چکیده بررسی اشعار اجتماعی دیوان حافظ ابراهیم نام و آوازه ی حافظ ابراهیم شاعر مشهور ملی گرای مصر در صحنه ی ادبیات معاصرعرب نامی کاملأ آشناست. او یکی از پرچم داران نهضت ادبی وشعر ملی محسوب می شود که در پرورش روحیه ی ناسیونالیسم عربی نقش بسزایی را ایفا نموده است. در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی ، نهضت ملی گرایی آغاز شد. اولین مرحله ،آن زمانی بود که مصری ها در برابر حمله ی اشغال گران فرانسوی مقاومت کردند. در این میان ، شاعران نقش بسیار مهمی در بیدار کردن مردم از خواب غفلت و تحریک همت ها به خود اختصاص دادند .آنان در جای جای سرزمین عربی در بیان آلام و آمال ملت خویش کوشیدند. حافظ ابراهیم یکی از اولین شاعرانی بود که بدین صحنه گام نهاده و پرچم دار نهضت ادبی ، اشعار اجتماعی و ملی شد . حافظ به حق شاعری ملی بود. عشق وعاطفه ی مردمی وی ، حد ومرز اقلیمی وموانع دینی وقومی را نمی شناخت بلکه این احساسات لطیف و عاشقانه شامل تمامی انسان ها می شد. شیون وفریاد مظلومانه ی انسان های رنج کشیده ، از دورترین نقاط گیتی در دیوان شعر او انعکاس یافته است. شاعر مسائل ملی و اجتماعی را در اثر معاشرت و موانست با توده ی مردم وهمدمی با پیشوایان و مصلحان دینی وسیاسی همچون شیخ محمد عبده به خوبی دریافته بود. در واقع حس میهن دوستی، عاطفه ی دینی و گرایش به توده های مردمی از جمله عواملی بودند که او را به میدان مبارزه در راه ارتقاء وشکوفایی ملت می کشاند. حافظ با اشعار خویش مردم را به اتحاد ویکپارچگی فرا می خواند و آنان را به تهذیب اخلاق وگسترش زمینه های علمی ، فرهنگی و کارهای عمرانی دعوت می کرد . او آمال ملت مصر وجهان عرب را با اعتقادی راسخ و با بیانی حماسی ابراز می کند. حافظ ابراهیم وزن واسلوب پیشینیان را رعایت کرده، اما در پله ای بالاتریعنی در اغراض دست به نوآوری زده است، تا جایی که در تمام موضوعات شعری اش اعم از مدائح، تهانی، اهاجی و... هدف اصلی خود که پرداختن به ملت وجامعه است را از یاد نبرده است.

دعبل بن علی خزاعی از شاعران عصر اول عباسی است. وی در سال 148هـ. در کوفه به دنیا آمد و تقریبا یک قرن زندگی کرد. به گفته خودش روزی بر وی نگذشته که در آن شعری نسروده باشد.موسسه الاعلمی شعرهای به جا مانده از وی را جمع آوری کرده و در کتابی به نام دیوان دعبل خزاعی انتشار داده است.در بررسی دیوان، موضوعات مختلفی از جمله هجو، مدح، رثاء، غزل، فخر و...به دست آمد که پنج موضوع یاد شده از مهم ترین اغراض آن است. دعبل هر کسی را با توجه به جایگاهش می کوبید. وی در هجو خلفا با زدودن تقدس آن ها، در هجو زنان با برجسته نمودن عیوب جسمانی و در هجو بزرگان با ایجاد شبهه در نسب شان، به مهارت والایی در این زمینه دست یافت. مدح دعبل بیش از هر چیز به اهل بیت(ع) می پردازد. شعر وی در این زمینه بر حدیث و واقعه های تاریخی استوار است. رثای دعبل نیز به بیان رنج های اهل بیت(ع) اختصاص دارد. بر این اساس می توان گفت سه موضوع اصلی دیوان شاعر در زمینه اهل بیت و دفاع از آن هاست. غزل و فخر او دنباله رو شاعران عصر جاهلی است. غزل او بین گرایش حسی و عذری در نوسان است و در فخر بیش از هر چیز به میهمان نوازی تکیه دارد. از دیگر اغراض شعری دیوان دعبل پیری، شراب ، وصف و... است. زبان شعری دعبل روان و بر خلاف استادش مسلم بن ولید، ساده و به دور از پیچیدگی است. در یک کلام می توان گفت دعبل در دوره خود اگرچه نوآوری بشار و قدرت کلام متنبی را نداشت، اما نام او در ردیف شاعران بزرگ عصر عباسی است. دعبل در سال 246هـ. توسط یکی از فرستادگان مالک بن طوق در شوش به ضرب چوب سمی مسموم شد و یک روز بعد وفات یافت.

