گیاه echinophora orientalis از تیره apiaceae و جنس echinophora می باشد. این گیااه اسانس دار، بومی ایران بوده در مناطق صخره ای و شور پراکنش خوبی دارد. گیاه مقاوم باه شاوری و خشکی بوده، دارای برگ های شویدی خوراکی می باشد. گزارشات منتشر شده بر روی گیاهان جنس echinophora نشان می دهد که ایان گیاهاان از اثرات ضدعفونی، ضادمیکروبی و ضادقارچی برخاوردارمی باشاند . افازون بار ایان، در طاب سانتی آذربایجان شرقی گیاه e. orientalis به عنوان یک نگهدارنده طبیعی و چاشنی در محصولات غاذایی به کار می رود. محتوای ترکیبات فرار بخش هوایی چندین گونه از جنس echinophora در شاماری از مطالعات مورد توجه قرار گرفته است، با این حال هیچ گزارشی درباره محتوای ترکیبات فارار باذر این گیاه echcinophora موجود نمی باشد. هادف پاژوهش حا ضار، شناساایی ترکیباات فارار باذر ، بخش های هوایی و ریشه e.orientalis و مقایسه آنها با یکدیگر می باشد. بدین منظور، اسانس گیاری از نمونه خشک بذر و اندامهای هوایی بطاور جداگاناه توساط روش تقطیار باا آب و باا اساتفاده از دستگاه کلونجر انجام گردید و اسانس های به دست آمده به روش gc-ms مورد آنالیز قرار گرفتناد . 1/ مقدار اسانس در بذر 45 و برای اندام هوایی و ریشه 1 درصد به دست آماد . در مجماوع 74/75% 98 ترکیباات اساانس ریشاه شناساایی / 82 اجزاء اسانس اندام هاوایی و % 79 / اجزاء اسانس بذر، % 62 56 سزکوئی ترپن ها و / گردیدند. اسانس بذر متشکل از % 74 11/18% مونوترپن ها بوده و اجزاء عمده )11/ این اسانس )% 46 spathulenol )9/ و )% 48 carotol 1/ می باشند. اسانس اندام هوایی نیز از % 45 )21/ 72 منوترپن تشکیل شده است و ترکیباات شااخص آن )% 92 / سزکوئی ترپن و % 57 myrcene و )11/51%( para cymene می باشد. سهم بیشتر اسانس ریشه نیز متعلق باه موناوترپن هاا باه غلظات 1 این اسانس را سزکوئی تارپن تشاکیل مای دهاد . ترکیباات / 36/83% می باشد، در حالی که فقط % 19 )52/ عمده اسانس ریشاه شاامل )% 89 myristicin )24/43%( ، terpinolene )4/ و )% 82 falcarinol 61 ترکیباات فارار ریشاه / 52 اسانس اندام هاوایی و % 57 / 41 اجزای اسانس بذر، % 66 / می باشد. % 99 32 بارای / حاوی ترکیبات اکسیژنه می باشد. سهم ترکیبات هیادروکربنی در اساانس هاا برابار باا % 76 37 نیز از آن اسانس ریشه می باشد. در مجموع / 77 ، برای اسانس اندام هوایی و % 21 / اساس بذر، % 35 اسانس بذر غنی از سزکوئی ترپن ، اندامهای هوایی غنی از مونوترپن و اسانس ریشه غنای از ترکیباات 61 ( ارزیابی گردید. / غیرترپنی )% 76 د تست های کیفی انجام شده روی سه نمونه بذر، ریشه و اندام هوایی حاکی از وجود فلاونوئید و ساپونین در هر سه نمونه بود، در حالی که همین نمونه ها فاقد آلکالوئید بودند. در مورد تست تانن نیز دو بخش ریشه و اندام هوایی دارای تانن بوده ولی بذر فاقد این متابولیت بود. آزمایشات زیستی به منظور سانجش میازان آنتای اکسایدانی، سامیت سالولی و حشاره کشای اسانس ها نیز انجام گرفت. آزمایش آنتی اکسیدان به روش dpph یعنای تواناایی حاذف و جااروب کردن رادیکال های آزاد صورت گرفت. یافته ها به صورت rc50% ارائاه شاد . نتاایج ایان آزماایش بیانگر درصدی از نمونه است که % 51 رادیکال های آزاد را مهار مای کناد . ایان عیاار مهارکننادگی در 1 به دست آمد. چنانچه از نتایج نیاز / 2 و در مورد ریشه 35 / 1، در مورد اندام هوایی 16 / مورد بذر 31 مشخص است، اسانس مربوط به این گیاه توان آنتی اکسیدانی متوسطی دارند که در این میاان اساانس ریشه بیشترین فعالیت و اسانس اندام هوایی کمترین فعالیت را نشان داد. آزمایش سمیت عمومی نیز به کمک لاروهای artemia saline در محیط آبی صورت گرفت. نتایج این بخش حاکی از سمیت بالای اسانس ها بود. به طوری که نمونه ریشاه دارای lc50% برابار 1/1112 بود. اسانس مربوط به بذر و اندام هوایی نسبت به ریشه، سمیت کمتری داشت که به ترتیاب 1 بود. عیاار / 1 و 1211 / برابر 1126 lc50% درصادی از اساانس اسات کاه % 51 لاروهاا را از باین می برد. پس هر چه این عیار کشندگی کمتر باشد، درجه سمیت نمونه نیز بیشتر خواهد بود. در مورد تست حشره کشی، هیچ یک از نمونه ها خاصیت حشره کشی نشان نداد.

