کلمه ی فلسفه از زبان یونانی اقتباس شده و مرکب از دو کلمه ی ""philia و "sophia" به معنای دوستدار دانایی و حکمت است. علم فلسفه به عنوان یکی از پرطرفدارترین علوم انسانی از قرن های اولیه ی اسلامی شناخته شده است و هر چند بسیاری با آن مخالفت ورزیده اند، ولی جایگاه و تأثیری آشکار را در ادبیات و دیگر رشته های علوم انسانی بر جای گذاشته است. زهاوی شاعر معاصر عراقی را به عنوان شاعر فیلسوف و فیلسوف شاعر معرفی کرده اند، اما خود وی این مسأله را انکار می کند و می گوید:«من فقط دوستدار دانش هستم.» در اشعار زهاوی مبانی و مباحث فلسفه، چهار بخش اصلی دارد که هر کدام مبتنی بر مواردی مثل فلسفه ی الهی، شامل: الله، جن و ملائکه، پیامبران و ادیان، جبر، قیامت و روح ، فلسفه ی طبیعی شامل: زمان، مکان، ماده، ابعاد نامتناهی و دور، فلسفه ی حساب شامل: نجوم و فلسفه ی علمی شامل: اصل انسان و منشأ حیات، دنیا، عزلت، عدم، اقتصاد، سیاست، اخلاق و خیر و شر می باشد. در این تحقیق پس از بیان شرح حال مختصری از زندگی زهاوی و بیان ویژگی های شعری او، به تجزیه و تحلیل شعر وی بر مبنای دیدگاه های فلسفی شاعر پرداخته شده است.

چکیده: مثل ها تعبیراتی رایج درمیان هر قوم و ملت، و یکی از ارکان مهم زبان و فرهنگ و نموداری از ذوق وقریحه هستند که اغلب در لباس استعاره ، کنایه ویا در قالب سخنی موزون ودلنشین متنشر شده اند. در این میان مثل های قرآنی که در میان قوم عرب نازل شدند جایگاهی ویژه در مقایسه با مثل های عربی دارند. آنها به امثال اهتمام خاصی می ورزیدند و به همین دلیل به کشف وضبط مثل های قرآنی و عربی پرداختند. دراین راستا گروهی از پژوهشگران نوعی ازمثل قرآنی را یافتند که مصداق ومعادل آنها در مثل های عربی وجود داشت، این مثل های قرآنی که در معنا مثل بودند نه درلفظ، کامن (پنهان) نامیده شدند. این مثل ها که از نظر مفهوم شبیه به بعضی ازمثل های رایج عربی هستند،معادل هم ذکر شده اند. در این پژوهش ابتدا به شناخت و بررسی ویژگی های مثل وچگونگی پیدایش آن در زبان های مختلف به ویژه درزبان عربی پرداخته شد، سپس مثل های عربی و قرآنی مورد بحث قرار گرفته ، و در نهایت مثل های کامن در قرآن بررسی وتحلیل شدند. کلید واژه : زبان عربی ، مثل ، مثل کامن قرآنی ، مثل عربی، ادب جاهلی ، ادب اسلامی

شعر جاهلی، ادبیات پرباری است که، جامعه ی آن زمان، اعتماد کاملی به آن داشت. شعرا تمام توانایی های بیانی و ادبی خویش را در برجسته کردن آثارشان، آشکار نموده و از هیچ منهج شعری فرو گذار نمی کردند. آن ها تلاش داشتند، آثارشان را نمونه ای عالی از کلام و ادب قرار دهند. شعر مخضرم همان شعری است که سراینده ی آن، هر دو زمان جاهلی و اسلام را درک نموده و مطابق شرایط خاص هر دوره، زندگی را سپری کرده است. شعر مخضرم، دارای ارزش های اسلامی و روح ایمانی است که در دل های شاعران رسوخ کرده بود. شعرای مدینه، در این زمینه گوی سبقت را از بقیه ربوده بودند. آن ها کسانی بودند که همراه و همگام پیامبر گرامی اسلام، صلی الله علیه و آله و سلّم، از دعوت اسلامی دفاع می کردند. شعر در صدر اسلام تأثیر زیادی بر دل های مردم داشت؛ چون این نوع شعر در معانی و هدف با زمان جاهلی متفاوت بود. شعر اسلامی سبک های محکم، اسلوب های جالب و تعبیر های بلیغ را در خود می دید. اسلام، عرب های مسلمان را از ورود به فنون و اغرض منحرف شعری باز داشت؛ زیرا قرآن به آن ها هشدار داده بود که از شعر در مسیر درست بهره برند. حسّان فرزند ثابت بن منذر بن حرام در سال563م. در شهر یثرب به دنیا آمد. قوم حسّان از جمله سادات یمن و از اهل ریاست بودند که بعد از خراب شدن سدّ مأرب به شمال شبه جزیره عرب کوچ کردند. شعر حسّان شعری برجسته و خود او شاعری چیره دست در اغراض و فنون شعری است. وی از جمله شعرای مخضرم است که شعر او از اهمیت زیادی برخوردار است. ابو الفرج اصفهانی، وی را از فحول شعراء می داند. «جَروَل بن أوس بن مالک، ملقّب به حطیئه، از فحول شعرای جاهلی و متقدمین آن ها و از جمله شعرای مخضرم است که در نسبش از سوی پدر، پوشیدگی و غموض وجود دارد. شاعر بر یک نسب خاص استقرار نداشت و بر مبنای مصلحت، خود را به افراد و قبایل مختلف نسبت می داد. فخر، مدح و هجاء از مهمترین اغراض و فنون شعر جاهلی به شمار می روند که شاعر جاهلی از سرودن هر یک از آن ها هدف های خاصی را دنبال می کرد. حسّان بن ثابت مانند دیگر شعرای جاهلی در بیشتر غرض های شعری وارد شد. حطیئه نیز شاعری چیره دست در همه ی فنون شعری است. حسّان و حطیئه از فخر گویان، مداحان و هجو گویان شهیر زمان جاهلی و اسلامی هستند. در بخش اول به بررسی کلیات، شامل: ادبیات مخضرم، زندگی نامه ی حسّان و حطیئه، جایگاه ادبی و اخلاق دو شاعر، پرداخته شده است. تحلیل دیدگاه های سیاسی و عقیدتی و میزان تاثیرپذیری از اسلام، فصل اول از بخش دوم را تشکیل می دهد و فصل دوم آن، به تحلیل فخر و تبیین ابعاد آن در آثار دو شاعر اختصاص دارد. بخش سوم که مهمترین نقطه ی تحلیل تطبیقی دو شاعر است، شامل دو فصل است که در فصل اول به تحلیل مدایح و در فصل دوم به تحلیل هجویات این دو شاعر، پرداخته و مبانی مدح و هجو و تاثیر گذاری اجتماعی آن، مورد بررسی قرار گرفته است.

