عنوان: بررسی اوضاع فرهنگی گیلان (از انقلاب مشروطیت تا به قدرت رسیدن رضا شاه ) نویسنده: افضل افشاری سال :90-1389 استاد راهنما: دکتر ابوطالب سلطانیان استاد راهنما: دکتر حسن کهنسال واجارگاه چکیده: این پژوهش می کوشد اوضاع فرهنگی گیلان را از دور? مشروطیت تا ظهور رضا خان بررسی نماید و کم و کیف آن را آشکار سازد. انقلاب مشروطیت دو دستاورد مهم فرهنگی را در پی داشت؛ یکی انتشار گسترد? مطبوعات در پایتخت و ایالات بخصوص در گیلان، دوم تأسیس مدارس نوین. پیش از انقلاب مشروطیت نشریات آزاد بیشتر در خارج از کشور منتشر می شد، اما با توسعه افکار آزادی خواهانه در ایران - که به تأسیس حکومت مشروطیت منجر شد- مطبوعات در داخل آزادانه تر از گذشته و بدون وابستگی به دولت انتشار یافتند. در این دوره توسع? مطبوعات منحصر به پایتخت نبود، بلکه این نشریات در ایالت های مهمی چون گیلان نیز توسعه یافتند. نشریات گیلان با مضامین انتقادی، فرهنگی و اجتماعی – سیاسی که از شعر و طنز بهره می بردند تأثیر عمیقی بر فرهنگ جامعه گذاشتند. از پیامد های دیگر و مهمتر مشروطیت تحول در نظام تعلیم و تربیت و تأسیس مدارس به شیو? جدید بود. مشروطیت، موجب کم رنگ شدن آموزش سنتی به شیو? مکتب خانه و رونق یافتن مدارس جدید در گیلان شد. این امر با تلاش روشنفکران، انجمن ها و نهادهای مردمی گیلان و حمایت های معنوی برخی از علمای آگاه میسر شد. در این دوره احزاب، انجمن ها، روزنامه های گیلان و مجلس در حمایت از گسترش علوم جدید و فراهم نمودن زمین? تحصیل برای دختران و پسران گام های ارزشمندی برداشتند. مطبوعات با فعالیت های فرهنگی علاوه بر اینکه نقش مهمی در تحکیم پایه های انقلاب مشروطیت ایفا کردند، زمین? رشد فرهنگ عمومی را با ترغیب و تشویق مردم به یادگیری علم و دانش فراهم نمودند و موجب ارتقای فرهنگ عمومی در خطّ? گیلان گشتند. گیلان در این دوره به جهت حفظ باورداشت ها و فرهنگ عامه، سرزمینی غنی بشمار می رفت. گرامیداشت جشن باستانی نوروز، کشتی گیله مردی، ورزا جنگ، نوروز بل و ... گوشه ای از نمودهای فرهنگ عامه بوده که در گیلان دور? مشروطیت برگزار می شد. کلید واژگان: فرهنگ، مطبوعات، تعلیم و تربیت ، گیلان، مشروطیت. title of dissertation: the invesetgation of cultural situation of guilan (from constitutionalist revolution to the rise of reza-shah) author: afzal afshari date of submission: shahrivar 90 supervisor: dr aboutaleb soltanian co- supervisor: dr hassan kohansal vajargah abstract: this research attempted to study cultural situations of guilan from constitutional period until the appearance of reza khan, and clarify the qualities and quantities of that. constitutional revolution had two important cultural consequences. the first was extended publication of the press in the capital and the states especially in guilan. the second was the establishment of modern schools. before constitutional revolution, liberal publications were mostly published outside of the country. but, the growth in liberal thoughts in iran – that led to the establishment of constitutionalism – helped the press publish more liberal and government independent publications inside of the country. in this period, development of the press didn’t exclusively occur in the capital, i.e; these publications developed in other states like guilan. guilan publications, with critical, cultural, and social-political subject matters benefiting from poem and scoffing, profoundly influenced on the culture of the society. other more important consequences of constitutionalism were the change in education and establishment of modern schools. constitutionalism downgraded traditional education which used to be in the form of maktabkhaneh and flourished modern schools. this was done by the effort guilan intellectuals, associations, organs, and moral supports of some religious authorities. in this period, parties, associations, the press in guilan and parliament played an influential role in developing modern science and