نام پژوهشگر: عبد الرحمن محمد خانی
رحیم کرمی محمد علی قضاوی خوراسگانی
با توجه به برداشت سنتی و دستی گوجه فرنگی و نیز مسافت زیاد بین مزرعه و بازار مصرف، اطلاع از خواص فیزیکی و مکانیکی میوه در تعیین صدمات احتمالی ناشی از برداشت و حمل و نقل و در نهایت طراحی ماشین های برداشت، و تجهیزات مربوط به فرآوری، درجه بندی و غیره کاربرد فراوان دارد. لذا در این تحقیق به منظور بررسی و مقایسه خواص فیزیکی و مکانیکی پنج رقم گوجه فرنگی گلخانه ای ( کاریز، دربیگو، فالکاتو، نیوتون، شقایق) در سه سطح برداشت برداشت (سبز، صورتی، قرمز) طرحی در قالب فاکتوریل با پایه کاملا تصادفی اجرا گردید، و برخی خواص فیزیکی شامل وزن، حجم، سطح، چگالی، ابعاد، وزن دم میوه، وزن خشک، قطرگوشت، تعداد حفره، مواد جامد کل، مواد جامد نامحلول و برخی خواص مکانیکی شامل ضرایب اصطکاک استاتیکی بر سطوح چوب، برزنت، ورق و غلتشی روی سطح برزنت، ضریب الاستیسیته، انرژی، توان، نیروی ماگزیمم پانچ و سفتی، محاسبه و مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. در تحقیق حاضر مشخص گردید که رقم کاریز در سطح احتمال(1%p<) نسبت به سایر ارقام دارای حجم، جرم حجمی، مواد جامد کل، مواد جامد نامحلول و ضریب کرویت بالاتری است؛ درنتیجه مناسب فرآوری در صنایع رب سازی می باشد. رقم کاریز همچنین دارای سطح پوست بیشتری برابر با مقدار میانگین 8710 میلیمترمربع، نسبت به سایر رقم هاست و به نظر می رسد رقم شقایق نیز بدلیل داشتن حفره های بزرگتر، دارای طعم بهتری نسبت به سایر ارقام باشد. با قراردادن وزنه های 250گرمی به مدت 12 ساعت و با مقایسه قطرهای اصلی و کرویت قبل و بعد از وزنه گذاری مشخص گردید توانایی تحمل بار استاتیک رقم نیوتون نسبت به سایر رقم ها بیشتر است. و رقم شقایق بدترین وضعیت را دارد. این آزمایش نشان داد سطح برداشت سبز کمترین و سطح برداشت قرمز بیشترین تغییر شکل را در مقابل بار استاتیک دارد. رقم شقایق بدلیل داشتن بیشترین قطر لایه گوشتی، مناسب مصرف تازه خوری می باشد. رقم کاریز به دلیل داشتن ضریب الاستیسیته بالاتر(167/0=e) نسبت به سایر ارقام حالت ارتجاعی بیشتری دارد. آزمایش بارگذاری نیز نشان داد؛ بیشترین میانگین انرژی مصرفی پانچ بافت درونی و بیرونی میوه، مربوط است به رقم نیوتون) w64enex=، w4/30enin= ( و بیشترین میانگین نیروی حداکثر پانچ بافت درونی و بیرونی میوه نیز، مربوط به رقم نیوتن است ( n12/1277fmaxex= n,65/729fmaxin=). ولی در نیروی حداکثر پانچ طرفین، کاریز بیشترین میانگین را داراست.) n06/1265n,fmaxex= n662fmaxin=.( این آزمایش نشان داد؛ در سطوح برداشت متفاوت، بیشترین نیروی حداکثر پانچ، مربوط است، به میوه برداشت شده با سطح برداشت رنگ سبز، ( n54/1294 ,fmaxex=38/580 fmaxin= ) و تفاوت معنی داری در سطح احتمال(1%p<) در میوه های با سطح برداشت رنگ های قرمز و صورتی وجود ندارد. در این تحقیق مشخص شد، سفتی رقم فالکاتو کمترین مقدار است n)57/6,fex= n89/2fin= (و سفتی سایر ارقام نیز در سطح احتمال (1%p<) تفاوت معنی داری باهم ندارند. و بیشترین مقدار میانگین سفتی مربوط است به سطح برداشت سبز( n31/8,fex= n06/4fin= ) و تفاوت معنی داری در سطح احتمال (1%p<) در میوه های با سطح برداشت قرمز و صورتی وجود ندارد. رقم دربیگو دارای بیشترین ضریب بازگشتی و رقم فالکاتو دارای کمترین ضریب بازگشتی می باشد و این بدین معنی است که تحمل ضربه دربیگو نسبت به سایر ارقام بهترین وضعیت و رقم فالکاتو بدترین حالت را داراست. ضریب بازگشتی تفاوت معنی داری در سطح احتمال (1%p<) در میوه های باسطح برداشت قرمز و صورتی وجود ندارد، ولی در سطح برداشت رنگ سبز بیشترین ضریب بازگشتی وجود دارد. در بررسی ارتباط بین داده ها مشخص گردید بین خواص فیزیکی وزن، حجم، وزن خشک، کرویت، وقطر های اصلی همبستگی مثبت وجود دارد.
