چکیده در مدیریت مراتع شناخت عوامل محیطی و میزان اثر آنها بر استقرار پوشش گیاهی بسیار حائز اهمیت است. هدف از این مطالعه دستیابی به روابط موثر ویژگی‏های فیزیکی و شیمیایی خاک با ترکیب پوشش گیاهی چمنزار است. دشت آسپاس در شمال استان فارس بین ?57 ´18 ?52 تا ?19 ´25 ?52 طول شرقی و?20´35 ?30 تا ?39 ´38 ?30 عرض شمالی قرار دارد. براساس رابطه‏ تعیین حجم نمونه، 97 قاب یک متر مربعی با استفاده از روش آماری محاسبه و به ‏صورت تصادفی- سیستماتیک در عرصه قرار داده شد. در هریک از این قاب‏ها درصد تاج پوشش، لاشبرگ، خاک لخت به روش تخمین برآورد گردید. برای بررسی رابطه‏ خاک با پوشش گیاهی از روش‏های رسته‏بندی تجزیه تطبیقی قوس‏گیری‏شده (dca) و تجزیه تطبیقی متعارفی (cca) استفاده شد. برای مقایسه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بین توده‏های گیاهی موجود در منطقه از روش تجزیه واریانس یک‏طرفه (anova) استفاده شد. نتایج نشان داد که تیره‏ گندمیان دارای بیشترین فراوانی گونه‏ای در منطقه است. از نظر فرم‏ زیستی، همی‏کریپتوفیت‏ها و تروفیت‏ها به‏ترتیب بیشترین طیف غالب زیستی منطقه را تشکیل دادند. در آنالیز خوشه‏ای چهار تود? گیاهی تفکیک شد که گونه‏های. cynadon dactylon. juncus maritimus. carex cacti. phragmites communis بیشترین درصد تاج پوشش را دارا هستند. همچنین نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تمامی عوامل اثر معنی داری بر توده‏های گیاهی دارند. پراکنش گونه‏ها در دیاگرام تجزیه تطبیقی قوس‏گیری‏شده (dca) شبیه به تجزیه تطبیقی متعارفی (cca) است. و دلالت براین دارد که همبستگی قوی بین پوشش گیاهی و فاکتورهای خاکی موجود در منطقه وجود دارد. محور اول cca همبستگی معنی‏داری با هدایت الکتریکی، مجموع یون‏های کلسیم و منیزیم، سدیم، درصد سدیم قابل تبادل و نسبت جذب سدیم داشت. محور دوم همبستگی قوی با ماده آلی، رطوبت خاک، آهک و درصد سیلت و شن نشان داد. براساس آنالیز تقسیم بندی واریانس مشخص شد که 35/45 درصد از تغییرات ترکیب پوشش گیاهی توسط فاکتورهای خاکی مورد بررسی در این تحقیق قابل توجیه است. نتایج نشان داد که توزیع جوامع گیاهی موجود در منطقه کاملاً با فاکتورهای خاکی مورد بررسی در این مطالعه همبستگی دارند و جوامع موجود که با این شرایط سازگار شده‏اند، اکثراً از گونه‏‏های رطوبت‏پسند هستند. درک رابط? بین عوامل خاکی و توزیع پوشش گیاهی در این منطقه در مدیریت، احیاء، و توسعه اکوسیستم‏های چمنزار کاربرد فراوانی دارد

این پژوهش به منظور مطالعه تاثیر عملیات اصلاح بیومکانیکی بر خصوصیات خاک در منطقه دشت کالپوش واقع در استان خراسان شمالی انجام شد. پس از تعیین واحدهای کاری در منطقه عملیاتی و مرتع شاهد اقدام به نمونه برداری به روش سیستماتیک تصادفی شد. به طوریکه موقعیت های مختلف شیب به صورت سیستماتیک انتخاب گشته و نمونه برداری از خاک مابین و زیربوته های آتریپلکس به همراه کنتورفارو به صورت تصادفی و در عمق 15-0 سانتی متری انجام شد. فاکتورهای خاک از قبیل اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، ازت، بافت، درصد رطوبت اشباع، وزن مخصوص ظاهری، آهک، پتاسیم، کلسیم، سدیم، منیزیم، cec، sar و esp در آزمایشگاه اندازه گیری شد. به منطور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تجزیه واریانس و آزمون توکی استفاده شد. نتایج نشان داد که ماده آلی ، ازت و درصد رطوبت اشباع خاک در مرتع شاهد بیش از منطقه اصلاحی می باشد، ولی هدایت الکتریکی، اسیدیته و کاتیون های خاک منطقه اصلاحی بیشتر است. علت بیشتر بودن ماده آلی در مرتع شاهد در مقایسه با منطقه عملیاتی را می توان چرای دام از منطقه عملیاتی و همچنین تاثیر آللوپاتیک آتریپلکس بر پوشش گیاهی اطراف خود دانست که سبب کاهش پوشش گیاهی و تاثیر بر ماده آلی و ازت خاک شده است و همچنین درصد رس خاک نیز افزایش یافته است.