paved the way for girls and boys to be able to go on with their education. with its cultural activities not only had the press an important role in strengthening the foundations of constitutional revolution, but also it helped to the growth of public culture by persuading people to leave and get the knowledge and science and in turn, led to the promotion of public culture in guilan. owning to the protection of beliefs and public culture guilan was considered to be a rich area in this period. honoring of noroz celebration, gilehmard wrestling, varza war, noroz bal and so on…… were the samples of the public cultural appearances that were held during constitutional period in guilan. key words: culture, the press, education and training, guilan, constitutionalism

چکیده سفرنامه ها یکی از منابع مهمّ شناخت ویژگی های فرهنگی و اجتماعی جوامع است که راجع به همه ی مسائل مربوط به ایران و ایرانیان به صورت خاص و جزئی سخن به میان آورده اند. استان گیلان به دلیل موقعیّت خاصّ جغرافیایی همواره مورد توجّه جهانگردان بوده است. در این تحقیق که به روش توصیفی _ تحلیلی انجام گرفته است سعی شده در راستای شناخت فرهنگ و اوضاع اجتماعی گیلان و اهداف سیّاحان خارجی از سفر به این استان ، مسائل مختلف مربوط به آداب و رسوم، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد، کشاورزی ، علم و بهداشت، فرقه ها و مذاهب و هنر و معماری گیلان از دیدگاه جهانگردان مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور سفرنامه ی 34 نفر از سیّاحانی که در دوره ی قاجار به گیلان سفر کرده اند مورد بررسی قرار گرفته و نظرات آنها با استفاده از سایر منابع مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . در بررسی حاضر مشخص شد که هدف بیشتر جهانگردان از سفر به گیلان ، سیاسی بوده است . این جهانگردان بیشتر از کشورهای اروپایی مخصوصاً فرانسه بوده اند و اکثراً در زمان سلطنت ناصرالدّین شاه به گیلان آمده اند بیشترین موضوعی که جهانگردان به آن پرداخته اند وضعیّت جغرافیایی گیلان بوده است .در این سفرنامه-ها به دلیل زمان محدود مسافرت جهانگردان و محدودیّت ارتباط با تمام مردم ، بعضاً قضاوت های ناصحیحی به چشم می خورد امّا در عین حال نمی توان از نکته سنجی ، کنجکاوی و دانش زیاد اکثر این جهانگردان سخن نگفت . سفرنامه هایی که دراین دوره نگاشته شده اند صرف نظر از کاستی-های محتوایی و روش شناختی شان، می توانند به عنوان یکی از اسناد معتبر تاریخی در شناخت تاریخ و جغرافیای گیلان مورد استفاده قرار گیرند . کلید واژه : گیلان ، خارجی ، سفرنامه ، قاجار ، تاریخ ، آداب و رسوم ، فرهنگ

شرایط جغرافیایی و آب و هوایی گیلان در طول تاریخ یکی از علت های اصلی ناکامی فاتحان تاریخی در دستیابی به این منطقه بوده است. نفوذ اسلام نیز از این قاعده مستثنی نبود و ترویج و گسترش دین اسلام از قرن سوم هجری در این منطقه شروع شد. حضور مخالفان شیعی مذهب خلفای عباسی به این منطقه سبب آشنایی و گرویدن مردم این سرزمین به اسلام و در ادامه با مذهب تشیع زیدیه شد. جور و ستم حاکمان محلی یا نمایندگان خلفا در سرزمین گیلان و دیلمان یکی از دلیل های اصلی ایجاد جنبش ها و مبارزات مذهبی بود. در بررسی حکومت صفویان، مذهب و نیروهای وابسته به آن نقش عمده ای ایفا می کنند، در واقع حکومتی که شاه اسماعیل اول در 907 هجری تأسیس کرد، حکومتی مذهبی، بر پایه شاخص های دینی موجود در جامعه بود. حاکمان صفویه توانستند با اتکا بر نهاد دین روند شکل گیری قدرت دنیوی خود را تسریع بخشند. نقش دین و مذهب در شکل گیری، رسمی شدن، تداوم و استمرار و سرانجام فروپاشی دولت صفویه کاملا نمایان است. با توجه به تاثیر دراز مدت مذهب در عصر صفویه و تعدیل و تحولاتی که در آن روی داد، نشان می دهد که تأثیر گذارترین مساله در حکومت صفویان، مذهب و نهاد دین بود. با به قدرت رسیدن کیاییان (آل کیا) که در مذهب خود یعنی شیعه زیدی سخت تعصب داشتند، جریان های مذهبی دیگر مورد آزار و اذیت واقع شدند. ظهور صفویان در قرن دهم هجری، مردم گیلان را که دارای مذهب شیعه زیدی بودند با اعمال زور و اجبار ساکنان این مناطق نیز مانند دیگر نقاط ایران وادار به پذیرش شیعه جعفری نمود.

