ذخیره گاه نوش سورکش با وسعت 223 هکتار در جنوب شهرستان فاضل آباد قرار دارد. نوش جزء گونه های در حال انقراض و سطح رویشگاهی اندکی را به خود اختصاص داده است. گلسنگ ها ارگانیسم های مضاعفی که از همزیستی یک قارچ با یک جلبک حاصل شده اند. گلسنگ های اپیفیت می توانند اثرات بیماری زایی داشته باشند. هدف از این پژوهش بررسی اثرات مخرب گلسنک های درخت زی بر روی درختان نوش از طریق تعیین نحوه استقرار گلسنگ های درخت زی بر روی درختان و بررسی اثرات فیزیوگرافی بر روی گسترش و همچنین تعیین وضعیت پارازیتی آنها بوده است. با آماربرداری نواری در 4 قطعه نمونه 8 هکتاری بصورت صد در صد و برداشت پارامتر های مورد نیاز به صو رت زیگزاگ به وسیله gps با پلی گون و آزیموت مشخص کل درختان منطقه را بررسی و نقشه پراکنش مکانی بر حسب میزبان اصلی، جهات جغرافیایی و شدت آلودگی در محیط arc gis ترسیم گردید که نتایج حاکی از شدت های مختلف آلودگی در جهات مختلف جغرافیایی بوده که بیشترین میزان آلودگی مربوط به جهت غربی با شدت آلودگی 100-75 درصد بوده است که نشان دهنده تاثیرات جهات جغرافیایی بر روی شدت آلودگی و پراکنش گلسنگ ها می باشد. برای تعیین نحوه استقرار گلسنگ ها روی درختان، 85 درخت نوش را به طور تصادفی در چهار دامنه اصلی در نظر گرفته و با طبقه بندی نحوه استقرار گلسنگ ها روی درختان به هفت طبقه این عامل مورد بررسی و به کمک نرم افزار excel و spss مورد محاسبه و تجزیه تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از آنالیز واریانس یک طرفه نشان داد که نحوه استقرار گلسنگ های درخت زی بر روی درختان در دامنه های مختلف از اختلاف معنی داری برخوردار است. این تفاوت استقرار گلسنگ ها ناشی از شرایط مختلف محیطی در دامنه های مختلف می باشد. برای بررسی اثرات فیزیوگرافی بر روی شدت آلودگی گلسنگ ها از نرم افزار spss و از روش تجزیه واریانس دو طرفه استفاده شد و آزمایش فاکتوریل با متغیرهای ارتفاع از سطح دریا در 4 سطح، دامنه جغرافیایی در 4 سطح و شدت آلودگی در 4 سطح صورت گرفته و برای دسته بندی میانگین ها از مقایسات چند دامنه ای دانکن استفاده شده است که نتایج حاکی از معنی دار بودن شدت آلودگی در طبقات مختلف ارتفاعی و همچنین جهات مختلف جغرافیایی در سطح01/0 بوده است. این نتایج نشان دهنده تاثیرات فیزیوگرافی بر روی پراکنش گلسنگ ها می باشد. برای بررسی اثر گلسنگ های درخت زی بر میزان تاج پوشش درختان، به طور تصادفی میزان تاج پوشش 100 درخت نوش آلوده و سالم را به صورت دو قطر عمود بر هم اندازه گیری و سپس با طبقه بندی میزان تاج پوشش درختان به 16 طبقه این عامل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان تاج پوشش در درختان آلوده به میزان قابل ملاحظه ای کمتر از درختان سالم می باشد. کوچکی تاج درختان آلوده ناشی از حضور گلسنگ های درخت زی بر روی درختان می باشد، زیرا گلسنگ ها با حضور بر روی برگ و تاج درختان و کاهش ظرفیت فتوسنتزی درخت، باعث ایجاد ضعف فیزیولوژیکی شدید در گیاه میزبان و نهایتا" از بین رفتن آن منتهی می گردند. برای تعیین میزان خاکستر 4 گرم پودر چوب مش 40 درصد را از تعدادی نمونه های سالم و بیمار انتخاب و درون رزنتال با وزن تعیین شده روی شعله چراغ تا محو کامل دود شعله سوزانده، سپس به مدت 3 ساعت در کوره موفل با دمای 575 درجه سانتیگراد قرار داده و بعد رزنتال ها را داخل دسیکاتور محتوی ماده جاذب الرطوبه خشک و سپس توزین و درصد خاکستر با استفاده از فرمول های موجود بدست آمد. برای آنالیز داده ها از نرم افزار spssاستفاده گردید. مقایسه میانگین درصد خاکستر نمونه های سالم و بیمار نشان داد که در سطح احتمال 5% اختلاف معنی دار وجود داردکه ناشی از وجود ترکیبات گلسنگی در نمونه های بیمار می باشد