یکی ازپرسش های مبنائی ودیرین در اصول فقه وعلم کلام، این است که آیادر اِزایِ مودّایِ اجتهاد مجتهد، در وااقع ونفس الامرحکمی وجود دارد تا مودّا با آن مطابقت گردد؟ این پرسش سبب به وجود آمدن مبحث تخطئه وتصویب گردیده که از گذشته در بین علمای اصولی امامیه واهل سنت، مورد اختلاف بوده است. قائلین به تخطئه معتقد به وجود حکم در واقع بوده وقائلین به تصویب منکر وجود چنین حکمی هستند. در این پژوهش مبانی وادله دو دیدگاه به صورت مشروح مورد بررسی واقع شده است.اختلاف قابل توجهی بین امامیه واهل سنت در این باره وجود ندارد واکثر علمای اهل سنت همانند امامیه قائل به تخطئه می باشند. این مسئله در علم کلام نیز دارای سه مبنا بوده ودر فقه نیز دارای آثاری است که در متن پژوهش بیان گردیده است.

در تدوین این پژوهش از روش کتابخانه ای با کمک از منابع رایانه ای و اینترنتی استفاده شده و مطالب آن در سه فصل دسته بندی شده است. فصل اول به تبیین کلیات اختصاص دارد. در فصل دوم به مقایسه مهریه و ثمن از حیث شرایط اساسی صحت معامله و در فصل سوم به مقایسه ثمن و مهریه در انحلال قرارداد و مطالبه و آیین دادرسی حاکم بر آنها پرداخته شده است. در ذیل هر فصل به نظریات مختلف علماء و حوقدانان( در حد وسع) اشاره شده است و در نهایت نظر منتخب با استدلال تبیین شده است. مهریه و ثمن هرچند مشابهت هایی به یکدیگر دارند، اما همانگونه که در متن پایان نامه به تفصیل بیان خواهد شد، تفاوتهای آشکاری بین آن دو به چشم می خورد؛ لذا نمی توان نظریه «ثمن البضع» بودن «مهریه» در « عقد نکاح» را پذیرفت و احکام و شرائط «ثمن» در «معاملات» را بر آن قابل حمل دانست.