گیلان از زمان باستان تا پیش از پذیرش اسلام، به دلیل کوهستانی بودن منطقه و راه های صعب العبور، و حضور اقوام گیل و دیلم که جنگجو، قدرتمند، جسور و آزاده بوده اند، هماره مورد توجه حکومت های ایران بوده است. آنان هیچ گاه در برابر حکومت ها سر تسلیم فرو نیاوره و هماره تحت فرمان حکومت های محلی خود بوده اند. با حضور علویان که از ظلم و ستم خلفای عباسی به منطقه گیلان و دیلمان پناه بردند، مردم این مناطق کم کم با اسلام و تشیع آشنا شدند و به دلیل وجود محبوبیت علویان نزد ایرانیان به ویژه اقوام گیل و دیلم، آنان پذیرای تشیع زیدی شدند. علویان نیز با کمک خاندان های محلی گیلان و دیلمان به ترویج اسلام و مذهب زیدی در مناطق شمالی ایران پرداختند. علویان با حرکت مذهبی خود راه ورود خاندان دیلمی آل بویه را به صحنه سیاست و دین هموار نمودند. پس از تخفیف حکومت علویان، سه برادر بویهی به صحنه سیاسی و مذهبی ایران وارد شدند. این سه برادر که از منطقه دیلمان برخاسته بودند، در جنوب شرقی ایران و مرکز خلافت عباسیان، بغداد با اعتقاد به مذهب زیدی خود و دفاع از شعائر مذهبی شیعه امامیه، به ترویج اسلام و احیای مراسم و آئین های مذهبی امامیه پرداختند. دفاع آنان از مذهب امامیه، به دلایل سیاسی و جهت تثبیت حکومت آنان در مقابل حکومت عباسی بوده است. رساله ی حاضر بر آن است تا ضمن جمع آوری منابع و ماخذ دست اول و دوم و جدید به فرهنگ مردم گیلان از ابتدا تا پایان دولت آل بویه پرداخته و تاثیرات حکومت علویان و مذهب زیدی در پذیرش اسلام از سوی گیلان و دیلم و نقش آل بویه در احیای شعائر مذهبی را مورد بررسی قرار دهد.

اشغال ایران طی جنگ جهانی اول، ضعف حکومت مرکزی، افزایش فشارهای اقتصادی، نارضایتی عمومی و تبعات ناشی از آن سبب شد، جنبش هایی مسلّحانه در ایران شکل گیرد. در این میان جنبش جنگل و قیام کلنل محمد تقی خان پسیان از مهم ترین این جنبش ها به شمار می رفتند. در این رساله سعی بر این است که این دو جنبش به لحاظ رهبری، ایدئولوژی و روش های مبارزه به صورت تطبیقی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند تا شباهت ها و تفاوت های آن ها در این زمینه ها مشخص گردد. میرزا کوچک، رهبری روحانی، منعطف و متکی بر نفوذ معنوی، ولی کلنل پسیان یک افسر نظامی با سوابق تحصیل در اروپا و معتقد به اصول نظامی بود. هر دو رهبر خواهان اصلاحات سیاسی و اجتماعی بودند. اما میرزا کوچک خان فردی ملّی مذهبی و پیرو عقاید اتّحاد اسلام امّا کلنل پسیان بر مفاهیم ملّی گرایی تأکید بیشتری می ورزید. او بر این اساس حزب ملّی را در خراسان تأسیس کرد. این تفاوت دیدگاه ها سبب شد تا آنان مواضع مختلفی در قبال رویدادهای ایران، نظیر کودتای 1299 و هجوم ایدئولوژی سوسیالیستی و ارتش سرخ، اتّخاذ کنند. با این همه هر دو جنبش در برابر فشارهای خارجی و حکومت مرکزی گاه رفتارهای منفعلانه ای بروز می دادند و گاهی نیز ضعف رهبری مانع ایجاد انسجام در تشکیلات سیاسی آنان می گردید. با بررسی عناصر و مفاهیم ساختاری و نظری دو جنبش در حوزه های یاد شده، نقاط قوّت و ضعف و نیز برخی علل ناکامی آنان آشکار خواهد شد.

