چکیده بررسی اشعار اجتماعی دیوان حافظ ابراهیم نام و آوازه ی حافظ ابراهیم شاعر مشهور ملی گرای مصر در صحنه ی ادبیات معاصرعرب نامی کاملأ آشناست. او یکی از پرچم داران نهضت ادبی وشعر ملی محسوب می شود که در پرورش روحیه ی ناسیونالیسم عربی نقش بسزایی را ایفا نموده است. در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی ، نهضت ملی گرایی آغاز شد. اولین مرحله ،آن زمانی بود که مصری ها در برابر حمله ی اشغال گران فرانسوی مقاومت کردند. در این میان ، شاعران نقش بسیار مهمی در بیدار کردن مردم از خواب غفلت و تحریک همت ها به خود اختصاص دادند .آنان در جای جای سرزمین عربی در بیان آلام و آمال ملت خویش کوشیدند. حافظ ابراهیم یکی از اولین شاعرانی بود که بدین صحنه گام نهاده و پرچم دار نهضت ادبی ، اشعار اجتماعی و ملی شد . حافظ به حق شاعری ملی بود. عشق وعاطفه ی مردمی وی ، حد ومرز اقلیمی وموانع دینی وقومی را نمی شناخت بلکه این احساسات لطیف و عاشقانه شامل تمامی انسان ها می شد. شیون وفریاد مظلومانه ی انسان های رنج کشیده ، از دورترین نقاط گیتی در دیوان شعر او انعکاس یافته است. شاعر مسائل ملی و اجتماعی را در اثر معاشرت و موانست با توده ی مردم وهمدمی با پیشوایان و مصلحان دینی وسیاسی همچون شیخ محمد عبده به خوبی دریافته بود. در واقع حس میهن دوستی، عاطفه ی دینی و گرایش به توده های مردمی از جمله عواملی بودند که او را به میدان مبارزه در راه ارتقاء وشکوفایی ملت می کشاند. حافظ با اشعار خویش مردم را به اتحاد ویکپارچگی فرا می خواند و آنان را به تهذیب اخلاق وگسترش زمینه های علمی ، فرهنگی و کارهای عمرانی دعوت می کرد . او آمال ملت مصر وجهان عرب را با اعتقادی راسخ و با بیانی حماسی ابراز می کند. حافظ ابراهیم وزن واسلوب پیشینیان را رعایت کرده، اما در پله ای بالاتریعنی در اغراض دست به نوآوری زده است، تا جایی که در تمام موضوعات شعری اش اعم از مدائح، تهانی، اهاجی و... هدف اصلی خود که پرداختن به ملت وجامعه است را از یاد نبرده است.