در سالهای اخیر، آبکشت (هایدروپونیک) ارقام مختلف کاهو به طور وسیعی رواج پیدا کرده است و از محلول های غذایی خاصی برای پرورش کاهو استفاده می شود با این حال یک محلول غذایی بهینه برای پرورش کاهو معرفی نشده است. لذا در این آزمایش، اثر چهار محلول غذایی رایج (هوگلند، ناپ، انگلستان و محلول دانشگاه تبریز) بر خصوصیات کمی و کیفی دو رقم کاهو (سیاهو و کانکویستادور) درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز بررسی شد. در این آزمایش صفاتی مانند شاخص کلرفیل، کارایی فتوسنتز، عارضه فیزیولوژیکی سوختگی حاشیه برگ (tip burn)، وزن تر و خشک، سطح برگ، تعداد برگ خوراکی، tss، تست پانل، درصد ماده خشک، محتوی نیتروژن، پتاسیم، فسفر و کلسیم برگی و نیترات برگ اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که نوع محلول غذایی تاثیر معنی داری روی صفات رویشی و برخی صفات کیفی کاهو داشت. بطوریکه گیاهان تیمار شده با محلول غذایی انگلستان از بیشترین و محلول دانشگاه تبریز از کمترین وزن تر و خشک، سطح برگ و تعداد برگ خوراکی برخوردار بودند. این در حالی است که بیشترین درصد ماده خشک، محتوی نیتروژن و پتاسیم برگ به ترتیب در محلول های ناپ، دانشگاه تبریز و هوگلند مشاهده شد. همچنین تفاوت معنی داری بین دو رقم در برخی از صفات وجود داشت بطوریکه رقم سیاهو از وزن تر، سطح برگ و تعداد برگ خوراکی بیشتری نسبت به رقم کانکویستادور برخوردار بود. اثر متقابل رقم و نوع محلول غذایی بر صفات شاخص کلرفیل و تست پانل معنی دار شد. در هر دو رقم حداکثر شاخص کلرفیل در محلول انگلستان و هوگلند مشاهده شد در مورد صفت تست پانل هوگلند و ناپ در رقم کانکویستادور و محلول انگلستان و هوگلند در رقم سیاهو حداکثر ارزش تست پانل را نشان دادند. با توجه به نتایج می توان گفت که محلول غذایی انگلستان و رقم سیاهو در این آزمایش به عنوان بهترین محلول غذایی و رقم برای کشت بدون خاک کاهو می باشد

چکیده: عامل ph به عنوان غلظت یون های h+ یا oh- است که یکی از مهم ترین ویژگی های ریزوسفر محسوب می شود، به طوری که برجذب عناصر غذایی، فعالیت نسبی ریز جانداران، رشد گیاه و کیفیت محصول تأثیر دارد و به طور مستقیم می تواند جذب کاتیون های معدنی و آنیون ها را تحت تأثیر قرار دهد به عبارت دیگر حلالیت عناصر غذایی به شدت تحت تأثیر ph محیط کشت است، بنابراین ایجاد یک ph مناسب در محیط کشت یک عامل بسیار مهم در حفظ تعادل عناصر غذایی است و در محصولات گلخانه ای می تواند یک عامل محدودکننده باشد که قابلیت جذب عناصر غذایی و به دنبال آن رشد گیاه می تواند تحت تأثیر ph محیط کشت و محلول غذایی قرار گیرد. لذا این تحقیق باهدف بررسی سه سطح ph (5/5، 7، 5/8) به صورت تناوبی در محلول غذایی بر عملکرد و خصوصیات رشدی و فیزیولوژیکی خیار در کشت هایدروپونیک با طرح آزمایشی از نوع طرح پایه کاملاً تصادفی که شامل 7 تیمار (5/5= ph: محلول غذایی با