لاهیجان یکی از بزرگترین و مهمترین شهرهای شمال ایران و گیلان است که در شرق سفید رود واقع شده است. در دوره صفویه مهمترین شهر گیلان و دارای وجه سیاسی نیز بود که سابقا به نام دارالاماره یا دارالامان نیز معروف بوده که بعدها لاهیجان المبارک نامیده شد. در دوره مغول بوسیله اولجایتو اشغال گردیده است. لاهیجان در طول تاریخ شاهد زمین لرزه ها، تاراج ها، قتل ها و غارتها و امراض واگیرداری بوده که در بعضی از دوره ها آن را به ویرانه تبدیل کرده است. دوره طلایی لاهیجان در زمان شاهان اولیه صفویه بود. در این دوره توجه زیادی به لاهیجان شده و خان احمدخان یکی از خانهای معروف این شهر در دوره صفویه در آبادانی آن نقش اساسی داشته است. لاهیجان در تقسیمات کشوری در دوره قاجریه جزو گیلان که شامل چهار شهر دیگر به نامهای رشت، فومن، گسکرات و رانکوه بود، شد. در این دوره لاهیجان به شدت تنزل یافت و یکی از دلایل آن نیز جنگهای ایران و روس بود که باعث شد این شهر موقعیت خود را از دست بدهد هر چند می توان گفت که این دوران یعنی سده های دوازده و سیزده دوران ایستادگی در برابر دست اندازیهای روسیه وعثمانی بوده است که رفته رفته از جنبشهای محلی خارج شده و به جریان مشروطه پیوند یافت. این نکته را نمی توان نادیده گرفت که خانمها و حاکمان لاهیجان در دوره قاجار در آبادانی این شهر بی کفایت و ناتوان بوده اند. هر چند در دوره امیرکبیر برای مدت کوتاهی این شهر از حالت رکود بیرون آمد اما باز نتوانست نقش دوره صفویه را دوباره بازیابد. لاهیجان نیز مانند دیگر شهرهای گیلان در جنبش مشروطه همراه دیگر شهرها بپاخاست و در دوره نهضت جنگل، وجود دکتر حشمت در این شهر باعث شد برای مدتی کانون توجه سردمداران حکومت قرار گیرد، هر چند درگیریها در این شهر با نیروهای دولتی ویرانیهای دولتی ویرانیهای زیادی به جا گذاشت. این شهر مرکز بازرگانی ابریشم بود ولی تجارت ابریشم هم نتوانست باعث رونق شهر شود. این شهر نیز مانند دیگر شهرهای گیلان مورد توجه جهانگردان خارجی بوده و آنها توصیفهای جالبی از این شهر به ثبت رسانیده اند و این نشان از آن است که این شهر به علت قرار گرفتن در مسیر مناسب و داشتن آب و هوای خوب و در تاریخی روشن برای جهانگردان مهم و با اهمیت بوده است.