رمانتیسم جنبشی اعتراضی علیه هر نوع کلیت، خرد گرایی و نظام سنتی مکتب کلاسیک بود که در قرن هجدهم شکل گرفت و با در هم شکستن اشرافیت و بها دادن به احساسات فردی، به طبیعت، آزادی،عشق، خوش¬بینی، یأس، بدبینی، مرگ¬اندیشی، وطن¬پرستی، گریز از واقعیت و... توجه ویژه نمود. این مکتب نوظهور همه شئون زندگی غربی را تحت تأثیر قرار داد و به سرعت ادبیات دیگر ملل جهان را نیز دگرگون کرد. این پژوهش با بررسی بسترهای شکل¬گیری رمانتیسم در ادبیات مصر به تحلیل شاخصه¬های رمانتیسم در داستان¬های «نجیب الکیلانی» می¬پردازد. او شاعر و نویسنده مصری و از جمله اسلام¬گرایان متعهد و پیشگام ادبیات اسلامی است، که متأثر از تحولات اجتماعی و سیاسی و اوضاع حاکم بر جامعه، پذیرای مکتب رمانتیسم گردید و با این جریان ادبی گسترده همراه شد. پژوهش حاضر با بازخوانی چهار داستان «حمامه سلام»، «حکایه جادالله»، «فی الظلام» و «الربیع العاصف»، به تحلیل مضامین رمانتیسم در داستان¬های کیلانی می¬پردازد و با بررسی تأثیر اندیشه¬های اسلامی او بر رمانتیسم جاری در داستان¬هایش تبیین می¬نماید که چگونه تفکر مذهبی نویسنده می¬تواند به قالب و مکتبی غربی، رنگ و بویی اسلامی دهد. یاس، گله و شکایت، بدبینی، امید به آینده روشن، بیان دردهای جامعه و... از مولفه¬های رمانتیسم کیلانی است که در این پژوهش بررسی شده است. اخلاق¬گرایی، عشق عفیفانه، برقراری عدالت ، دعوت به صبر، توجه به مال حلال و حرام، نمایاندن راه¬های توبه و... ماحصل جهان¬بینی اسلامی کیلانی و وجه تمایز رمانتیسم او محسوب می¬شود

شعر عربی از گذشته تاکنون به انسان و دغدغه¬های او توجه داشته است؛ اما این توجه در دوره¬های گذشته، کم¬رنگ¬تر از دوره¬-ی معاصر به نظر می¬رسد. بعد از این¬که جهان و سرزمین¬های عربی، تحولات سیاسی و اجتماعی بسیاری را پشت سر نهاد، مسائل انسانی بیش از پیش، مورد توجه شاعران واقع گشت. شاعران معاصر، سعی نمودند به عنوان یک عضو از جامعه، به مسوولیت خویش در برابر توده، عمل نمایند و این انجام تکلیف نیز با شکل¬گیری تحول در معنا و فرم شعر جدید همراه بود؛ بدین شکل که آن¬ها ضمن عمل به وظیفه دریافتند که دیگر عصر شعر مناسبتی به سر آمده و آن¬ها باید با حفظ چارچوب هنری، موضوع شعر خویش را از انسان و مسائل انسانی موجود انتخاب نمایند و به جای فرا واقع¬نگری گام در مسیر کشف و انعکاس واقعیت نهند. احمد عبدالمطی حجازی، شاعر معاصر مصر، از مشهورترین شاعرانی است که در چنین فضایی حرکت می¬کند؛ او نه تنها به انسان عربی بلکه به انسان در هر کجای جهان، نظر می¬افکند و شعر خود را که سرشار از مفاهیم انسانی است، در اختیار جوامع بشری قرار می¬دهد. حجازی، فنون هنری را به عنوان ابزاری برای طرح بهتر مسائل انسانی به کار می¬گیرد. او عذاب انسان معاصر را از شرایط اجتماعی سیاسی که خود نیز آن¬ها را تجربه نموده است، در شعرش به تصویر می¬کشد و راهکارهای خود را برای رهایی انسان از این عذاب ارائه می¬دهد؛ مسائل سیاسی از مهم¬ترین دغدغه¬های حجازی است که در کنار مقوله¬ی شهر و روستا، عشق و زن و گرایش¬های دینی و معنوی، مفاهیم انسانی شعر او را شکل می¬دهند. نتایج به دست آمده از بررسی مسائل انسانی در شعر حجازی نشان می¬دهد که او فرزند زمان خود است و پرداختن به دغدغه-های انسانی، بزرگترین دغدغه¬ی شعری اوست و این که او خواسته یا ناخواسته بین همه مسائل انسانی ارتباط برقرار می¬کند. کلید واژه: شعر معاصر، انسان، احمد عبدالمعطی حجازی، جامعه.