سمیه محمدی عبد الرحمن محمد خانی
رازیانه با نام علمیfueniculum vulgar mill. یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که کلیه اندام های آن دارای اسانس بوده و از آن در صنایع داروسازی برای معالجه دل درد، نفخ شکم و افزایش شیر مادران استفاده می شود. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر برخی ویژگی های مورفولوژی هشت توده گیاه دارویی رازیانه پژوهشی در دو بخش آزمایش جوانه زنی در آزمایشگاه و کشت در شرایط مزرعه انجام گردید. در آزمایش جوانه زنی آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل ها شامل تنش خشکی ناشی از پتانسیل اسمزی در چهار سطح (0، 4/0-، 8/0- و 2/1- مگاپاسکال) با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 6000 و هشت توده رازیانه از مناطق اصفهان، ورزنه، مبارکه، ورامین، مشهد، شهرضا، کرمان و شهرکرد بود. ویژگی های مورد ارزیابی درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی برحسب تعداد در روز، متوسط زمان جوانه زنی، طول ریشه چه (سانتیمتر) و طول ساقه چه (سانتیمتر) بود. نتایج حاصل نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی کلیه ویژگی ها روند کاهشی نشان دادند، اما شدت کاهش در صفات متفاوت یکسان نبود. به نحوی که به عنوان مثال میزان کاهش سرعت جوانه زنی درسطح پتانسیل 2/1- مگاپاسکال پلی اتیلن گلایکول در مقایسه با تیمار شاهد (آب مقطر) 6/89 درصد بود در حالی که طول ریشه چه 4/50 درصد کاهش یافته است. در آزمایش مزرعه ای هشت توده رازیانه مذکور طی دو آزمایش شامل بدون تنش (شرایط معمول کشت) و اعمال تنش خشکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. هر یک از این آزمایش ها در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام گرفت. هر واحد آزمایشی شامل 5 ردیف به طول 3 متر که فاصله ردیف ها50 سانتی متر و فاصله بوته ها روی ردیف 30 سانتی متر بود. در آزمایش شرایط بدون تنش آبیاری طبق معمول منطقه و هر هفته یک بار صورت گرفت برای اعمال شرایط تنش آبیاری در واحد های تحت تنش به صورت 14 روز یک بار انجام گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان می دهد توده ها از نظر کلیه ویژگی های مورد بررسی اختلاف معنی داری در هر دو محیط تنش و بدون تنش با یکدیگر نشان داد همچنین اثر محیط در کلیه ویژگی های مورد بررسی بجز تعداد گلچه و وزن هزار دانه در تجزیه واریانس مرکب معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد در اثر تنش خشکی اجزای عملکرد (تعداد چتر، تعداد گلچه، وزن هزار دانه و عملکرد بذر) همچنین شاخص های رشد ( ارتفاع بوته، وزن تر و خشک بوته تعداد شاخه های فرعی و تعداد انشعاب کاهش یافتند اما حجم و وزن اسانس به طور معنی داری افزایش یافته است. بر مبنای عملکرد دانه در محیط بدون تنش آبی (yp) و تنش آبی (ys) شاخص های تحمل به خشکی از قبیل: میانگین بهره وری (mp)، شاخص تحمل (tol)، میانگین هندسی بهره وری (gmp)، شاخص حساسیت به تنش(ssi) و شاخص تحمل تنش (sti) محاسبه گردیدند. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین شاخص ها و میانگین ها درشرایط تنش و بدون تنش نشان داد که مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن توده ها سه شاخص میانگین بهره وری، میانگین هندسی بهره وری و شاخص تحمل تنش می باشد. مطالعه نمودارهای سه بعدی نشان داد که توده های اصفهان، ورزنه و مبارکه از اهمیت بیشتری برخوردارند و می توان از آن ها برای اصلاح ژنتیکی تحمل به تنش آبی بهره جست. بررسی نمودار بای پلات نشان داد که توده های اصفهان و مبارکه در ناحیه با عملکرد بالا و حساسیت پایین به تنش قرار گرفته اند. توده های مشهد، کرمان و ورامین در ناحیه با حساسیت بالا به تنش قرار دارد. تجزیه خوشه ای توده ها نتایج حاصل از نمودار بای پلات را تایید نمود همچنین توده های اصفهان، مبارکه و شهرضا در یک گروه قرار گرفتند که می توان از آن ها برای اصلاح زنتیکی تحمل به خشکی در رازیانه بهره جست. همچنین بررسی همبستگی بین صفات در آزمایش مزرعه ای هم در محیط تنش و هم در محیط بدون تنش نشان داد که همبستگی معنی داری بین بسیاری از صفات مورد بررسی دارد.