پژوهش حاضر به بررسی نقش سیاسی-اجتماعی اقوام گیل و دیلم در تاریخ ایران از آغاز ساسانیان تا پایان آل بویه پرداخته است. سرزمین دیلم از دیرباز کانون حوادث مهمی در تاریخ ایران بوده است و اقوام گیل و دیلم نقش مهمی در رویدادهای تاریخی کشور ایفا کرده اند. آن ها که اقوامی آزادی خواه و استقلال طلب بودند، در دوران ساسانیان زمانی که استقلالشان به خطر افتاد، هرگاه فرصت می یافتند، علیه حکومت مرکزی سر به شورش برمی داشتند. با این وجود، هنگام تهاجم های خارجی به صورت داوطلبانه در سپاه پادشاهان ساسانی حضور می یافتند. علاوه بر این، در کنار حکومت ها و قدرت های بزرگ، حکومت های کوچک و محلی نیز وجود داشته اند که در ایجاد تغییرات و تحولات سیاسی-اجتماعی منطقه و کشور نقش اساسی ایفا کرده اند. ازجمله ی حکومت های محلی دیلمی، جستانیان، مسافریان و سالاریان بودند. جستانیان با پذیرش سادات علوی و حمایت از نهضت آن ها، زمینه را برای حضور دیلمیان در عرصه ی سیاسی کشور فراهم آوردند. در همین دوره بود که اسلام شیعی در میان دیلمیان رواج یافت. سالاریان به عنوان شاخه ای از سلسله ی مسافریان، نخستین حکومت مستقل ایرانی پس از اسلام بودند که آذربایجان را از تسلط حاکمیت عرب خارج ساختند. نقش اقوام گیل و دیلم در تاریخ ایران چندان مهم بود که سرداران بزرگی از میان آن ها برخاسته و حتی برخی از آنان داعیه ی تجدید میراث باستانی ایران را داشته اند. از آن جمله اند مردآویج زیاری گیلی و برادران بویه ی دیلمی که موفق به تشکیل حکومت شدند. زیاریان نخستین ایرانیانی بودند که رسماً علیه خلافت عباسی قیام کردند و اندیشه ی احیای میراث باستانی ایران توسط آل بویه به واقعیت بدل شد. از نظر سیاسی-اجتماعی قیام خاندان بویه حائز اهمیت بسیار است. آن ها با فتح بغداد و محدود کردن قدرت سیاسی خلفای عباسی و رواج مذهب تشیع، به مدت صد و بیست و هفت سال، نقش سیاسی-اجتماعی قابل ملاحظه ای در تاریخ ایران ایفا نمودند. بررسی نقش سیاسی-اجتماعی اقوام گیل و دیلم از آغاز شکل گیری ساسانیان تا پایان آل بویه، هدف این پژوهش می باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. پس از بررسی منابع تاریخی دسته اول و دوم و تحقیقات جدید و فیش برداری از آن ها و طبقه بندی مطالب خام، به تجزیه و تحلیل و نگارش مطالب پرداخته شده است.

چکیده: انقلاب مشروطه، نقطه¬ی عطفی درتاریخ ایران- به ویژه تاریخ معاصر- محسوب می شود. این انقلاب بر بستر تاریخی، اجتماعی، سیاسی دوره¬ای شکل گرفت که می¬توان آن را دوره¬ی گذار از سنّت به تجدد دانست و توانست مفاهیم جدید را درحوزه¬ی اندیشه و فکر ایرانیان وارد سازد. از پیش و هم زمان با این انقلاب، ادب فارسی به ویژه شعر از چهارچوب و پوسته¬ی کهن خود کم¬کم و هم زمان با تحولات سیاسی - اجتماعی دوره¬ی قاجار جدا می¬شد و به سوی سادگی و روانی در کلام روی می¬آورد. در مضامین این دوره مفاهیمی چون وطن، ملّت، آزادی، قانون، حق حاکمیّت مردم و... که تحت عنوان مشروطه تبلور می¬یافت، توانست بخش گسترده¬ای از شعر فارسی را در برگیرد. شاعران نقطه¬ی تمرکز خود را بر این مفاهیم استوار ساختند و خود نیز از این مفاهیم تأثیر گرفتند و هم سبب نشر و تبلیغ آن ها به وسیله¬ی شعر شدند. نسیم شمال و ملک¬الشّعرای بهار از جمله شاعران عصر مشروطه هستند که مفاهیم یاد شده در شعر آنان جایگاه ویژه¬ای دارد. در این رساله به تأثیر مفاهیم یادشده در شعر این دو پرداخته می¬شود. پرسش اصلی این رساله این است که مفاهیم مشروطه چه تأثیری بر شعر این دو شاعر دارد؟ در پاسخ می-توان گفت اشعار این دو بازتاب¬دهنده¬ی بسیاری از مفاهیم جدید هستند که در طی انقلاب مطرح و به خواسته¬های عمومی تبدیل شدند. همچنین تا کنون شعر این دو شاعر به شکل تطبیقی مورد بررسی قرار نگرفته است و نقاط اشتراک و افتراق اندیشه و شعرشان تجزیه و تحلیل نشده است. در گردآوری داده¬های پژوهش به روش کتابخانه¬ای عمل شده، بسامد آماری آن¬ها مورد توجّه قرار گرفته و سپس این داده¬ها به محک و سنجش توصیف و تحلیل درآمده است. واژگان کلیدی: مشروطه، نسیم شمال،ملک الشّعرای بهار، شعر، مفاهیم نوین