وتیور گیاهی است پر شاخ و برگ که ریشه هایی عمیق دارد. از این گیاه به عنوان یک ابزار بیومهندسی طبیعی برای اصلاح خاک،کنترل فرسایش و تثبیت شیب ها استفاده می شود و می تواند نقش مهمی در کنترل فرسایش اراضی لسی شرق استان گلستان ایفا نماید. لذا اثرات توپوگرافی برزنده مانی وتیور گراس و خصوصیات گیاهی آن(طول ریشه، محیط تاج، ارتفاع ازسطح زمین، ومحیط طوقه)درسه ارتفاع، دوشیب، ودوجهت متفاوت درحوضه آبخیز کچیک مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه و تحلیل نتایج اثرات ارتفاع و جهت ازطریق آنالیز واریانس فاکتوریال ، و اثرات شیب ازطریق آزمون t انجام گردید. بنابر نتایج حاصله، توپوگرافی بر میزان زنده مانی قلمه های این گیاه تاثیری ندارد اما بر خصوصیات گیاهی اندازه گیری شده، اثرمعنی داری دارد.

بذر گونه گیاهی پوکسینلیا دیستنس سالانه در 200 هکتار از مراتع شهرستان آقلا کشت میگردد، از اینرو جهت کاهش هزینه های ناشی از شکست عملیات بذر پاشی، مطالعه کنونی جهت بررسی امکان مکان یابی کشت گیاه پوکسینلیا دیستنس در مراتع شمال شهرستان آقلا انجام گرفت. بدین منظور در ابتدا با استفاده از تصاویر ماهواره ای، نرم افزار گوگل ارث، بازدید میدانی و استفاده از دستگاه جی پی اس، به دقت منطقه ی مورد مطالعه تعیین گردید. سپس با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست 5 و تصاویر گوگل ارث، نقشه واحدهای فتومورفیک تهیه شد. سپس با استفاده از نظر کارشناسان، تعدادی از مهمترین عوامل محیطی اثر گذار بر پوکسینلیا دیستنس مشخص شد. تمامی نقشه ها و اطلاعات موجود در خصوص اوت اکولوژی این گیاه و عمق آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه گردآوری گردید. از آنجا که توپوگرافی و اقلیم محدوده مورد مطالعه با قرق گمیشان که محل رشد و جمع آوری بذور این گیاه است، یکسان می باشد، درهر واحد فتومورفیک خصوصیات خاک شامل فاکتورهای هدایت الکتریکی، اسیدیته و ماده آلی مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور در هر واحد فتومورفیک، سه ترانسکت مستقر گردید. در طول هر ترانسکت سه نمونه خاک (مجموعاً نه نمونه خاک در هر واحد فتومورفیک)برداشت شدند و جهت مطالعه به آزمایشگاه انتقال داده شدند. با تلفیق تمامی دادههای بدست آمده، مکان یابی نقاط مناسب جهت کشت این گیاه انجام شد. به منظور تایید مناسب بودن نقاط پیشنهاد شده، در تعدادی از آن نقاط اقدام به کاشت این گیاه گردید. بر اساس نتایج آنالیز تجزیه واریانس، میتوان گفت که پوشش گیاهی پوکسینلیا دیستنس با هدایت الکتریکی و عمق سطح آب زیرزمینی واحد فتومورفیک یک ارتباط معنی داری دارد.

