فهم درست معنا و مراد قرآن کریم، به امور بسیاری وابسته است. یکی از آنها آشنایی با فضای نزول قرآن؛ اعم از فضای عام قرآن و یا فضای خاص سوره های آن است. به سان هر سخن بشری که مقتضای حال خود را دارد و در شرایط و فضای ویژه ای ایراد شده، آیات و سور قرآن نیز در فضای خاصی نازل شده است. به واقع فضای نزول قرینه پیوست? غیر لفظی آیات و سور است که در فرآیند معنایابی و مرادشناسی هرگز نبایدش از نظر دور داشت. دستیابی به دورنمایی از فضای نزول سوره ای از قرآن، در مجموع، با مددیاری عناصری چون مضمون و نصوص قرآنی، نشانه ها و روایات مکی و مدنی، روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول و گزارهای تاریخی، امکان پذیر است. بسیاری از عناصر سازنده فضای نزول، از گزند آسیب های جعل و تحریف مصون نمانده اند. از این رو، باید با دیدی نقادانه بدان ها نگریسته؛ به محک نقد متن، صحیح را از سقیم بازشناخت و گاه با روایات دیگر کاستی ها و آسیب های آن را جبران کرد. برای بسیاری از سوره ها به ویژه سور مدنی فضاهای خاصی می توان به دست آورد؛ اما برای بسیاری دیگر از سوره ها به ویژه سور مکی، فراهم آوردن فضاهای نزول خاص بس دشوار است. به همین سبب برای این گونه سوره ها، ناگزیر باید به همان فضای کلی سوره های مکی یا مدنی، بسنده کرد. سخن پایانی: به لحاظ حجمی و گستره پژوهش موضوع فضای نزول، بر آنچه در این پژوهش آمده است، به حتم می توان افزود؛ اما فروتنانه باید گفت گمان نمی رود در فضاشناسی سور، بتوان راهی تازه تر یافت. از ا ین رو، آنچه به حضور علاقه مندان پژوهش در این زمینه، پیش نهاده می شود، این است که این گرامیان، گامی فرا پیش نهند و فضای خاص هر یک از سوره ها را به ترتیب، دست کم در سور مدنی، به دست دهند. روشن است که کار بعدی، آشکار کردن فضای خاص مقاطع و آیات سوره های تدریجی النزول خواهد بود؛ البته چندان که میسور باشد.

چکیده: این نوشتار از منظری قرآنی، عوامل دشمنی ها و مبارزه با پیامبران الهی و منشأ این مواجهه را بررسی می کند. نگارنده ضمن معرّفی گروه های مختلفی که در مقابل انبیای الهی صف بسته بودند، به ریشه یابی عوامل بیرونی و درونی دشمنی این افراد از منظر قرآن کریم می پردازد. پژوهش حاضردر یک مقدمّه و دو فصل سامان یافته است. نویسنده در مقدمّه به تبیین معنای مواجهه، قرآن، نبی، عوامل و سایر مفردات تحقیق پرداخته و سنّت های اجتماعی قرآن کریم در باره عملکرد انبیای الهی و حوادث مربوط به آنان و اقوام شان را واکاوی کرده و نمونه هایی از این سنّت ها را نام می بَرد. وی در فصل اوّل با اشاره به عوامل نّفسی (درونی یا اخلاقی) مواجهه با پیامبران الهی، و اموری همچون: استکبار و خود بزرگ بینی افراد، پیروی کردن از هوای نفس، جهل و حسد را از اصلی ترین عوامل دشمنی با پیامبران الهی بر شمرده و در همین زمینه به تبیین مفهوم، تاریخچه، منشأ، اقسام استکبار و رابطه آن با قدرت و ثروت، همچنین معنای پیروی از هوا و هوس، موضعگیری انبیای الهی در قبال پیروی کردن مردم از هوای نَفس ونیز مفهوم و پیامدهای جهل در قرآن و معنای حسد و عواقب آن در قرآن کریم می پردازد. در فصل دوم عواملی مانند تزیین شیطان و دشمنی او با پیامبران، پیروی کردن از آباء و اجداد و تقلید کورکورانه از آنان و حبّ مال و ثروت از عوامل بیرونی دشمنی با پیامبران الهی عنوان شده است. در همین زمینه نیز نویسنده به بررسی مفهوم تزیین شیطان و دشمنی او با انسان ها، مفهوم نهی کردن قرآن از خطوات شیطان، مذمت تقلید از پیشینیان بدون تفکر و تعقّل و عواقب خطرناک دنیا طلبی پرداخته است.