که دارای درصد خاکستر بیشتری نسبت به نمونه های سالم می باشند. تعیین درصد مواد استخراجی با استفاده از دستگاه سوکسله انجام پذیرفت و برای آنالیز داده ها از نرم افزار spss استفاده گردید. مقایسه میانگین درصد مواد استخراجی در نمونه های سالم و بیمار نشان داد در سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری وجود دارد. این اختلاف بین مواد استخراجی نمونه های سالم و بیمار حاکی از وجود ترکیبات و مواد گلسنگی در نمونه های بیمار است که دارای درصد مواد استخراجی بیشتری نسبت به نمونه های سالم می باشند و از آنجایی که هر چه میزان مواد استخراجی در چوب بیرون افزایش یابد میزان پوسیدگی چوب ها نیز افزایش خواهد یافت می توان علت ضعف فیزیولوژی درختان و متعاقبا" خشکیدگی آنها را به علت حضور گلسنگ بر روی درختان دانست. کلمات کلیدی: گلسنگ ، ذخیره گاه ، نوش، اثرات مخرب

گلسنگ ها تنها موجودات در جهان اند که آنها را در هیچ یک از گروه های گیاهی نمی‎توان طبقه بندی کرد. این موجودات، 8 درصد از سطح کره خاکی را اشغال می کنند. این مطالعه در جنگل حفاطت شده نوش استان گلستان انجام شد. هدف تهیه نقشه پراکنش گلسنگ درخت‎زی و مشخص نمودن ارتباط آن با عواملی مانند جهت دامنه، ارتفاع از سطح دریا، شدت آلودگی و تعیین میزبان های گلسنگ و میزان آلودگی درختان در سطح منطقه می باشد. جهت نیل به این اهداف به طور تصادفی چهار دامنه (شمالی، جنوبی، شرقی، غربی) انتخاب و نمونه های گلسنگی جمع آوری و با بررسی خصوصیات مورفولوژی و میکروسکوپی شناسایی مقدماتی انجام و برای تأیید نهایی به انستیتو تحقیقاتی هلسینکی فنلاند ارسال شد. در این بررسی 5 گونه گلسنگ درخت زی (physcia tenella، xanthoria parietina anaptychia setifera، tornabea scutellifera ، caloplaca cerina) در منطقه حفاظت شده نوش شناسایی گردید. گلسنگ های شناسایی شده برای اولین بار به عنوان ماکرواپی‎فیت از روی درختان جنگلی منطقه گزارش می شود. t.scutellifera در هر چهار دامنه پراکنش دارد و فقط برروی پایه نوش مشاهده گردید. tornabea 95/44% از کل درختان نوش را آلوده کرده است که 69/9% دچار خشکیدگی شاخه و تغییر فرم تاج شده اند. a.setifera برروی 18/18% از کل پایه های منطقه دیده شد، این گلسنگ پایه های نوش و کرکو را جهت استقرار ترجیح می دهد و در 56/17% از پایه های میزبان آن، علائم خشکی ظاهر شد. x.parietina بیشتر برروی پهن برگان (46/16% از کل پایه های منطقه) حضور دارد، تغییر فرم و یا خشکیدگی تاج در پایه های درختی و درختچه ایی آلوده به این گلسنگ مشاهده نشده است. p.tenella همراه با گونه xanthoria بیشتر در دامنه شمالی و روی پوست درختان کرکو استقرار دارند.caloplaca نیز در دامنه شرقی روی درختان کرکو و سیاه ولیک مشاهده گردید. نتایج نشان می دهد 57/52% از کل 814 پایه درختی و درختچه‎ایی مورد بررسی آلوده و بیشترین شدت حضور گلسنگ روی درختان کرکو (04/91 درصد) می باشد. 39 /48 درصد از پایه های با ارزش نوش نیز آلوده به گلسنگ هستند. از آنجایی که تأثیر گونه‎های مختلف گلسنگ برروی پایه‎های درختی، درختچه ایی متفاوت است، شناسایی گلسنگ و میزبان بسیار مهم می باشد. نتایج نشان می دهد گلسنگ t.scutellifera بیشترین خسارت را به گونه با ارزش نوش در منطقه وارد کرده است. در حدود 10% از کل پایه های آلوده به این گلسنگ، خشکیدگی و تغییر فرم تاج مشاهده گردید. گلسنگ های برگی منطقه تنها به صورت لایه ایی تنه و شاخه های پایه ها را پوشانده اند و موجب آسیب به میزبان خود نشده اند. آگاهی از وضعیت شدت آلودگی درختان و نحوه پراکنش گلسنگ درخت‎زی در سطح منطقه‎ ما را در مدیریت اپی‎فیت پارازیت و حفظ گونه با ارزش سرو خمره‎ای یاری می‎نماید. کلمات کلیدی: گلسنگ، اپی فیت، پراکنش، میزبان