ph ثابت 5/5، 5/8= ph: محلول غذایی با ph ثابت 5/8، 7= ph: محلول غذایی با ph ثابت 7 (میانگین دو سطح ph قبلی)، (1)5/8: (1)5/5= ph محلول غذایی با دو سطح ph متغیر 5/5 و 5/8 با تناوب 1 روز از هر ph ، (2)5/8 : (2)5/5= ph محلول غذایی با دو سطح ph متغیر 5/5 و 5/8 با تناوب 2 ، (3)5/8 : (3)5/5= ph محلول غذایی با دو سطح ph متغیر 5/5 و 5/8 با تناوب 3 روز، (4)5/8 : (4)5/5= ph محلول غذایی با دو سطح ph متغیر 5/5 و 5/8 با تناوب 4 روز) و 4 تکرار انجام شد. گیاهان به صورت کشت بدون خاک (بستر پرلایت + ورمی- کولایت – به ترتیب 75% و 25% ظرفیت حجمی) و در بالشتک ها در گلخانه کشت شد، عملکرد، خصوصیات رشدی و فیزیولوژیکی خیار در دو مرحله یعنی در طول رشد گیاه از ابتدای دوره ی میوه دهی و در انتهای رشد شامل ارتفاع بوته، سطح برگ، شاخص کلروفیل برگ، وزن تر و خشک، مواد جامد قابل حل (tss) میوه و دم برگ، ec آب میوه، سفتی بافت میوه، فسفر، پتاسیم، کلسیم برگ و میوه و همچنین نیتروژن کل برگ اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای مختلف ph تأثیر معنی دار در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد داشتند، و تیمارهای (2)5/8 : (2)5/5= ph و (3)5/8 : (3)5/5= ph به ترتیب نسبت به 7=ph، 25 و 15 درصد افزایش عملکرد را نشان دادند. همچنین سطح برگ، وزن تر و خشک بوته و همچنین وزن خشک میوه تیمارهای (2)5/8 : (2)5/5= ph و (3)5/8 : (3)5/5= ph بیشتر از سایر تیمارها بود اگرچه با 7=ph اختلاف معنی داری نداشت و کمترین سطح برگ، وزن تر و خشک بوته مربوط به 5/8= ph بود، ولی کمترین وزن خشک میوه را 5/5= ph داشت، همچنین ضریب همبستگی نسبتاً قوی 76/0r2= بین صفت سطح برگ با میزان عملکرد مشاهده گردید. بیشترین شاخص کلروفیل مربوط به تیمار (3)5/8 : (3)5/5= ph بود اگرچه با سایر تیمارهای تناوب اختلاف معنی دار نداشت ولی با تیمار 7=ph در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. ph های متناوب باعث افزایش درصد مواد جامد محلول (tss) و ec آب میوه شد، به طوری که بیشترین (tss) و ec آب میوه مربوط به تیمارهای (2)5/8 : (2)5/5= ph و (3)5/8 : (3)5/5= ph بود که نسبت به سایر تیمارها در سطح یک درصد اختلاف معنی دار نشان دادند. تیمارهای ph های متناوب همچنین باعث افزایش غلظت عناصر در برگ و میوه نسبت به تیمار 7=ph شد، بیشترین غلظت فسفر و کلسیم در برگ و میوه مربوط به تیمار (2)5/8 : (2)5/5= ph بود، درصورتی که بیشترین میزان پتاسیم برگ و میوه مربوط به تیمار (3)5/8 : (3)5/5= ph بود. به طورکلی تیمار ph های متناوب باعث افزایش جذب و کارایی عناصر و درنتیجه شرایط رشدی و فیزیولوژیکی بهتر گیاه و در نهایت عملکرد بیشتر خیار در کشت هیدروپونیک شد و با توجه به این آزمایش به نظر می رسد که تیمارهای (2)5/8 : (2)5/5= ph و (3)5/8 : (3)5/5= ph مناسب ترین تناوب را در جهت افزایش عملکرد در خیار دارد.