پژوهش حاضر به تبیین این مطلب می پردازد که: آیا استصحاب یک اصل عملی محرز بوده، یا از امارات ظنی معتبر است و طریقی برای کشف حکم واقعی محسوب می شود؟ نویسنده برای پاسخ مناسب به این پرسش، تحقیق خویش را در سه فصل تنظیم و ابعاد مختلف استصحاب را بررسی کرده است. در فصل اول ضمن بیان تاریخچه استدلال کردن فقها به اصل استصحاب و شکل گیری آن در قالب یکی از اصول عملیه در حالت شک در تکلیف و مکلف به، طریقه کشف این اصل از روایات و همچنین دلیل عقلی مبتنی بر آن را بیان می کند. سپس به تشریح معنای لغوی و اصطلاحی استصحاب پرداخته، تعاریف فقهایی مانند تفتازانی، ابن نجیم، فاضل تونی، شیخ مرتضی انصاری و آخوند خراسانی را از این اصل ارائه می دهد. آن گاه مبانی حجیت استصحاب و نسبت آن با حکم ظاهری و واقعی، امارات و اصول و حجیت مجعولاتی مثل امارات و اصول عملیه که استصحاب نیز یکی از آنهاست، به صورت مبسوط از منظر اصولیان معاصراز امامیه همچون: آیت الله خویی، شهید سیدمحمدباقر صدر، شیخ مرتضی انصاری و آخوند خراسانی بررسی شده است. فصل دوم به میزان اعتبار اصل استصحاب اختصاص دارد و ادله عقلی مستقل و غیرمستقل در اثبات مشروعیت استصحاب و نیز چند روایت صحیح در این زمینه شرح داده می شود. در فصل سوم ابتدا معنای جعل از لحاظ لغوی و اصطلاحی مطرح شده، سپس دلیل های اعتبار اصل استصحاب به عنوان یکی از امارات یا اصول مجعول (قرار دادن شک به منزله یقین) و نوع اعتبار آن از منظر عقلا و سیره آنان تبیین گردیده است.

شناخت حقوق اهل بیت(علیهم السلام) از مباحث راهبردی و سرنوشت ساز در عرصه اعتقادی و رفتاری انسان هاست. شناخت واقعی مبدأ و معاد (خدا و قیامت)، درک حقایق قرآن و سنّت، نیل به خوش بختی و سعادت، مصونیت از بدبختی و شقاوت، آراستگی به فضایل و پیراستگی از رذایل، فقط در پرتو شناخت حقوق اهل بیت(علیهم السلام) و رعایت آن، امکان پذیر است

این پایان نامه تحقیقی به تشریح مفاد کتاب حجیت دلیل عقلی تألیف سیدعبدالله شبّر می پردازد و ادله حجیت عقل در استنباط حکم شرعی را تجزیه و تحلیل فقهی و اصولی می کند. نویسنده در یک مقدمه و پنج فصل ضمن تبیین دیدگاه های علامه سیدعبدالله شبّر در کیفیت حجیت دلیل عقل در کشف احکام شرعی نزد امامیه، روش ایشان در این زمینه را بررسی کرده است. وی در مقدمه پس از بیان اهمیت اثبات حجیت عقل و دلیل عقلی در فقه امامیه، به اهداف پژوهش خویش برای معرفی هر چه بیشتر ابعاد عقل و نقش آن در کشف احکام شرعی می پردازد. در ادامه تحلیلی از ظهور تفکرات اخباری گری و افراط و تفریط های صورت گرفته در این عرصه و همچنین اجتهاد و اوضاع آن را در دوران اخباریان ارائه می کند. آن گاه با اشاره به ظهور عصر اجتهاد و نشاط فقهی و استفاده از دلیل عقلی به عنوان یکی از منابع و مصادر احکام شرعی، و کتاب های مهم نگاشته شده با موضوع اثبات حجیت دلیل عقلی در استنباط شرعی و کوشندگانِ نهادینه کردن حجیت عقل و دلیل عقلی را شرح می دهد. نگارنده در دنباله مباحث خویش به معرفی سیدعبدالله شبّر و کتاب مذکور از تألیفات و روش های بحث ایشان در زمینه اثبات حجیت عقل و دلیل عقلی پرداخته و مقام علمی علامه را بررسی می نماید. وی در فصل اول ابتدا به بیان معانی عقل پرداخته، سپس مدح و ستایش قرآن کریم از عقل مبنی بر برشماری آن به عنوان یکی از حجت های خدا بر بشر و مذمت جهل را دلیلی بر حجیت عقل و دلیل عقلی از منظر کتاب خدا برمی شمارد. آن گاه از منظر روایات به تبیین حجیت عقل و دلیل عقلی پرداخته است. در فصل سوم ضمن بررسی مسایل مربوط به حسن و قبح عقلی و شرعی، پرداخته و دلیل های اشاعره مبنی بر انکار حسن و قبح عقلی و قبول حسن و قبح شرعی و عدم ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع را مردود دانسته و ملازمه بین حکم عقل و شرع و وجود حسن و قبح را، هم برای عقل و هم برای شرع اثبات می کند. در فصل چهارم ادله برخی علمای اخباری مبنی بر عدم حجیت عقل مطرح و ارزیابی شده است. در فصل پنجم نیز وقوع اختلاف در حکم عقل، ملازمه بین عقل و شرع و ذاتی یا عرضی بودن حسن و قبح بررسی می گردد.

