نام پژوهشگر: ابراهیم شعاریان ستاری
حمیدرضا کریم سیدمحمدتقی علوی
بیان مسئله حقوق وتعهدات وعلی الخصوص قراردادها ازمباحث مهم حقوقی درنظامهای حقوقی است .ارتباط وپیوند بین اشخاص جامعه درعرصه داخلی وعرصه بین المللی درقالب قراردادی است که باعث پویایی اقتصاد ،رقابت آزاداقتصادی وبرآورد نیازهای مادی وغیرمادی اشخاص می باشد .بی شک آنچه درقراردادها اصل بوده وبه عنوان پایه ومبنای هرقراردادی مطرح می شود اراده وقصد اشخاص می باشد که با پیوند وتوافق این اراده ها ، نهاد حقوقی عقد درعالم اعتبار انشاء می گرددوآثار آن بین طرفین ایجاد وآنان را ملزم به اجرای تعهدات می نمایند .هدف از تفسیرقرارداد نیز احراز وکشف اراده طرفین درانعقاد واجرای عقود است .درواقع تفسیرقرارداد با مشخص کردن خاص طرفین ،مفاد قراردادرا واضح می نماید تاهنگام اختلاف دراجرای تعهدات ،محکمه باکمک ابزارهای تفسیری بتواند ازقرارداد رفع اختلاف نماید . ازاینرو ،تحقیق حاضر به بحث ازتفسیرقراردادها می پردازد.محقق بابررسی تفسیر قرارداد درنظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران وانگلیس بابیان انواع شیوه های تفسیر وابزار تفسیری متنوع سعی در ایجاد راه حلهایی دارد تا هنگام ایجاد اختلاف بین طرفین قرارداد ،دادرس بایاری جستن ازآنها به حل اختلاف بپردازد. بحث از تفسیر قرارداد درنظامهای حقوقی مورد بررسی وتحقیق واقع شده است .بااین تحقیق مشخص می گردد که درنظام حقوقی ایران بحث ازتفسیرقرارداد به عنوان یک قسمت مستقل درقانون مدنی ذکرنشدهواصول وروشهای تفسیری برخاسته ازرویه قضائی (آن هم نه بصورت جامع )ومفاهیم موادقانون وگاه موادپراکنده ای که حقوقدانان بابرقراری ارتباط بین منطق ومفهوم مواد بدست آورده اند.برعکس دربرخی ازنظامها قانونگذار خودفصلی رامستقلا به بحث ازتفسیرقرارداد اختصاص داده است به طورمثال درقانون مدنی فرانسه ،دربحث ازقواعد عمومی قراردادها ،تفسیرقرارداد نیز به همین عنوان گنجانده شده ورویه قضائی هم این بخش ازشیوه های آن قانون را بسط وتوسعه داده است .درنظام حقوقی انگلیس ،منبع خاص و مستقلی درخصوص تفسیرقراردادها به گونه ای که جامع همه روشها وشیوه ها باشد وجودندارد .مباحث تفسیرقرارداد اساسا دررویه قضائی ایجاد وبانظریه های قضات ووکلا تکمیل یافته اندتفسیرقرارداد عمدتا" درکتاب های حقوق قرارداد وتحت عنوان (interpretation of contract) ذکرشده است ودرآن به نقش اراده ،قوانین اعم از امری وتکمیلی وعرف وعادت قراردادی ،انصاف ،اصل حسن نیت وسایرابزارتفسیری پرداخته شده است .تلاش نویسنده نیز براین است که بابررسی شیوه ها وروش های تفسیرقرارداددرنظام حقوقی ایران وانگلیس ،به نقاط ضعف وقوت دونظام پی برده وازاین طریق داده ها ویافته های جدیدی رابه قانونگذار ،قضات ،وکلاوسایر حقوقدانان پیشنهادنماید. روش تحقیق روش تحقیق دراین پژوهش علمی روش کتابخانه ای واسنادی است ،ابزاراصلی درگردآوری مطالب به ترتیب عبارتنداز : 1-کتب علمی وپژوهشی : دراین قسمت سعی شده است تا ازکتب منبع استفاده گردد ودرخصوص استفاده ازمقررات بین المللی نیز سعی شده به منابع مادر رجوع گردد تاتحقیق ازمنابع دارای اهمیت بیشتر،برخوردارباشد 2- مقالات : مقالات علمی منتشره درمجلات معتبرعلمی اعم ازعلمی پژوهشی-علمی ترویجی وغیره که بیانگر نظرات متخصصین درزمینه های خاص بوده نیز مفید،ودراین تحقیق مورداستفاده قرارخواهد گرفت . 3-پایانامه ها ورسالات : دراین تحقیق سعی می شود تادرخورنیاز وبسته به مورد ازتحقیقهای دیگر باذکرکامل منبع استفاده گردد تاازاین طریق به غنای تحقیق افزوده گردد . 