در بین انواع ماشینهای نوار خاکورز مشاهده نگردید. با توجه به نتایج، خاکورزی نواری، علاوه بر حفظ اهداف خاکورزی حفاظتی و درصد سبزشدن و استقرار بوته، برای مناطق خشک و نیمه خشک پیشنهاد میگردد. با توجه به مزایای نوار خاکورز مجهز به دو-سطح خاکورز تیغه مثلثی میتوان از آن به عنوان خاکورز نواری برای این مناطق پیشنهاد نمود.