به منظور بررسی تأثیر تنش اکسیداتیو بر روی میزان بیان ژن های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز و شاخص های فیزیولوژیک گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 89-1388در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل سه غلظت نیترات نقره (0، 75/0و 5/1 میلی مولار) جهت ایجاد تنش اکسیداتیو، دو غلظت اسید آسکوربیک (0 و 20 میلی مولار) به عنوان آنتی اکسیدان و دو رقم گندم تجن (مقاوم) و فلات (حساس) بود. اعمال تیمارها به صورت محلول پاشی روی برگ و اندام های هوایی در زمان تشکیل سنبله انجام شد. به منظور اعمال تیمار ترکیبی، محلول پاشی اسید آسکوربیک یک ساعت قبل از محلول پاشی نیترات نقره انجام شد. نمونه برداری از برگ 48 ساعت پس از اعمال تیمارها صورت پذیرفت. نمونه های جمع آوری شده جهت ارزیابی میزان بیان ژن های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز در داخل نیتروژن مایع قرار داده شد و سپس به فریزر 80- درجه سانتی گراد منتقل گردید. نتایج به دست آمده از real-time pcr نشان داد که در هر دو رقم، بیان ژن کاتالاز نسبت به شاهد در غلظت 75/0 میلی مولار نیترات نقره در کمترین مقدار بود. با افزایش میزان تنش در غلظت 5/1 میلی مولار نیترات نقره، میزان بیان افزایش یافت. در حالی که، بیان ژن سوپراکسید دیسموتاز با افزایش غلظت نیترات نقره به 5/1 میلی مولار در هر دو رقم به ویژه رقم فلات کاهش نشان داد. محلول پاشی پیش تیمار اسید آسکوربیک بیان این ژن ها را در هر دو رقم افزایش داد. نتایج به دست آمده از تجزیه واریانس صفات فیزیولوژیکی نشان داد که سطوح نیترات نقره روی صفات وزن خشک ساقه، وزن خشک گیاه، سطح برگ و کلروفیل a و b از لحاظ آماری در سطح احتمال یک درصد تاثیر معنی دار منفی داشت. همچنین، غلظت های اسید آسکوربیک روی صفات مذکور تاثیر معنی دار مثبتی داشت. اثر متقابل اسید آسکوربیک و نیترات نقره فقط در مورد کلروفیل a و b معنی دار شد. با افزایش غلظت نیترات نقره روند کاهش سطح برگ و وزن خشک و میزان کلروفیل a و b در هر دو رقم تقریباً مشابه بود. میزان این کاهش در رقم حساس در مقایسه با رقم مقاوم شدیدتر بود. محلول پاشی پیش تیمار اسید آسکوربیک 20 میلی مولار قبل از اعمال نیترات نقره سبب افزایش میزان این صفات گردید. این افزایش در غلظت 5/1 میلی مولار نیترات نقره نمایان تر بود. نتایج بررسی همزمان بین بیان ژن های مورد مطالعه با صفات فیزیولوژیک نشان داد که همبستگی منفی و معنی داری بین بیان ژن سوپراکسید دیسموتاز و وزن مخصوص برگ (*33/0-r= ) وجود دارد. همچنین، همبستگی مثبت و معنی داری بین بیان ژن کاتالاز و کلروفیل های a (**45/0r=) و b (**47/0r=) وجود داشت. در صورتی که، بین بیان ژن سوپراکسید دیسموتاز و کلروفیل های a (**38/0-r= ) و b (**36/0-r= ) همبستگی منفی و معنی دار مشاهده شد.

پژوهش حاضر در برخی ارقام گندم نان ایرانی برای تعیین تنوع ژنتیکی بر اساس صفات مورفولوژیک، تعیین تنوع در سطح ژنوم بر اساس نشانگرهای بین ریزماهواره و بررسی وجود رابطه بین نشانگرهای ریزماهواره و صفات مورفولوژیک انجام شد. به منظور تعیین تنوع ژنتیکی بر اساس صفات مورفولوژیک، تعداد 43 لاین خالص گندم نان ایرانی در قالب طرح آگمنت با سه شاهد کشت و مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات روز تا گلدهی، طول سنبله، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه، طول ده دانه، عرض ده دانه، طول برگ پرچم، طول پدانکل و طول ریشک بررسی شد. نتایج آمار توصیفی صفات نشان داد که بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی مربوط به صفت طول ریشک و کمترین مقدار آن برای صفت روز تا گلدهی بود. ضرایب همبستگی ساده نشان داد که صفت وزن صد دانه بیشترین میزان همبستگی مثبت و معنی¬دار را با صفت عرض ده دانه داشت. تجزیه خوشه¬ای بر اساس صفات مورفولوژیک و به روش وارد ژنوتیپ¬ها را در چهار گروه قرار داد. در این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در سطح ژنوم 36 ژنوتیپ گندم نان از بین 43 ژنوتیپ گندم فوق، 10 نشانگر issr استفاده گردید. در مجموع 126 نوار تشکیل گردید که 70 نوار چندشکل بودند. تجزیه خوشه¬ای با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش کلینک ژنوتیپ¬ها را به سه گروه تقسیم کرد. در پژوهش حاضر وجود ارتباط بین ده صفت کمی و هر یک از هشت نشانگر ssr روی کروموزوم¬های 4b و 7d مورد بررسی قرار گرفت و در پنج صفت عرض ده دانه، طول ده دانه، روز تا گلدهی، طول پدانکل و ارتفاع بوته رابطه آماری معنی¬دار مشاهده شد. نکته جالب توجه این بود که این تحلیل آماری برای صفت عرض دانه، آلل اختصاصی در نشانگر xgwm998-4b معرفی نمود؛ به طوری که آلل 199 جفت باز در این نشانگر با بیشتر شدن عرض دانه همراه بود. چون در گندم نان این صفت دارای همبستگی بالا با وزن هزار دانه است، انتخاب این آلل در این نشانگر می¬تواند برای رسیدن به وزن هزار دانه بیشتر در برنامه های اصلاحی گندم نان مورد استفاده قرار گیرد.