4-جزوات علمی : استفاده ازجزوه های اساتید هم که دربرگیرنده نکات جامع علمی است دراین تحقیق مورداستفاده خواهد شد سوالات تحقیق : هرتحقیقی مبتنی برسوالات معین است .این یک امرواضح است که بیان تمامی سوالات فرعی درطرح تحقیق امکان پذیرنیست ولیکن سوالات اصلی که پایان نامه حول محورآن سوالات موردنگارش واقع شده است ممکن می گردد.ازاینروسوالات اصلی به شرح ذیل می باشد: 1- مفهوم وعناصر تفسیر قرارداد درنظام حقوقی ایران وانگلیس چیست ؟ 2- ابزارهای تفسیر کدام بوده ونقش هریک ازابزارهای تفسیرقرارداد درنظام حقوقی ایران وانگلیس چه می باشد؟ 3- اراده وقصد منعقدکنندگان قرارداد چه نقشی درتفسیرقراردادها داشته وچه تفاوتهایی درطرق احراز اراده مشترک درتطبیق دونظام حقوقی ایران وانگلیس وجوددارد. سوالات تحقیق : هرتحقیقی مبتنی برسوالات معین است .این یک امرواضح است که بیان تمامی سوالات فرعی درطرح تحقیق امکان پذیرنیست ولیکن سوالات اصلی که پایان نامه حول محورآن سوالات موردنگارش واقع شده است ممکن می گردد.ازاینروسوالات اصلی به شرح ذیل می باشد: 1- مفهوم وعناصر تفسیر قرارداد درنظام حقوقی ایران وانگلیس چیست ؟ 2- ابزارهای تفسیر کدام بوده ونقش هریک ازابزارهای تفسیرقرارداد درنظام حقوقی ایران وانگلیس چه می باشد؟ 3- اراده وقصد منعقدکنندگان قرارداد چه نقشی درتفسیرقراردادها داشته وچه تفاوتهایی درطرق احراز اراده مشترک درتطبیق دونظام حقوقی ایران وانگلیس وجوددارد؟ 4- ابزارتفسیری درنظام حقوقی ایران وانگلیس وبیان نقاط ضعف وقوت این دونظام دربحث ازتفسیرقرارداد چیست ؟ فرضیه حای تحقیق : براساس سوالات مطروحه،فرضیه های تحقیق حاضر عبارتنداز: 1- آنچه اساس مفهوم تفسیرقرارداد چه درنظام حقوقی ایران وچه درنظام حقوقی انگلیس است ،آشکار نمودن اراده وقصد طرفین درخصوص تعهدات قراردادی برای اجرای مفاد قرارداد است وهدف عمده تفسیرقرارداد واضح نمودن خواست واراده طرفین است . 2- بامطالعه نظام های حقوقی ایران وانگلیس مشخص می شودکه ابزارهای تفسیرقرارداد همانند عرف وعادت وانصاف ،اصل حسن نیت ،شرایط واوضاع واحوال ،اراده باطنی وظاهری ،قانون امری وتخییری همگی ابزارهایی هستند که محاکم بااستفاده ازآنان اراده طرفین راتفسیر وازقرارداد رفع اختلاف می نمایند. 3- نقش اراده درتفسیرقرارداد ها به عنوان اصل واساس مطرح بوده وتمامی ابزارهای تفسیری همگی سعی دراحراز اراده طرفین درانعقادواجرای تعهدات است ولیکن توجه هریک ازنظام های حقوقی ایران وانگلستان به اراده وقصد مشترک طرفین تفاوتهایی دارد .دراین راستا نگرش حقوق ایران به اراده باطنی درمقابل نگرش نظام حقوق انگلیس به اراده ظاهری وآثاراین دیدگاههای متفاوت ، نتایج قابل توجهی ارائه می نمایند. 4- بابررسی ابزارتفسیر قرارداد مشخص می شود ابرفراز تبزار تفسیری درنظام حقوقی انگلیس به عنوان یک اصل تفسیری درنظام حقوقی ایران وجودندارد .به عنوان مثال قاعده انصاف واصل حسن نیت به عنوان ابزارهانه درقانون مدنی ونه در رویه قضائی به شکل دقیق موردبررسی قرار نگرفته است .البته بابررسی اصول منضم که درآن شیوه ها وروشهای تفسیری ذکرشده مشخص می گردد که بهره گیری نظام حقوقی انگلیس ازاین منبع ،میتواند ضعف های این نظام را درخصوص تفسیرقرارداد ازبین برده یاکاهش دهد. برنامه زمانبندی برای این طرح به حول قوه الهی به مدت 7ماه زمان پس ازارائه طرح وتائیداولیه موردنیازاست که بصورت ذیل میتوان آن رازمانبندی نمود: 1- یکماه طرح تحقیق 2- دوماه مطالعات کلی روی موضوع طرح 3- سه ماه فیش برداری 4- یک ماه بحث تهیه وتنظیم وجمع بندی وآماده سازی پایان نامه