کیفیت خاک شامل دو دیدگاه کلی خصوصیات ذاتی و طبیعت پویای خاک است که تحت تأثیر فعالیت های انسان و تصمیمات مدیریتی است. بنابراین در این تحقیق، تغییرات شاخصهای کیفی خاک تحت دو نوع مدیریت متفاوت )مدیریت شرکتی و مدیریت مشاع( در مراتع چات گنبد کاووس ارزیابی شد. در ابتدا، محدوده منطقه مورد مطالعه از طریق تصاویر ماهوارهای و دستگاه google earth شناسایی شد و سپس، از طریق پیمایش صحرایی منطقه و با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانی (gps) کنترل شد. نمونههای خاک بهصورت کاملاً تصادفی از عمق 3 3 سانتی متری در - طرفین مرز جدا کننده دو بخش مذکور و پس از حذف اثرات حاشیهای، بهصورت جفتی اخذ شد. )نمونهها از 7 نقطه با سه تکرار در هر بخش برداشت شد(. در نهایت، 12 نمونه خاک از هر بخش منطقه مورد مطالعه جمعآوری شد. برخی شاخص های فیزیکی مورد مطالعه )ضخامت خاک سطحی، پوشش لاشبرگی سطح خاک( در عرصه تعیین شد و سایر شاخصهای فیزیکی )بافت، پایداری خاکدانه ها، وزن مخصوص ظاهری و تخلخل خاک( و شاخصهای شیمیایی )اسیدیته، هدایت الکتریکی، مقدار ماده آلی، ازت، سدیم و پتاسیم خاک( در آزمایشگاه تعیین شد. در نهایت جهت تجزیه و تحلیل از نرم افزار spss 16.0 و آزمون تی استیودنت ) t-student ( در سطح معنیداری 5 درصد استفاده گردید و اثرات مدیریت اعمال شده بر شاخص های کیفی خاک مقایسه شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد در بخش تحت مدیریت شرکتی میزان ماده آلی، ازت، پایداری خاکدانه ها، درصد تخلخل خاک و درصد پوشش لاشبرگی افزایش معنی داری یافته و وزن مخصوص خاک ظاهری نیز کاهش معنیداری از خود نشان میدهد. هم چنین در بخش تحت مدیریت مشاع در قیاس با بخش تحت مدیریت شرکتی فرسایش سطحی بیشتری مشاهده شد.

استفاده ازگونه های بومی و غیر بومی یکی از روش های اصلی جهت اصلاح مراتع می باشد. در همین راستا طی دهه های اخیر گونه های غیربومی آتریپلکس در بسیاری از مراتع ایران به وفور مورد کشت قرار گرفته و این روند همچنان ادامه دارد. هر گونه گیاهی باعث ایجاد تغییراتی در محیط پیرامون خود می شود. در این تحقیق به بررسی تأثیرات کاشت آتریپلکس بر روی تنوع و غنای گونه ای بانک بذر خاک در منطقه چپرقویمه پرداخته شد. بدین منظور نمونه برداری از خاک در دو نوبت (قبل از فصل رویش گیاهان و انتهای فصل رویش) و در دو عمق (5-0 و 10-5 سانتی متری خاک) انجام شد. نمونه برداری در سه تیمار (پای بوته های آتریپلکس، بین بوته های آتریپلکس و منطقه شاهد اطراف آن) و در سه سایت با سنین مختلف 20، 10 و 2 ساله صورت گرفت. برای بدست آوردن غنا گونه ای از شاخص مارگالف و نیز برای بدست آوردن تنوع گونه ای از شاخص هیل 1 استفاده گردید. به منظور بررسی تعیین تأثیرات کشت آتریپلکس بر روی تنوع و غنای گونه ای از آزمون آنالیز واریانس فاکتوریال مخلوط دو فاکتوری و آزمون توکی استفاده شد. برای بررسی تنوع و تراکم بانک بذر خاک در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متر از آزمون تی استیودنت مستقل استفاده گردید. نتایج نشان داد که کاشت آتریپلکس باعث افزایش تنوع و غنا بانک بذر خاک شده و سن آتریپلکس تأثیری در تنوع و غنای گونه ای بانک بذر خاک ندارد. همچنین، تراکم و تنوع بذور در عمق 5-0 بطور معنی داری بیشتر از عمق 10-5 سانتی متری می باشد.