این پایان نامه از موضعی قرآنی، روایی و فطری به مسأله انتظار نگریسته و رابطه آن با مقولاتی همچون: تقیه، جهاد، حکومت، گوشه نشینی و عزلت، امر به معروف و نهی از منکر و مسایل اجتماعی دین اسلام بررسی می کند. نویسنده ابتدا از منظری فطری به تبیین مقوله انتظار پرداخته و انتظار کشیدن برای اصلاح امور و استقرار عدالت، امنیت و رفاه برای عموم مردم جهان را امری فطری می خواند و نمونه هایی از انتظار در سایر ملل و ادیان را جهت اثبات فطری بودن آن بیان می کند. سپس از منظری قرآنی و روایی به اهمیت انتظار و تعلق ثواب فراوان بر انتظار سازنده و عبادت بزرگ دانستن آن پرداخته شده و آثار و برکات انتظار سازنده در توجه کردن افراد به مسوولیت های فردی و اجتماعی خویش و انجام فرایض دین از دیدگاه آیات و روایات را بررسی می کند. آن گاه رابطه مسأله انتظار با بسیاری از مقولات دینی و اجتماعی دیگر، مانند رهبانیت، جهاد، تقیه، تشکیل حکومت اسلامی، اجرای امر به معروف و نهی از منکر بیان شده و عدم منافات یک انتظار سازنده با این امور اثبات شده است. در بخش دیگری از نوشتارحاضر، اوصاف و بایسته های یک منتظر واقعی در آیات و روایات بررسی شده و صفات و ویژگی هایی همچون: اخلاص، یقین، معرفت، تقوی، دارا بودن محاسن اخلاقی، تسلیم و اطاعت از مولا و امام، تولی و تبری، صبر در برابر مصایب، بلایا و گناهان، ثبات در دین، حفظ رابطه معنوی با امام، پا برجا ماندن بر عهد و میثاق الهی با امام و دعا برای سلامت و فرج امام زمان( از مهم ترین این ویژگی ها شمرده شده است. در ادامه آثار منفی انتظار و آسیب های آن، مانند حیرت در شناسایی امور حق از باطل، قساوت قلب، شک و تردید در عقاید دینی، عجله کردن و تعیین وقت برای ظهور و یأس و نا امیدی، جزء آثار سلبی انتظار عنوان می گردد.. پاسخ به برخی از شبهه های مربوط به انتظار ظهور، صحت یا عدم صحت تقیه در عصر غیبت و بررسی بعضی روایات پراکنده، در باب انتظار، از دیگر مطالب این نوشتار به شمار می آید.

در این تحقیق اقوال مختلف در مورد حرمت ذبائح اهل کتاب و ادله آن و نیز دیدگاه های مبتنی بر حلیت این ذبائح و شرایط حلیت آن ها مورد بحث و بررسی فقهی قرار گرفته است. نویسنده در سه فصل به تبیین ابعاد این موضوع پرداخته است. در فصل اول، نویسنده قول به حرمت مطلق ذبائح کفار و دلایل قرآنی و روایی آن را تجزیه و تحلیل کرده و پنج دسته از روایات را در این موضوع مورد بررسی قرار داده است و روایاتی را که دلالت می کند که تسمیه یعنی بسم الله گفتن شرط تزکیه گوشت حیوانات ذبح است مورد تأکید قرار داده و گفتن اسم مسیح توسط مسیحیان هنگام ذبح حیوانات حلال گوشت را موجب حرمت خوردن گوشت این حیوانات دانسته است. وی در فصل دوم، دلایل قائلان به حلیت گوشت ذبائح اهل کتاب را بیان کرده و استناد آنان از اصالت اباحه و روایات مبتنی بر عدم اشکال استفاده از ذبائح اهل کتاب و حلیت ذبائحی که بر آن ها به جای گفتن بسم الله الرحمن الرحیم، اسم حضرت مسیح( گفته شده را مورد شرح و بررسی قرار داده است. در فصل سوم نویسنده قول به تفصیل را مورد بحث قرار داده و جواز خوردن ذبائح اهل کتاب که برآن ها اسم خداوند گفته شده و عدم جواز خوردن گوشت حیوانات ذبح شده ای که اسم خدا بر آن ها خوانده نشده را بررسی نموده و به جمع بین روایات مربوط به حلیت و حرمت پرداخته است. و روایات دال بر حلیت ذبائح اهل کتاب را حمل بر تقیه نموده و قول به حرمت این ذبائح را نیز بررسی نموده است.

چکیده ندارد.