چکیده : گیلان سرزمینی است که خاستگاه دو قوم گیل و دیلم بوده و اینان بومیان اصلی آن محسوب می شوند. اما در این سرزمین، اقوام دیگری، ازجمله کُردها نیز وجود دارند که با توجه به بررسی های این تحقیق، ورود آنان به عنوان یک اقلیت قومی متشکل و منسجم، در مقطع زمانی مشخصی صورت گرفته است. این بازه ی زمانی که براساس متون تاریخی، به دست آمده است، بین تشکیل سلسله ی صفویه تا پایان دوره ی افشاریه می باشد. بر این اساس، ورود نخستین گروه از کردها، همزمان و همراه با پناهندگی اسماعیل میرزا به گیلان انجام گرفت، و آخرین گروه آنان نیز، در دوره ی نادرشاه و به دستور وی به گیلان کوچ داده شدند. چنین به نظر می رسد که پیش از این مقطع ذکر شده، ورود کُردها به منطقه ی گیلان به صورتی که به منجر به ماندگاری آنان در این سرزمین شده باشد، صورت نپذیرفته است. البته در این پژوهش، به مواردی از ورود کردها به گیلان، در پیش از دوره ی صفویه نیز اشاره شده است، اما همانطور که گفته شد، همگی آن ها یه شکل موقتی و گذرا بوده اند و حالت پایدار نداشته اند. بنا به آنچه گفته شد، مسایل عمده ای که در این پژوهش مورد مطالعه قرار می گیرند، یکی علل و چگونگی ورود کردها به منطقه ی گیلان است که به نظر می رسد تا کنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. دیگر نقش سیاسی، نظامی و اجتماعی آنان در اوضاع و تحولات منطقه، تا پیش از تشکیل سلسله ی قاجاریه است. کردها یی که در این تحقیق راجع به آنان صحبت شده است عمدتا با مقاصد سیاسی ـ نظامی، به این سرزمین ورود پیدا کردند. آنان همچنین در تصرف گیلان در دوره ی صفویان نقش اساسی ایفا کردند و در سرکوب شورش های پس از آن نیز، حضور گسترده و پررنگی داشتند. همچنین کُردهای بسیاری در دوران مورد بحث این تحقیق، به حکمرانی مناطق مختلف گیلان گمارده شدند. به طور خلاصه باید گفت اولا مقطع زمانی بین دوره ی صفویه تا قاجار تنها دوره ی ورود گسترده ی کُردها به این منطقه بوده است و ثانیا این دوره یکی از بارزترین دوره های حضور سیاسی - نظامی کردها در گیلان بوده است. کلید واژه: گیلان، قوم کرد، نقش سیاسی، نقش اجتماعی ، صفویه، افشار، زندیه

استان گیلان یکی از استان های واقع در کرانه ی جنوبی دریای خزر است که از زمان پیش از تاریخ بستر مناسبی را برای سکونت ایجاد کرده و اقوام متعددی را در خود جای داده است. کاسیت ها از اولین اقوامی هستند که در این سرزمین سکنی گزیدند و سپس به دو شعبه تقسیم شدند و بعد توانستند به یکی از اقوام قدرتمند مبدل شوند. قوم آمارد یکی دیگر از این اقوام هستند که توانسته اند دوره ی فرهنگی با ارزش مارلیک را در گیلان به وجود آورند. یکی دیگر از اقوام شاخص در این منطقه، قوم کادوسی است که ردپای آن را در تاریخ فرمانروایان ماد و هخامنشی دیده می شود. هدف از انجام این تحقیق بررسی عملکرد سه قوم نام برده در دوران های پیش از تاریخ و دوران تاریخی ایران بوده است. تحقیق در مورد این سه قوم تاکنون توجه تعداد محدودی از محققین را جلب کرده است و بسیاری در این مورد فقط به یک نام و اشاره ای کوتاه بسنده کرده اند. از این رو پژوهش حاضر ضرورت می یابد تا بررسی بیشتری در مورد نقش سیاسی- فرهنگی این اقوام بیان شود. یکی از نتایجی که از این تحقیق حاصل شده است تأثیری است که شرایط جغرافیایی این منطقه بر تمام جنبه های زندگی ساکنانش به وجود آورده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و گردآوری اطلاعات بر اساس منابع کتابخانه ای می باشد .پس از فیش برداری و طبقه بندی آن ها، به تجزیه تحلیل و نگارش پرداخته می شود.