چکیده بررسی های اکولوژی فردی گیاهان مرتعی، اطلاعات پایه ای را در خصوص نیازمندی های اکولوژیک، روش کاشت و واکنش آنها به محیط در دسترس قرار می دهد که برای مدیریت صحیح مراتع قابل استفاده است. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط تراکم، درصد پوشش، بیوماس و وفور خوشک (daphne mucronata royle) با عوامل محیطی نظیر خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک و نیز عوامل پستی و بلندی است. بدین منظور، در سه منطقه (منطقه با پوشش زیاد، متوسط و کم خوشک) 4 ترانسکت 100 متری در راستای شیب مستقر گردید. تراکم از روش نقطه 4/1 مرکزی، درصد پوشش با استفاده از روش ترانسکت خطی، فراوانی، وفور از طریق استقرار 10 پلات 10 متر مربعی در طول ترانسکت ها، و بیوماس نیز از طریق قطع و توزین (در 3 پلات از 10 پلات مستقر شده در هر ترانسکت) محاسبه شد. نمونه های خاک به صورت سیستماتیک در طول هر ترانسکت و از دو عمق 10-0 سانتی متر و 30-10 سانتی متر در هر منطقه اخذ گردیدند و ویژگی های اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، ازت و بافت خاک هر یک از نمونه ها به روش های آزمایشگاهی اندازه گیری شد. جهت بررسی ارتباط معیارهای گیاهی گونه خوشک (daphne mucronata royle) با پارامتر های خاک و عوامل پستی و بلندی، از تحلیل رگرسیون چند گانه استفاده شد. در بین عوامل پستی و بلندی، شیب 70-60 درصد و ارتفاع 2050-1850 متر بر روی تراکم و درصد پوشش و شیب 90-80 درصد و ارتفاع 2350-2050 متر بر روی بیوماس و وفور و در بین پارامتر های خاک سطحی اسیدیته و در بین پارامتر های خاک عمقی نیز، درصد رس بر همه معیارهای گیاهی مورد مطالعه بیشترین ارتباط و نقش را دارند. همچنین نتایج مطالعات نشان داد که این گونه گیاهی عمدتا" در جهت های جنوب غربی، شیب 90-60 درصد، ارتفاع 2350-1850 متر از سطح دریا، خاک های با بافت clayloam با اسیدیته 6/58 تا7/25 ، و شوری کم، حضور دارد.

فرسایش خاک ناشی از تخریب پوشش گیاهی و هدر رفت متعاقب عناصر غذایی خاک در مراتع ایران از موضوعات مهم مدیریت منابع طبیعی کشور محسوب می شود از این رو مطالعه پوشش گیاهی، و فرسایش خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. این تحقیق به منظور بررسی رابطه پوشش گیاهی با میزان رسوب و هدر رفت عناصر غذایی خاک و هزینه هدر رفت عناصر صورت گرفت. تحقیق در ایستگاه تحقیقاتی جاشلوبار سمنان انجام شد. دو سایت که هر کدام دارای 6پلات به ابعاد 8/1*1/22 متر مربع بوده وپوشش گیاهی هر پلات متفاوت می باشد. شیب سایت یک 15 درصد و سایت دو 45 درصد می باشد. پیرامون پلات ها با کمک ورقه های فلزی مسدود و رواناب حاصل از باران به بشکه های جمع آوری رواناب ورسوب در پایین هر پلات انتقال می یابد پوشش گیاهی با روش ترانسکت خطی اندازه گیری شد و با داشتن رسوب سالیانه در ایستگاه میزان هدر رفت عناصر غذایی n-p-k در آزمایشگاه اندازه گیری شد. درصد پوشش گیاهی با میزان رسوب حاصل از فرسایش همبستگی منفی را نشان می دهد و در سایت یک رابطه معنی دار می باشد و درصد پوشش گیاهی با بعضی از عناصر هدر رفت خاک مانند نیتروژن و پتاسیم رابطه منفی را نشان می دهد میزان رسوب و هدر رفت عناصر در سایت دو بیشتر از سایت یک می باشد هدر رفت عناصر در هر دو سایت هزینه بر است اما بدلیل درصد پوشش گیاهی بالا و وجود گونه های بالشتکی این هزینه پایین می باشد. کلمات کلیدی: سایت، رسوب، فرسایش، عناصر غذایی، همبستگی