این نوشتار براساس احکام و فروع فقهی قضا در فقه امامیّه، شرایط و ویژگی های قاضی را واکاوی و مشخّصات قاضی منصوب و تحکیم از سوی حاکم اسلامی و ولایت داشتن آن ها را بررسی می کند. پژوهش حاضر درچهار فصل سامان یافته است. نویسنده در مقدّمه با اشاره به اهمّیّت منصب قضا و عظمت آن در دین اسلام، هدف خود را از این تحقیق مطرح می کند. وی در فصل اوّل ضمن ارائه تعریف لغوی و اصطلاحی قضا و مفاهیم متناسب با آن در فقه امامیّه، تفاوت های داوری کردن و فتوا دادن را بیان کرده و حکم نقض، حکم قاضی و موارد جواز نقض حکم او را توضیح می دهد. سپس اقسام قاضی، اعمّ از قاضی تحکیم و منصوب از سوی حکومت را بیان کرده و مشروعیّت قاضی تحکیم، شرایط معتبر در تحکیم، حکم تکلیفی قضا، ویژگی های بحث از قضا در فقه امامیّه، معنای شرط، اصل عملی و اصل لفظی در شرایط قاضی را بررسیده است. وی در فصل دوم به مهم ترین صفات یک قاضی که در امر قضا و صدور حکم قضایی از سوی او لازم است، اشاره کرده و شرط علم، اجتهاد و عدالت او را شرح می دهد. نگارنده در این زمینه با اشاره به معنای لغوی و اصطلاحی اجتهاد، شرط بودن یا نبودن آن در قاضی را براساس فقه امامیّه بررسیده و ادلّه قائلین به شرطیّت و عدم شرطیّت اجتهاد، اعمّ از اجتهاد مطلق و متجزی را مطرح می کند. نویسنده همچنین دلیل های اعلمیت داشتن یا نداشتن آن برای قاضی در تصدّی منصب قضا و نیز شرط بودن عدالت برای او را باز می گوید. در فصل سوم شرایط قاضی برای اِحراز ولایت در قضا همچون: بلوغ، عقل، اسلام، ایمان، حلال زاده بودن، مرد بودن (رجولیّت) و آزاد بودن (بنده نبودن) و ادلّه فقهی هر یک در فقه امامیّه ذکر می شود. در فصل چهارم برخی شرایط کمال در قضا، مانند علم به کتابت، داشتن قوّه ضبط و به یاد سپردن امور، گفتار و حوادث مختلف مربوط به قضای خویش، بینایی، ناشنوا و لال نبودن و دلیل های مربوط به هر یک از این شرایط یا عدم شرط بودن آن ها بیان می گردد. نویسنده، این صفات را از آن جا که امکان دارد در حکم و داوری قاضی و از مدارِ عدل خارج شدن دخیل باشد، تجزیه و تحلیل فقهی کرده است.

إنّ أطروحه » الاستنساخ البشری فی الفقه الاسلامی « ضمت بین دفتیها ثلاثه فصولٍ هی : کلیات الاستنساخ , حکم الاستنساخ البشری , آثار الاستنساخ , ویمکن تلخیصها بما یلی : 1- تناول الفصل الأول موضوع الاستنساخ فی جانبه العلمی عبر ثمانیه مباحث , وکان أهمها تعریف الاستنساخ لغه ً واصطلاحاً ؛ ثم ذکرت خطوات استنساخ النعجه (دوللی) کتطبیقٍ عملیٍّ للتعریف , کما سردت أهم أقسام الاستنساخ والهدف الذی یکمن وراءه . 2- تعرض الفصل الثانی للحکم الشرعی للاستنساخ البشری , وقیل فیه بأنّ الجمیع متفقون علی جوازه بالعنوان الأولی , وإنّما دار النقاش حول حرمته وعدمها بالعنوان الثانوی ؛ أی إنّ نفس العمل جائز طبقاً للأصل العملی , لکنّه یحرم لاستلزامه المحرم من قبیل إحداثه الهرج والمرج فی المجتمع وما الی ذلک من إشکالات . وبعد استعراض أهم أدله الحرمه ( سته عشر دلیلاً ) ومناقشتها جمیعاً کانت النتیجه القول بالجواز ببرکه أصاله الإباحه وقصور الأدله علی الحرمه , ثم تمّ توجیه آراء کافه العلماء وجعلها تصب فی هذا المسار . 3- أما الفصل الثالث فقد کرس لبیان تبعات وآثار الاستنساخ البشری من قبیل طبیعه علاقه النسیخ بأبویه ونکاحه وإرثه , وذلک ضمن أربعه مباحث , وقد تمّ التوصل الی صعوبه إلحاق النسیخ بصاحب الخلیه إلا من خلال طرحٍ یحتاج الی الدراسه المعمقه , بینما لیس هناک شک فی کون صاحبه البویضه أمّاً له . أما بالنسبه للنکاح والإرث فهما یتبعان لحوق النسیخ بأبویه وعدمه .

