چکیده امروزه به دلیل مشکلات متعدد ناشی از آفت کش ها برمبنای مواد موثره مصنوعی، تلاش براین است تا آفت کش های ‏بیولوژیک و طبیعی جایگزین آنها گردد. از جمله گیاهانی که تاکنون ماده موثره آن در برخی موارد توانسته در مقیاس جهانی جایگزین برخی از سموم مصنوعی شیمیایی شود، نیم یا چریش azadirachta indica adr. jussبوده است. مهم ترین ماده موثره آن آزادیراختین است که 90 درصد خواص آفت کشی چریش مربوط به آن می باشد. با توجه به اهمیت آزادیراختین این پژوهش در صدد آن است که تولید این ماده ارزشمند را در کشت سوسپانسیون سلولی چریش با استفاده از تیمارهای الیسیتوری غیر زنده مورد مطالعه قرار دهد. در این پژوهش کالوس زایی از ریزنمونه های برگ درون شیشه، دمبرگ درون شیشه و برگ برون شیشه در محیط ms حاوی غلظت های متفاوتی از bap، 2,4-d و iba مطالعه گردید. به منظور تهیه سوسپانسیون سلولی از بهترین کالوس ها استفاده شد. برای تحریک تولید ماده موثره، سوسپانسیون سلولی پس از شش واکشت با غلظت های متفاوتی از اسید سالیسیلیک، اسید جاسمونیک، کلرید کادمیوم و کلرید سدیم تیمار شد. سپس مقدار ماده خشک سلولی و میزان آزادیراختین تیمارها در چهار زمان به فاصله سه روز اندازه گیری شد. آنالیز کمی و کیفی، جهت تعیین میزان آزادیراختین تولید شده در سلول های خشک، با استفاده از روش کارماتوگرافی مایع با کارآیی بالا (hplc) انجام گرفت. ریزنمونه برگ برون شیشه در ترکیب هورمونی 2 میلی گرم در لیتر bap + 6 میلی گرم در لیتر iba بهترین واکنش کالوس زایی را نشان داد. میزان آزادیراختین در غلظت های مختلف تیمارهای الیسیتوری افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت ولی بیشترین میزان آزادیراختین در سوسپانسیون حاوی 75/0 میلی مولار اسید سالیسیلیک پس از شش روز تحریک سازی مشاهده گردید. مقدار ماده خشک در تیمار الیسیتوری کلرید کادمیوم افزایش معنی داری را نسبت به تیمار شاهد نشان داد. بیشترین مقدار ماده خشک در تیمار حاوی 1/0 میلی مولار کلرید کادمیوم پس از روز دوازدهم تحریک سازی مشاهده شد.