آگاهی از مواد غذایی موجود در گیاهان علوفه ای، کمک موثری در استفاده به موقع از آن ها، پیش بینی کمبودهای مواد غذایی خواهد بود. نیز پوشش گیاهی نقش مهمی را در فرایندهای هیدرولوژیک و تغییرات خاک بازی می کند. لذا به منظور بررسی کیفیت علوفه و برخی خصوصیات خاک تحت کشت گونه وتیور گراس ((vetiveria zizanioides، نمونه گیری پوشش گیاهی با مراجعه به ایستگاه کچیک در ابتدای اردیبهشت، اواسط خرداد، و انتهای مرداد به صورت تصادفی در 5 تکرار انجام شد. نمونه¬برداری خاک در دو منطقه شاهد و منطقه تحت کشت وتیور به روش تصادفی از عمق 15-0 سانتیمتری و 30-15 سانتیمتری انجام و از هر عمق 5 نمونه خاک (از هر سایت 10 نمونه و در مجموع 20 نمونه خاک) برداشت شد. سپس نمونه¬ها به آزمایشگاه منتقل و از نمونه¬های گیاهی شاخص¬های کیفی الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (adf)، پروتئین خام (cp)، خاکستر، قابلیت هضم پذیری ماده خشک (dmd) و انرژی متابولیسمی (me) و از نمونه های خاک خصوصیات اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربن آلی، میانگین وزنی قطر خاک دانه¬ها، وزن مخصوص ظاهری اندازه گیری شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss21 استفاده گردید. در بررسی کیفیت علوفه آنالیز داده¬ها در قالب طرح کاملا تصاونی با تجزیه واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنه دانکن انجام شد. در آنالیز نمونه های خاک به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و مقایسه میانگین ها، از آنالیز واریانس دو طرفه و آزمون دانکن استفاده شد. نتایج آنالیز کیفیت علوفه نشان داد همه ی شاخص های کیفی علوفه برای گونه وتیورگراس در سطح احتمال 99% دارای تفاوت معنی دار در مراحل مختلف رویشی می باشد. به طور کلی در مرحله اول (ابتدای اردیبهشت) گونه وتیورگراس بهترین مرحله ارزش غذایی علوفه را نسبت به دو مرحله دیگر دارد. همچنین نیاز روزانه واحد دامی نژاد دالاق با استفاده از معادله ماف با در نظر گرفتن متوسط انرژی متابولیسمی گونه وتیورگراس محاسبه و مقدار علوفه مورد نیاز گونه وتیورگراس برای تأمین نیاز روزانه هر واحد دامی در منطقه مورد مطالعه 88/1 کیلوگرم در روز به دست آمد. نتایج آنالیز داده های خاک نشان داد اثرات اصلی سایت فقط در کربن آلی و میانگین وزنی قطر خاک دانه ها معنی دار است. کربن آلی افزایش معنی داری و میانگین وزنی قطر ذرات کاهش معنی دار در منطقه تحت کشت داشت و نیز اثرات متقابل سایت در عمق برای کربن آلی معنی داری بود. نتایج برش دهی اثرات متقابل سایت در عمق نشان داد که افزایش کربن آلی در سایت تحت کشت مربوط به عمق (cm 30-15) است. پس گونه وتیورگراس توانسته است بر خاک تحت کشت خود تاثیر گذار باشد.

بذر گونه گیاهی ( agropyron elongatum) سالانه در 200 هکتار از مراتع شهرستان آق قلا کشت می شود، از این روجهت کاهش هزینه های ناشی از شکست عملیات کشت بذر، مطالعه کنونی جهت بررسی مناسب ترین روش کشت و هم چنین میزان بذر مناسب این گیاه در مراتع شمال آق قلا انجام گرفت . بدین منظور در ابتدا با استفاده ازتصاویر ماهواره ای ،نرم افزار google earth، بازدید میدانی و استفاده از دستگاه جی پی اس، به دقت منطقه مورد مطالعه تعیین گردید. گیاه آگروپیرون النگاتوم (agropyron elongatum) گیاهی چندساله و مرتعی ازتیره گندمیان می باشد که قادر است درزمین های با شوری نسبتا" بالا رشد نماید. این گونه گیاهی، از گونه های به نسبت خوشخوراک و پر تولید مرتعی و علوفه ای است که به شوری و خشکی مقاوم است. پژوهش حاضر با هدف تعیین بهترین روش کاشت این گیاه و میزان بذر بهینه آن در منطقه آق قلا در دشت گرگان انجام گرفت. بدین منظورمیزان جوانه زنی گیاه آگروپایرون النگاتوم در سه روش کاشت (بذرپاشی، بذرکاری به همراه ذخیره نزولات، و کشت مستقیم با استفاده از چیزل) و در سه میزان متفاوت بذر(5، 10 و15 کیلوگرم درهکتار) مقایسه شد. عملیات کشت طرح در دی ماه صورت گرفت.در فروردین ماه با مراجعه به عرصه و از طریق نمونه برداری تصادفی- سیستماتیک، میانگین درصد جوانه زنی آگروپیرون النگاتوم از طریق مقایسه آماری میزان جوانه زنی این گیاه در هر روش و هر میزان بذر، با استفاده از روش تجزیه واریانس دوطرفه در نرم افزار spss ، مناسب ترین روش کاشت بذر این گیاه همراه با میزان بذر بهینه آن تعیین گردید.