تعرضت فی هذا الفصل لعده بحوث تمهیدیّه، تساهم فی تحدید موضوع البحث بشکل أوضح، حیث ذکرت المعنی اللغوی للیتیم، ثم المعنی الاصطلاحی مستشهداً بأقوال اللغویین والعلماء الأعلام، ثم جرَّنا البحث لذکر المعنی المجازی للیتیم؛ بسبب استخدام لفظه الیتیم مجازاً فی بعض الروایات والآیات، وبعدها بیّنت العلاقه بین الیتم وأهل البیتe وما ورد فی کونهم الأیتام، أو أنّ شیعتهم هم الیتامی لفقدهمe، ثم أشرت بعض الشیء لمعنی الیتیم فی القانون الوضعی، وأخیراً بینت العلاقه بین المعنی اللغوی والمعنی الاصطلاحی. الفصل الثانی: قمنا فی هذا الفصل ببحث موضوع الیتیم فی الملل والحضارات؛ لتتضح عظمه ما قام به الإسلام للیتیم من خلال المقارنه بما سیأتی فیما بعد، ؛ فذکرنا الیتیم فی الیهودیّه من خلال نصوص العهد القدیم فقسمنا الحقوق التی ذکرها التوراه للیتامی إلی قسمین: الحقوق المادیّه والحقوق المعنویّه، وفصّلنا الکلام فیهما، ثم ذکرنا الیتیم فی المسیحیّه، واشتراکها مع الیهودیّه، وبعد ذلک ذکرنا وضع الیتیم فی الجاهلیّه، وما کان یجری علیه فی تلک المرحله، ثم مهّدنا للدخول فی بحث الیتیم فی الإسلام بما یظهر دور الإسلام المکمل لحرکه الشرائع السماویّه السابقه، فی مقابل التعامل الجاهلی. الفصل الثالث: فی هذا الفصل تحدثنا عن إکرام الیتیم فی الإسلام، وهو علی قسمین: الإکرام المعنوی، بما یشمل العطف والحنان وعدم الدّع للیتیم وإصلاحه ودور المجتمع والدوله فی ذلک، وقد تحدثنا عن یتم النبی $ الذی یعتبر أسوه وقدوه لکل الیتامی ولجمیع البشر، والقسم الثانی الإکرام المادی بما یشمل تأمین المأوی والطعام وغیرهما، ثمّ ذکرت ما للإکرام من آثار تعود بالنفع علی المکرم للیتیم، حیث العلاقه متبادله بین الیتیم وکافله، والمصالح مشترکه. الفصل الرابع: تطرقنا فی هذا الفصل لبحوث تتعلق بأموال الیتامی ضمن أربعه عناوین: أوّلاً: المحافظه علی مال الیتیم، وهنا ذکرنا الإنفاق علی الیتیم من ماله وحدود ذلک، والعلاقه المالیّه بین الیتیم والولی، من الأکل من ماله، إلی الاقتراض والتجاره به وغیرها. ثانیاً: مصادر تأمین نفقه الیتیم. ثالثا: الولایه علی الیتیم من تحدید لمعنی الولایه، وذکر الأولیاء، إلی ذکر حدود هذه الولایه. رابعاً: تحدید الزمن الذی یسلّم فیه أموال الیتیم إلیه، وما یشترط فیه من البلوغ، والرشد، إلی الإشهاد حین تسلیم الأموال إلی الیتیم، وختمنا الکلام بالإحسان إلی الیتیم بعد البلوغ.

در نوشتار حاضر ابعاد مختلف غیبت امام زمان( و علل آن از منظری قرآنی و روایی تجزیه و تحلیل می شود. نویسنده ضمن اثبات وجود امام زمان، و تولّد و طول عمر ایشان، نقش حضرتش در دوران غیبت و نقش اراده خداوند درغیبت امام مهدی( و استمرار امامت در همه زمان ها را بررسیده است. در فصل اوّل مباحثی مقدّماتی در زمینه امامت امام مهدی( و اعتقاد به مُنجی جهانی مطرح شده و شخصیت امام مهدی( نزد ائمه معصومین( و نظریه امامت در همه زمان ها در فرهنگ تشیع تشریح گردیده است. در فصل دوم از منظری روایی به موضوع مهدویت پرداخته شده و روایاتی متعدّد در باره ابعاد مختلف امام مهدی و غیبت و ظهور ایشان شرح و بررسی گشته است. فصل سوم به نقش امام و فیض رسانی او در دوران غیبت و نیز آیاتی از قرآن کریم، دیدگاه های مفسّران، و استدلال بر روایات در این زمینه اختصاص دارد. در فصل پنجم نویسنده به نقش مردم در غیبت امام مهدی و وظایف آنان به ویژه شرایط انتظار ظهور می پردازد و اقوال عالمان شیعی در باره نقش مردم در یاری رساندن امام زمان و اوصاف و ویژگی های یاران حضرتش در زمان ظهور و غیبت را می آورد. در فصل ششم شبهه هایی در زمینه مهدویت، فایده امام مهدی و برکات وجودی آن حضرت، سبب طول کشیدن غیبت آن امام، انتشار فساد در عصر غیبت، طول عمر امام مهدی( و وجود روایات متعارض در سبب غیبت مطرح، و پاسخ آن ها بیان شده است.

حظی علم الحدیث الشریف ـ السنه المطهره الشامله لأحادیث الرسول الأکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) وعترته الطاهره (علیهم السلام) ـ باهتمام خاص من قبل العلماء ؛ لما له من الأهمیه البالغه فی تشکل الثقافه والحضاره الإسلامیّه ، ولأنّه المصدر الثانی ـ بعد القرآن الکریم ـ لاستنباط الأحکام الشرعیه . فعنی علماء الرجال بنقد أسانید الروایات وتتبع أحوال الرواه ودراسه التقییمات الرجالیه ؛ باعتبار أنّ ذلک یمثّل الأداه التـی یمکن من خلالها تمییز الغثّ من السمین فی الروایات المنقوله عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) وآله (علیهم السلام) .

