یزد، نگین کویر، پیوسته در طول دوران اسلامی یکی از مراکز عمده‎ی تجاری و هنری ایران زمین به شمار می‎رفته است. انجام فعالیت‎های باستان‎شناسی در بافت تاریخی شهر، گوشه‎ای از هنر و فرهنگ این سرزمین، بویژه هنر سفالگری را روشن نموده است. مطالعه دقیق و روشمند سفالینه‎های آبی و سفید بافت تاریخی شهر یزد در قالب طبقه‎بندی، گونه‎شناسی، مقایسه گونه‎شناختی و انجام مطالعات آزمایشگاهی به منظور پی بردن به منشأ و محل تولید آنها، اقدامی است علمی و نو که برای نخستین بار در مطالعه نمونه‎های سفالین مکشوفه از بافت تاریخی شهر یزد انجام می‎گیرد تا بتواند گوشه‎ای از زوایای ناشناخته هنر و صنعت یزد را روشن سازد. مجموع نمونه‎های سفالین آبی و سفید یزد، بر اساس یک یا چند متغیر به گروه‎های مختلفی تقسیم شده و هر گروه نیز بر اساس متغیر یا متغیرهای مناسب به گونه‎ها و زیر گونه‎های متعددی تقسیم خواهند شد تا عمل گونه‎شناختی و مقایسه گونه‎شناختی آنها با استناد به منابع گوناگون به دقت انجام گیرد. برای آگاهی از گاهنگاری نسبی سفالینه‎‎ها، نمونه‎ها پس از انجام گونه‎شناسی، با ظروف سفالین تاریخ‎گذاری شده از دیگر مناطق مورد مقایسه گونه‎شناختی واقع شدند که نشان داد سفالینه‎‎ها به دوران متأخر اسلامی تعلق دارند. لازم به ذکر است که نقوش سفالینه‎های آبی و سفید یزد بیشتر به رنگ لاجوردی هستند و نسبت به ظروف دیگر مراکز تیره‎تر می‎باشند. این نقوش به دو بخش قابل تقسیم هستند، یک بخش شامل نقوشی است که از نمونه‎های چینی کپی‎برداری شده است و بخش دیگر، نقوشی هستند که با ذوق و هنر سفالگر ایرانی نقش‎اندازی شده است. با توجه به وجود منابع خاک کائولن در نزدیکی شهر یزد که خمیرمایه‎ی تمامی سفال های آبی و سفید شهر یزد را شامل می‎شوند و انجام مطالعات آزمایشگاهی بر روی نمونه منتخب‎، می‎توان به یقین گفت که شهر تاریخی یزد در دوران تیموری، صفوی و قاجاری از مراکز عمده‎ی سفالگری ایران به شمار می‎رفته است.

اهمیت معماری در مطالعات باستان شناسی ، توضیح دوره زمانی مورد بحث در ایران ، خاورمیانه و فلات مرکزی ، اشاره به آرا و نظرات مطرح شده و به طور کلی چشم انداز عمومی دوره و مکان مورد تحقیق در این پایان نامه مورد توجه است. سپس فلات مرکزی و موقعیت آن ، سابقه مطالعات باستان شناسی ، اهمیت دوره های شناخته شده هدف این پژوهش مورد توجه قرار می گیرد. دوره سیلک 3 و ویژگی های آن از جمله اشاره به دوره های ماقبل ، شرح چگونگی شکل گیری آن، وسعت و ابعاد جغرافیایی این فرهنگ در فلات و مناطق هموار ، برابری آن با دوره های فرهنگی سایر مناطق دور و نزدیک ، معماری سیلک 3 و سفال سیلک 3 توضیح داده شده است. سپس به دوره سیلک 4 و بیان مشخصه های آن، حدود و دامنه آن ، آثار فرهنگی اش اختتام و انتهای آن مد نظر قرار گرفته است. و در دنباله به محوطه هایی که دارای آثاری مربوط به این دوران هستند از جمله : سیلک ، اریسمان ، قبرستان و غیره پرداخته و مورد بحث قرار می گیرند.