طرح ریزی مدل استقرار یکپارچه کلیه استانداردهای مدیریتی و ایجاد ساختاری برای سنجش ارتباطات داخلی مدل بر اساس روش های وراترکیب و دیمتل فازی از اهداف این پژوهش است و در نهایت طرحریزی مدلی که بتواند به صورت یکپارچه آنرا به اجرا دراورد ( مطالعه موردی شرکت های گروه بین المللی بهین اندیشان)

در شعر معاصر به موسیقی بیرونی و کناری کم تر توجه شده و شاعران برای غنی سازی موسیقی شعرشان به موسیقی درونی روی آورده انداز جمله این عناصر موسیقی برآمده از تکرار است؛ تکرار در سطوح مختلف تکرار حروف، واژگان، جمله و عبارت در شعر معاصر دیده می شود.احمد مطر شاعر معاصر عراقی نیز می کوشد تا با به کارگیری تکرار، به هدف و غایت اصلی شعر خویش که همان بیان مفاهیم و محتوای درونی است،دست یابد.نتایج برآمده نشان می دهد که پدیده تکرار یکی از اصلی ترین عوامل موسیقیایی در شعر وی به شمار می رود و این قابلیت را دارد تا شاعر به کمک آن به بیان اندیشه های خود بپردازد.

در اوایل قرن بیستم، نقد اجتماعی مجالی برای جولان یافت. یکی از عرصه های نقد اجتماعی در ادبیات معاصر و به طور خاص در رمان تجلی یافته است؛ زیرا رمان به دلیل گستره وسیع و فضای باز خویش، بیش از هر نوع ادبی دیگر، تحت تأثیر شرایط و اوضاع جامعه قرار دارد و می تواند ساختار اجتماعی جامعه را در خود بازتاب دهد.. در ادبیات معاصر عربی و فارسی نیز به ویژه در رمان های نویسندگان برجسته، حقایق جامعه به خوبی ترسیم شده و خود گویا و تفسیر کننده بخشی از تاریخ جامعه معاصر به شمار می آید که از جمله این ادبای بزرگ در رمان عربی، نجیب محفوظ است. بر این اساس ما در این مجال برآنیم که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی واقعیت های اجتماعی جامعه معاصر مصر و ایران مسائل اجتماعی موجود در این دو رمان و به ویژه مسأله فقر و زنان را از جهت نقد اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و از نتایج بدست آمده از این پژوهش، تأثیر فراوان فقر در ابعاد و زوایای مختلف زندگی مردم به ویژه رسیدن به فقر فرهنگی است و زنان در این جوامع بیش از مردان در معرض صدمات روحی و عاطفی قرار گرفته اند.

گرایش به «من» به عنوان محوریترین اصل یکه همواره انسان، بدان پایبند بوده است در ادبیات معاصر جلوهای ویژه به خود میگیرد. این جلوه گری با استفاده از یافتههای علم روان شناسی کمک قابل توجهی به حوزه نقد نمود و باعث شکلگیری قواعدی جدید گردیده است. بر همین مبنا شعر معاصر که همواره دغدغه انعکاس یافتههای انسانی را در خود دارد ،از این مجرا میتواند مورد بررسی قرار گیرد. در میان شاعر ان معاصر عربی محمد الماغوط سوری از جمله شاعر انی است که محوریت «من» در شعرش بسیار برجسته است. زندگی فردی و اجتماعی او که تحت تاثیر جریانهای فکری و فرهنگی جهان معاصر قرار گرفته، ویرابهای سمت سوق میدهد که حضور «من» به عنوان مرکز صقل ظرفیتهای معنایی، نقشی برجسته دارد و به همین سبب بررسی مفاهیم شعرشب اتکیهبر «منِ» (ego)شاعر فرصتی است که این نوشته در پی آن است. نتایج به دست آمده نشان میدهد تحلیل شعر ماغوط از این منظر مارا به لایههای آشکار و پنهان شعرش سوق میدهد و این که در او شخصی ترین حالات شعرش توانسته است به مفاهیم جمعی اجازه حضور دهد.