این پژوهش به تشریح تاریخچه اجتهاد در دوران پس از غیبت کبرا، مفهوم اجتهاد نزد شیعه امامیه و اهل سنت و روش های استدلال و استنباط حکم شرعی (اجتهاد) از منظر آنان می پردازد و ادله اجتهادی در مکتب امامیه و اهل سنت را شرح می دهد. نویسنده ضمن بیان کلیاتی درباره اجتهاد، به ادوار اجتهاد و فراز و نشیب های آن از صدر اسلام تا زمان غیبت و پس از آن اشاره کرده و شیوه های اجتهادی را از دیدگاه فریقین بررسی کرده است. وی در فصل اول به مفهوم شناسی واژه هایی مانند اجتهاد، منهج (روش)، فقه، انسداد و انفتاح و مفهوم لغوی، اصطلاحی و فقهی آن ها می پردازد. وی در فصل دوم ضمن ارائه تاریخچه اجتهاد در عصر اول اسلام، یعنی: زمان حیات رسول خدا( و عصر ائمه معصومین(، اجتهاد صحابه در مقابل نص پیامبر اسلام( را نقد کرده و اجتهاد ائمه معصوم و شاگردان خاص ایشان را تأیید می کند. نگارنده در فصل سوم مراحل و ادوار تاریخی اجتهاد را نزد اهل سنت بررسیده و نقش صحابه و تابعین را در این زمینه باز می گوید. آن گاه نقش ائمه اربعه اهل سنت در اجتهاد را بیان کرده و با توجه به نظریه آنان در زمینه انسداد باب اجتهاد، مذاهب و مناهج فقهی اهل سنت را به چهار مذهب حنفی، مالکی، حنبلی و شافعی منحصر کرده و دیدگاه ائمه اربعه را فصل الخطاب مباحث فقهی و اجتهادی آنان دانسته است. او در فصل چهارم به ادوار و مراحل مختلف اجتهاد نزد شیعه امامیه می پردازد و مرحله های تأسیس اجتهاد در تشیع، استقلال و تکوین اجتهاد شیعه را بررسیده و مراتب تطور و کمال آن را از لحاظ تاریخی شرح داده و مکتب های مهم اجتهادی و فقهای مشهور هر مکتب را معرفی می کند. نویسنده در فصل پنجم مهم ترین اصول و روش های اجتهاد را ابتدا از منظر ائمه چهارگانه اهل سنت و سپس نزد شیعه امامیه واکاوی کرده و اصول کلی اجتهاد، صدور فتوا، او استخراج حکم شرعی از ادله مختلف را از منظرآنان تبیین می سازد

تکلیف از نظر بسیاری از علما و متکلمان امامیه، به معنای اراده تشریعی خداوند است که به انجام یا ترک کاری از سوی مکلفین، تعلق می گیرد. دسترسی مکلفین به پاداش و ثواب اخروی، وجود تکالیف را ضروری می سازد؛ همچنین انسان به عنوان یک موجود اجتماعی، برای ادامه حیات و رفع نیازهای خود، نیازمند قوانین جامع و کاملی است که بتواند نظم و عدالت را در جامعه برقرار سازد، از هرگونه پیامد منفی به دور باشد، و زمینه رشد و کمال و سعادت انسان را فراهم نماید. و از آن جایی که تنها خداوند به تمام رمز و راز و نیازهای انسان آگاهی کامل دارد، فقط او می تواند چنین قوانینی را در قالب تکلیف وضع نماید. این تکالیف، در واقع راه رسیدن به حقوق انسانی است، و اگر انسان می خواهد که به کمال و برتری دست یابد، باید به تکالیف و قوانین الهی عمل نماید. حسن و قبح عقلی، مالکیت خداوند، حاکمیت خدا، قاعده لطف، حکمت الهی، رحمت و عدالت الهی را می توان جزء مهم ترین مبانی کلامی وضع تکالیف از سوی خدا برای بشر دانست. همچنین وضع این تکالیف، زمانی معنا خواهد داشت که قدرت، آزادی و اختیار انسان را به عنوان مبانی انسان شناسانه تکلیف بپذیریم. اگرچه درباره اختیار و آزادی انسان، میان متکلمان مسلمان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد، اما نظریه "امر بین الامرین" که رویکرد کلامی شیعه از آن حمایت می کند، تنها اندیشه ای است که از هرگونه عوارض و لوازم فاسد به دور است، و بر اساس آن انسان ها در عقیده، رفتار و گفتار خود، از اختیار و آزادی برخوردارند؛ اما این آزادی مطلق نیست بلکه دارای شرایط و حدود می باشد. اساساً پذیرش اسلام به معنای پذیرفتن این امر است که در قلمرو آزادی باید حقوق الهی در نظر گرفته شود و رهنمودها و تکالیف خداوند به کار گرفته شود.

