نام پژوهشگر: محمّدعلی حسینیمنش
معصومه عبدلی خسرو نشان
موضوع این تحقیق «بررسی جرم ربا در فقه امامیه و حقوق موضوعه ی ایران» است، که با هدف بیان محدوده ی حرمت ربا در فقه امامیه و بیان ایرادات وارد بر ماده ی 595 قانون مجازات اسلامی و تحلیل آن در مورد جرم ربا نگاشته می شود . این تحقیق براساس نگرش، یک تحقیق مسئله محور است؛ و براساس راه برد، تحقیقی «توصیفی» است. و براساس راه کار چون از اطّلاعات قبلی ثبت شده استفاده شده است کتابخانه ای است. یکی از نتایج تحقیق این است که ربا جز در مورد استثنائات، حرام است و این از اطلاق کتاب و سنّت در مورد حرمت ربا ناشی می شود. نتیجه ی دیگر این است که پول مثلی است و خرید و فروش با شرط اضافه قرض محسوب می شود و حرام است. در مورد حیله های ربا نیز، اخبار و روایات وارده قابل مناقشه اند و یا با روایات دیگر قابل جمع اند، طوری که لازمه ی آن پذیرفتن حیل ربا نباشد. چرا که این حیله ها ، ربا را از مفاسد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی خارج نمی کند. در مورد قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز باید متذکّر شد که در مرحله ی اجرایی این قانون اشکالاتی وجود دارد و ممکن است قراردادها شکل صوری به خود بگیرند. در مباحث کیفری نیز ماده ی 595 قانون مجازات اسلامی ربا را جرم محسوب کرده است، که ایراداتی بر آن وارد است و کمبودهایی نیز در آن احساس می شود. که از آن جمله در نظر نگرفتن اصل تناسب جرم و مجازات است. زیرا این ماده برای رباگیرنده و ربادهنده و واسطه مجازات یکسانی در نظر گرفته است. اشکال دیگر، ابهام در برخی از عبارت های این ماده است. این ابهام را می توان در عبارت «معادل مال مورد ربا» دید. از طرفی قانون گذار از راه کارهای اصلاح گرانه و پیش گیرانه در مورد بزه ربا غافل مانده است.