از موضوعات مهم و اساسی که در جهان امروز مورد نظر جامعه ی بشری بوده و مباحث گوناگونی را مطرح کرده و در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی و قضایی، چالش های نوینی را برانگیخته است، حقوق شهروندی است که از ابعاد گوناگونی می توان به آن پرداخت و آثار و نتایج آن را در جامعه مورد بررسی قرار داد. رعایت این حقوق صرفنظر از نژاد، دین، مذهب، جنسیت و تکیه بر عدالت و پیشرفت های علمی در جهان جدید همه دست به دست هم داده تا نهال نوپای حقوق شهروندی آبیاری شود و در مسیر رشد و بالندگی قرار گیرد. حقوق شهروندی در تعاریف کلاسیک منطبق بر مفهوم حقوق تبعه بوده در حالیکه تحولات نوین جهانی، حقوق منحصر به تبعه، حقوق سیاسی و آنچه با جنبه های حاکمیتی دولت مرتبط است، می باشد و سایر حقوق اتباع، به همه ی سکنه ی کشور تفویض شده است. این عنوان بدیع در ساختار نوین حقوق جمهوری اسلامی ایران علیرغم وجود بسترهای تاریخی و فقهی و قانونی، مولودی نو ظهور تلقی می شود و به همین جهت در برخی موارد با حقوق متهم عجین شده است. این پژوهش می کوشد تا با طرح مباحثی از تعاریف و مفاهیم و پیشینه ی تحولات تاریخی حقوق شهروندی در ایران و غرب و جُستاری در منابع اصلی داخلی و فراملی و کاوشی در چگونگی صیانت یا نقض آن و ارائه پیشنهادهای کاربردی برای حفظ و صیانت آن، ساختاری جامع از آن به دست دهد. شناسایی کامل مفاهیم فوق، زنگار ابهام موجود را از این آیینه خواهد زدود.

چکیده مسئولیت مدنی دولت در دوران معاصر با توجه به افزایش فعالیت های دولت در عرصه های مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی از اهمیت زیادی برخوردار شده است و لزوم پاسخگویی دولت در همه ی زمینه ها از جمله خسارات وارد بر اشخاص از اعمال و صلاحیت های دولت و کارکنان آن اصلی است که همواره مورد تاکید قرار گرفته است. یکی از وظایف دولت ها به عنوان عضوی از جامعه جهانی در سطح داخلی و بین المللی حفاظت از محیط زیست بوده و از آنجا که خسارات و حوادث زیانبار ناشی از محیط زیست به ویژه آلودگی هوا روز به روز در حال افزایش است، لزوم وجود قواعد خاص و قاطع که حقوق زیان دیدگان را به سهولت جبران نماید ، بیش از پیش احساس می شود.پرسش اصلی در این تحقیق این است که مسئولیت دولت ناشی از آلودگی هوا بر اساس کدام مبانی و جبران خسارت به چه نحو صورت خواهد گرفت.این پرسش ها و مجهولات دیگر باب تحقیق در این زمینه را فراهم آورده است.در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی به منظور بررسی این بخش از مسئولیت دولت به مسائل مهمی همچون شرایط، ارکان و آثار تحقق مسئولیت مدنی دولت در قبال آلودگی هوا و شیوه های جبران خسارت ناشی از آن با تکیه بر قواعد حقوقی داخلی و خارجی ، آیین نامه ها و پروتکل های بین المللی پرداخته شده است.دستاوردهای این تحقیق وجود مسئولیت برای دولت به عنوان بزرگترین شخصیت حقوق عمومی در قبال آلودگی هوا بر اساس قوانین موضوعه و اصول کلی حقوقی است و مبنای پذیرفته شده در این مسئولیت علاوه بر نظریه سنتی تقصیر بر اساس نظریه خطر قابل توجیه می باشد. واژگان کلیدی: مسئولیت مدنی دولت ، آلودگی هوا ، قواعد حقوقی جبران خسارت