جنگ و نزاع یکی از مهمترین مشخصه های زندگی اعراب قبل از اسلام بوده است تا آن جا که جنگ وکشتار را می توان یکی از سنت هایشان به شمار آورد. این جنگ ها به دلایل زیادی رخ می داد که به دلیل شرایط طبیعی شبه جزیره عربستان ، دلیل اقتصادی ، از مهمترین این دلایل بود . از آن جایی که ادبیات آینه ی تمام نمای جامعه است و می توان در چارچوب آن ، حوادث گوناگونی را که در اجتماع روی می دهد ، مشاهده کرد، بدون شک جنگ های عصر جاهلی بر ادبیات آن دوره تاثیر گذاشته است . اشعار حماسی ، وصف میادین جنگ و سلاح های جنگی ، فخر به جنگاوری قوم و اجداد خویش ، رثای کشته شدگان جنگ ، هجای دشمنان ، مدح دلاوران و جنگاوران ، تهدید دشمنان به انتقام ، اعتذار به خاطر شکست در جنگ و اشعار حِکمی برای جلوگیری از بروز جنگ ، همه نشان دهنده تاثیر جنگ بر اغراض شعری است . از طرفی خطبه های حربی ، ضرب المثل های شکل گرفته در جنگ ها و قصه های پیرامون جنگ ها همه نشان دهنده تاثیر جنگ بر فنون نثر است . این پژوهش ابتدا به بررسی زندگی قبیله ای اعراب قبل از اسلام و جنگ های برآمده از آن می پردازد . سپس به بررسی جایگاه شعر و نقش شاعران در حیات ادبی و اجتماعی آنان پرداخته است و سپس اغراض شعری متاثر از جنگ و فنون نثر را مورد مطالعه و پژوهش قرار داده و میزان تاثیر پذیری و رشد و بالندگی هر یک از این فنون و اغراض را تبیین نموده است . کلمات کلیدی : اعراب قبل از اسلام - جنگ - ادبیات -اغراض شعر - فنون نثر

یکی از مباحث مهم علم بلاغت که در طول تاریخ، اندیشمندان و پژوهشگران را به خود مشغول کرده است تقدیم و تأخیر می باشد. علماء در ذیل این مفهوم درصدد یافتن معانی دقیق و ظریف میان عبارات هستند که پس از ایجاد تغییر در ساختار و الگوی اولیه کلام به وجود آمده است. قرآن کریم که معجزه جاوید الهی می-باشد، به این موضوع توّجه کرده و مخاطبان خود را به فهم تفاوت بین اسلوب و عبارات و کشف معانی ثانویه و دریافت ژرفای مطالب تشویق نموده است و از آن ها خواسته است که با دقت و حساسیت از اسالیب استفاده کنند. از رهگذر دریافت این تفاوت های ظریف و دقیق، به شیوه بیانی می رسیم که امروزه مورد توّجه و تأیید مفسران و محققان گشته است و آن بیان بلاغی می باشد. در این شیوه بیانی پژوهشگران بلاغت، آیات وسوره ها را مورد بررسی قرار می دهند. تقدیم و تأخیر ویژگی سبکی است که نقش اساسی و مهمی در انتقال مفاهیم قرآن کریم دارد به ویژه در کشف معانی ثانویه و معانی را تابع اعتبارات مناسبی می گرداند که شخص سخنور در نظر دارد. در این پژوهش به بررسی جلوه های گوناگون تقدیم و تأخیر بر اساس نظریات اهل فن پرداخته شده است. با تحلیل محتوا می توان گفت تقدیم و تأخیر یکی از دلایل اصلی انعطاف پذیری زبان عربی است که موجب دقت در بیان، بوجود آمدن فصاحت، قوت سبک بیان، صیانت از معنا و همچنین زیبایی در عبارت می شود.