نام پژوهشگر: سیدمحود مرویان حسینی
میثم کهن ترابی محمدعلی موحدی
اولین گام برای اجرای صحیح و همهجانبه احکام و قوانین اسلام، برپایی حکومت اسلامی است. اما این تنها شرط آن نیست؛ چرا که اگر حکومت در مسیر صحیح هدایت نشود و یا گرفتار آفات و انحرافات شود، قطعاً در نیل به اهداف خود موفق نخواهد بود. از جمله آفاتی که میتواند گریبانگیر نظام اسلامیشود، آسیب هایی است که در رفتار کارگزاران با مردم پدید میآید. اگر کارگزاران که نمایندگان حکومت و رهبری هستند در رفتار خود با مردم دچار انحراف شوند، زمینهساز وقوع خطرات جبرانناپذیری برای نظام اسلامیخواهند شد. بدبینی مردم به نظام، تغییر نگرش آنها به دین و حتی ناکارآمددانستن دستورات دینی در عرصه حکومت، دستبرداشتن مردم از حمایت دولت و سرانجام قرارگرفتن نظام در سراشیبی سقوط و انحطاط از مهمترین این خطرات هستند. مولای متقیان(علیهالسلام) در نهجالبلاغه به ابعاد مختلف تعامل ناصحیح کارگزاران با مردم پرداخته اند. ایشان برای پیشگیری از ظهور این آسیبها، در انتخاب کارگزاران خود معیارهایی چون تقوا، انتقادپذیری، سابقه و خانواده نیک را مورد توجه قرارداده و کارگزاران خود را نیز به رعایت آنها سفارش می کردند. از منظر نهجالبلاغه خشونتورزی با مردم، فاصلهگرفتن از آنها، تناقض در گفتار و کردار، افزونخواهی و رفاهزدگی، عدم شایستهسالاری در انتخاب دستیاران و عوامل و محدودکردن فضای نقد در جامعه از مهمترین و شایعترین آسیب هایی هستند که ممکن است کارگزاران در طول دوران مسئولیت خویش به آنها دچار شوند. توجه به این مطلب ضروری است که امام علی(علیهالسلام) بیشتر تمرکز خویش را در پیشگیری از وقوع این آسیب ها به کار می گرفتند. ایشان همواره مردم و کارگزاران را به حقوق و وظایف خویش آشنا می ساخت، از کارگزاران می خواست انتقادپذیر باشند همانگونه که خود فضای نقد را در جامعه گسترش می داد. کارگزاران را به ارتباطی شفاف و رودررو با مردم سفارش می کرد و البته خود ایشان بر رفتار آنها با مردم نظارت خاصی داشتند و هر گاه لازم می دانستند از تشویق و تنبیه استفاده می کردند تا آسیب هایی که ممکن است گریبانگیر مسئولان شود به حداقل ممکن برسند. قاطعیت در برخورد با مسئولان متخلف توسط حضرت، روشن می سازد که رهبری نظام نباید در این مقوله با تسامح و تساهل برخورد نماید؛ چرا که مسئولان متخلف، خیانتکنندگان به حکومت و مردم هستند و مردم سازشکاری و اغماض را با خائنین بر نمی تابند و اگر با آنها با جدیت برخورد نشود، از حکومت و عدالتگستری آن مأیوس خواهند شد. از این رو، امام علی (علیهالسلام) با متخلفین به شدت برخورد می کرد. گاه این شدت به حدی بود که ایشان علاوه بر تذکر،تهدید و برکناری متخلفین، آنها را به سختی مجازات می کرد.