نویسنده در این نوشتار به بررسی زندگی و ابعاد شخصیت حضرت موسی( از دیدگاه قرآن کریم و آموزه های تورات پرداخته و بین دو آموزه قرآن و تورات، شخصیت و منزلت و جایگاه آن حضرت را مقایسه کرده است. در فصل اول، پس از بیان روش قرآن و تورات در قصه پردازی؛ تعریف قصه و ویژگی های آن از دیدگاه قرآن و عهدین (تورات و انجیل) مشخص گردیده است. آن گاه با رویکرد مقایسه ای روش قرآن کریم و تورات (عهد قدیم) در مورد زندگی و شخصیت حضرت موسی(، ترسیم گردیده و بر اساس تحلیل صورت گرفته، روش تورات اسطوره پردازی و روش قرآن کریم بیان حقایق زندگی حضرت موسی( عنوان شده است. در فصل دوم، ابتدا قصه های قرآن کریم از زندگانی حضرت موسی( از زمان ولادت ایشان تا دوران نبوت وی بیان شده و در ادامه تربیت موسی در دربار فرعون، خروج موسی از مصر و ورود وی به شهر مدین، ازدواج وی با دختر حضرت شعیب، آغاز بعثت وی و مواجهه او با فرعون و فرعونیان ترسیم گردیده است. تبیین و بررسی گوشه هایی از معجزات حضرت موسی(، بیان برگی از کتاب جنایات فرعون نسبت به بنی اسرائیل، داستان موسی و خضر و نجات قوم بنی اسرائیل از دست فرعون از دیدگاه قرآن کریم، از دیگر مطالب فصل دوم می باشد. فصل سوم، به قصه پردازی تورات از شخصیت و زندگی حضرت موسی( و نیز به بررسی گوشه هایی از زندگانی موسی( از زمان ولادت، بعثت، مواجهه او با فرعون، مقابله موسی و هارون با فرعون، خروج بنی اسرائیل با موسی از مصر، پرستش گوساله توسط بنی اسرائیل در غیبت موسی( و در نهایت وفات ایشان از دیدگاه آموزه های تورات، اختصاص دارد. در فصل چهارم، دیدگاه قرآن کریم و دیدگاه تورات در زمینه زندگی و شخصیت حضرت موسی( مقایسه شده و موارد اشتراک و اختلاف بین این دو دیدگاه مشخص گردیده است. در همین جهت نگارنده به تحریف تورات در بیان مسائل غیرواقعی از زندگی حضرت موسی و داستان قوم بنی اسرائیل اشاره کرده و درس ها و عبرت های اخلاقی و اجتماعی از داستان حضرت موسی( را بیان نموده است.

چکیده ندارد.

نوشتار حاضر، از ابعاد مختلف به مقوله جهاد نگریسته و آثار و سنت های حاکم بر آن در قرآن و روایات را تجزیه و تحلیل می کند. نویسنده ضمن ارائه تعریفی لغوی و اصطلاحی از جهاد به مبانی اولیه جهاد اشاره کرده و تاریخچه ای از سیر تکاملی آن را ارائه می دهد. وی با تأکید بر اهمیت و ضرورت جهاد در اسلام، جهاد را عامل حفظ اسلام ومسلمانان و اقتدار جامعه اسلامی دانسته و بر این اساس یکی از واجبات مهم اسلامی را عنوان کرده که بدون آن تصویری از اسلام قابل ارائه نیست. آن گاه از منظری فقهی، احکام و قواعد شرعی مبتنی بر جهاد را شرح می دهد. قسمت بعدی، به جهاد از دیدگاه قرآن کریم اختصاص دارد و آیاتی چند که اهمیت و ابعاد مختلف آن را ترسیم کرده، فراروی مخاطبان قرار می گیرد. نگارنده در ادامه از منظری روایی به بحث جهاد می پردازد و دیدگاه معصومین( به ویژه امام علی( در نهج البلاغه را در مورد آثار و برکات جهاد و تشویق بر آن منعکس می سازد. در فصل دوم از این پژوهش، ظرفیت های مختلف جهاد از منظر کتاب خدا و سیره معصومین بررسی شده و منطق حاکم بر جهاد، برگرفته از قرآن و روایات تشریح گردیده است. در فصل سوم از روش های مختلف جهاد، مانند جهاد نظامی، جهاد سیاسی، جهاد با نفس و جهاد فکری و فرهنگی سخن رفته و به مناسبت بحث از جنگ فرهنگی و فکری، مسأله تهاجم فرهنگی و ضرورت و راهکارهای حاکم بر آن و نیز لزوم گفت گوی بین تمدن ها و ادیان برای جلوگیری از جنگ تمدن ها و برخورد آن ها تبیین می شود. فصل چهارم به سنت های حاکم بر جهاد در قرآن کریم اختصاص دارد و سنت دفاع از مومنان و حمایت الهی از آن ها در جنگ و جهاد، سنت بازگشت مکر دشمن به خودش، سنت امداد الهی به کافران و مومنان، سنت محبت الهی نسبت به مجاهدان و سنت خذلان دشمنان الهی در جنگ و جهاد تشریح شده است. در فصل پنجم جهاد اکبر (جهاد با نفس) وصف شده و کیفیت مجاهده با نفس و تهذیب آن، اهداف دنیوی و اخروی و فضیلت جهاد با نفس نسبت به جهاد ظاهری ذکر می گردد.

