نام پژوهشگر: زهرا الهودی نظری
مایده تاج بخش زهرا الهودی نظری
ابن حبیب، از مورخان و نسب شناسان قرن 3ه. است. از مهمترین تألیفات ابن حبیب می توان به کتاب المحبر اشاره کرد. دو ویژگی مهم کتاب المحبر را چنین می توان ذکر کرد: قرار گرفتن آن در زمره منابع اولیه تاریخی و ارائه مطالبی که در کتب دیگر کمتر به آن اشاره شده است، بدین علت ترجمه این کتاب ضروری به نظر رسید. به دلیل حجم بالای کتاب و کمبود وقت، ترجمه 235 صفحه کتاب برگزیده شد. در این بخش از کتاب، ابن حبیب موضوعات متنوعی را بررسی کرده که دوران جاهلیت و دوران اسلامی را دربرمی گیرد. المحبر با ذکر فاصله زمانی میان انبیا و مدت عمر پیامبران آغاز شده، پس از آن به تولد پیامبر اسلام(ص) اشاره شده، سپس به ذکر خلفایی که حج را به جا آوردند، می پردازد. پس از آن دوباره مباحثی پیرامون پیامبر(ص) را بازگو می کند، از جمله جدات آن حضرت(ص)، شبیهان به ایشان، دختران و دامادهای آن حضرت(ص) و سپس از پیمان های برادری و فرستادگان آن حضرت(ص) نزد پادشاهان سخن گفته. پس از آن وارد مباحث ازدواج، غزوات و سرایای آن حضرت(ص) شده. دوباره به مباحث دوران جاهلیت باز می گردد و تقسیم بندی های متعدد قبایل عرب و پیمان های قبل از اسلام و روسای جنگ فجار و فتاکان اسلام و جاهلیت را بیان می دارد. این قسمت با موضوع فصیحان مسلمان پایان می یابد. به طور کلی ابن حبیب با وجود دقت نظری که در ذکر تاریخ وقایع داشته تا آنجا که روز وقایع را محاسبه نموده، اما در لابلای متن، ترتیب زمانی وقایع را رعایت نکرده و پاره ای از موضوعات قبل از بعثت پیامبر(ص) را مسکوت گذاشته است. در ترجمه این متن اساس کار بر حفظ امانت بوده و تا آنجا که امکان داشته عین عبارت ترجمه شده و در پاره ای موارد ترجمه به صورت مفهومی بیان شده است. پس از ترجمه این قسمت از کتاب، در مورد برخی از مطالب، که بعضا دچار نوعی کلی گویی یا ابهام بوده و یا با منابع تاریخی دیگر اختلاف داشته، تحقیقات مختصری براساس کتب اولیه تاریخی هم چون: واقدی، ابن هشام، ابن سعد و یعقوبی، مسعودی و... انجام شده و در مواردی که نظر شیعه و اهل تسنن متفاوت بوده، برای روشن شدن مطلب به کتب عالمان شیعی هم چون: شیخ مفید، طبرسی و رازی نیز مراجعه شده است. واژگان کلیدی: ابن حبیب- المحبر- جاهلیت- اسلام