گیاه دارویی سنبل بیابانی پاره برگ از خانواده نعناع و از جنس eremostachys بوده و 15 گونه از آن در ایران رویش دارد که این تحقیق بر روی گونه e. laciniata انجام گرفت. ریشه این گیاه به صورت سنتی در درمان بیماری روماتیسمی و درد پا استفاده می شود. با توجه به جمع آوری بی رویه گیاه از منابع طبیعی و به منظور جلوگیری از انقراض گونه، تنوع ژنتیکی برخی از جمعیت های این گونه در محدوده پراکنش آن در ایران از نظر مورفولوژیکی، سیتوژنتیکی و فیتوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در بهار سال های 1392 و 1393 طی مسافرت های متعدد به حدود 50 منطقه در استان های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل با استفاده از فلورا ایرانیکا و اطلاعات محلی و منابع موجود به عنوان رویشگاه های طبیعی سنبل بیابانی پاره برگ، 15 منطقه شناسایی و از هر منطقه 10 نمونه گیاهی جمع آوری و پارامترهای مورفولوژیکی بر اساس کتب مرجع اندازه گیری شد. بذور جمع آوری شده این گیاه در ژرمیناتور کشت گردیده و پس از جوانه زدن، مطالعات سیتوژنتیکی روی آنها انجام گردید. سپس از ریشه جمعیت های جمع آوری شده جهت اندازه گیری مقادیر مواد موثره پلی فنل تام به روش فولین-سیکالتو و ایریدوئیدها به روش کروماتوگرافی گازی استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مورفولوژیکی نشان داد که تفاوت بین جمعیت ها در 27 صفت از 30 صفت مورد ارزیابی معنی دار است. همچنین بیشترین واریانس ژنتیکی مربوط به صفت های ارتفاع گیاه، عملکرد ریشه و طول ساقه بدون گل آذین بود. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین اکثر صفات و عملکرد ریشه وجود داشت که نتیجه آن افزایش عملکرد دارویی گیاه بود. در تجزیه عاملی و تجزیه خوشه ای نیز جمعیت ها بر اساس پراکنش جغرافیایی دسته بندی گردیدند. به طور کلی در بررسی تنوع مورفولوژیکی سه جمعیت تیل، مرند و حیدرآباد در اکثر صفات دارای مقادیر بالاتر نسبت به بقیه جمعیت ها بود. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات سیتوژنتیکی و کاریوتایپی هم وجود تنوع بین جمعیت های مختلف را اثبات نمود. گروه بندی جمعیت ها با نتایج سیتوژنتیکی با نتایج موفولوژیکی مطابقت داشت. در ارزیابی تنوع فیتوشیمیایی، با اندازه گیری مقدار فنل تام و کروماتوگرافی ایریدوئیدها مشخص گردید که بین تیپ های مختلف این گیاه تفاوت معنی داری از نظر عملکرد عصاره، مقدار پلی فنل ها و ایریدوئیدها وجود دارد. همچنین نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد که جمعیت های تیل، مرند و ملک کیان قابلیت استفاده در برنامه های آتی را دارند. در بررسی تجزیه خوشه ای کلیه صفات، نتیجه کلی نشان داد که در بررسی تنوع از دیدگاه های موفولوژیکی، سیتوژنتیکی و شیمیایی، جمعیت های مختلف حائز شرایط خوبی جهت استفاده در برنامه های اهلی سازی و اصلاحی بودند ولی در کل، جمعیت های تیل و مرند در اکثر صفات دارای مقادیر بالایی بوده و می تواند در برنامه های اصلاحی و تولیدی مورد استفاده قرار گیرد.