این پژوهش، ضمن تبیین مفهوم معجزه و ویژگی های آن، به بررسی ادله عقلی و نقلی اثبات معجزه می پردازد و منافات نداشتن آن را با قانون علیت و برهان نظم ثابت می کند. نویسنده در قالب چهار فصل به ابعاد و اقسام اعجاز اشاره کرده و دیدگاه های مختلف در این زمینه را مطرح کرده است. در فصل اول وی با بیان مفهوم لغوی و اصطلاحی اعجاز، معنای خرق عادت و رابطه خرق عادت با امور واقعی و توجیه این قید در تعریف معجزه و همچنین مفهوم تحدی را که در مفهوم معجزه لحاظ شده است، بیان کرده و به توجیه و تفسیر این قید از معجزه می پردازد. قید سومی که در معجزه و تعریف آن لحاظ شده، عدم وجود معارض برای معجزه است، که نویسنده این قید از معجزه را نیز شرح می دهد. فصل دوم به شرایط معجزه اختصاص دارد و شرط معجزه به عنوان اثبات ادعای نبوت توسط پیامبران، اختصاصی بودن معجزه پیامبران الهی و اولیای خدا (ائمه معصومین) ظهور معجزه هنگامی که تکلیف ایجاب می کند و وقوع معجزه از جانب خداوند متعال، از شروط اساسی معجزه خوانده شده است. در فصل سوم اقسام معجزه به معنای اعم بیان شده و معجزه مطلق، معجزه تفضلی، معجزه پیشنهادی، معجزه اقتحامی، ارهاصی، و ظهور معجزه به عنوان کرامت معرفی شده و تفاوت معجزه و کرامت، فرق معجزه با سحر و جادو و اقسام حسی و معنوی شرح و بررسی می گردد. در فصل چهارم نگارنده به معرفی فاعل معجزه پرداخته و فاعل اصلی معجزه را خداوند متعال برشمرده، که معجزه الهی از طریق ملایک الهی و ارواح مجرده و علل مادی و به دست شخص پیامبر اسلام و ائمه معصومین اجرایی می شود. وی ادله قائلان به فاعل معجزه اعم از خدا، ملایک، ارواح مجرده، علل مادی و نفس پیامبر اسلام را مطرح کرده و قول به تفصیل در فاعل معجزات که قول فرد نگارنده نیز می باشد را تبیین می نماید. در فصل پنجم برخی از شبهه های مربوط به معجزه، مانند منافات داشتن اعجاز با قانون علیت، تنافی آن با برهان نظم، تغییر سنت های الهی با حدوث معجزه در عالم، عدم دلالت معجزه براثبات نبوت یک پیامبر، امتناع پیامبر از اقامه معجزه و... مطرح شده و پاسخ آن ها با ادله عقلی و نقلی داده شده است.

چکیده ندارد.

این رساله تحت عنوان حقیقت بهشت و جهنم از منظر آیات و روایات تهیه و تنظیم گردیده است. که دارای یک مقدمه و چهار فصل که هر فصل دارای چندین بخش بوده که حاوی مطالبی می باشد. و نیز قابل توجه است که در جهت تدوین این رساله از منابع متعدد و مورد وثوق و تاحد ممکن از منابع دسته اول مثل قرآن کریم و کتاب های متون که در فهرست آمده است استفاده شده است. و نیز برای اثبات مدعای خویش از آیات و روایات کمک گرفته ایم که هم از نظر نخبگان و مفسران و هم از نظر سند و دلالت قابل استدلال و مورد وثوق بوده و قریب به چهل منبع در این رساله مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. و از مواردی که در این رساله قابل توجه است روشی است که در جهت موضوع بندی آیات و روایات بکار رفته است. مثلا در مورد بحث به آیات و روایات استدلال شده است که فقط بحث مربوط به موضوع بهشت را مطرح می کند و از جهنم بحثی به میان نیامده و در مورد بحث جهنم نیز از آیات و روایات استفاده شده که فقط بحث مربوط به جهنم را دارد. و نیز آیات و روایات که هر دو موضوع یعنی بهشت و جهنم را بحث کرده است ما برای قسمی که مربوط به بحث کرده است ما برای قسمتی که مربوط به بحث بهشت می شود در رابطه با موضوع بهشت آورده ایم و از قسمت دیگر که مربوط به بحث جهنم است صرف نظر شده بلکه از آن قسمت در مورد خودش استفاده کرده ایم که بحث جهنم باشد. و البته برای زیبایی مطالب از داستان نیز استفاده شده است که امیدوارم مورد قبول حق واقع شود.

چکیده ندارد.