تغییر مورفولوژی مسیر آبراهه ها در رودخانه های کوهستانی، نتیجه واکنش این آبراهه ها به عوامل رودخانه ای و غیر رودخانه ای است. حوضه آبریز اهرچای یکی از سیستم های رودخانه ای کوهستانی با طول رودخانه اصلی116 کیلومتر و مساحت 2300 کیلومتر مربع و محیط 260 کیلومتر در شمال غرب ایران می باشد. با توجه به مطالعات انجام یافته، شبکه هیدروگرافی این حوضه با رتبه 4 و نسبت تراکم 1.02 با شرایط نفوذپذیری و فرسایش و ایجاد سیلاب مناسب می باشد. ضریب حوضه با 1.62 نشان گر کشیدگی حوضه تقریباٌ به صورت مستطیلی شکل است. شیب رودخانه اصلی حوضه کم و تقریباٌ یکنواخت (2.45 درجه) در بستر خود جریان دارد. بنابراین با چنین خصوصیاتی عوامل طبیعی و انسانی زیادی که ارتباط تنگاتنگی نیز باهم دارند، در تغییر شکل این آبراهه ها نقش مهمی ایفا می نمایند. از عوامل طبیعی، حرکات تکتونیکی در نقاط مختلف حوضه در آبراهه های چول قشلاقی و کقالق چای باعث وقوع انحراف در آبراهه های فرعی و اصلی شده است. حرکات توده ای دامنه ها در محدوده روستای زنجیربلاع و تصیرآباد باعث برهم خوردن نظم جریان آب در آبراهه ها از حالت طبیعی خودشان شده است. از عوامل انسانی، احداث سدها، کانال های آبیاری و بندهای انحرافی در روی رودخانه های حوضه علی الخصوص بیوک چای و شاخه اصلی اهرچای باعث تثبیت و متروک شدن بستر در پایین دست این فعالیت ها گشته است. احداث جاده های ارتباطی باعث به هم خوردن نظم آبراهه ها و حتی تغییر مسیر آبراهه ها از جمله در گردنه گویجه بیل شده است. انجام این مطالعات می تواند در ارزیابی بهتر واکنش رودخانه به تغییرات مختلف در پهنه حوضه آبریز اهرچای و تاٌمین اطلاعات پایه برای طرح های آمایش سرزمین، حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی، کنترل سیلاب، مدیریت منابع آب سطحی و زیر سطحی و غیره کمک کند. کلید واژه ها: تغییر مورفولوژی، مسیر آبراهه ها، انحراف، حرکات تکتونیکی، حوضه اهرچای.

آمار ناگوار حوادث طبیعی، زمین لرزه، طغیان رودها و سیلابها و حرکات دامنه ای در تمام مناطق جهان به نتایج مصیبت باری منتهی می شود. آثار این حوادث ناگوار طبیعی در کشورهای کم رشد، جایی که انسانها بیشر مقهور عوامل محیط طبیعی خود هستند به مراتب شدیدتر از کشورهایی است که با دستیابی به تکنولوژی توانسته اند بخش مهم از عوامل مخرب طبیعی را مهار کنند و یا حداقل از نتایج دلخراش آن بکاهند . تحقیق حاضر در محدوده شمال تهران با وسعت 24/54 کیلومتر مربع صورت گرفته است. به منظور بررسی پهنه های با ریسک بالای مخاطرات طبیعی در شمال تهران با استفاده از gis ( ازشرق دره رودخانه درکه تاغرب رودخانه تجریش ( انجام شده است. که شامل شناشایی و پهنه بندی مناطق بحران زا و مخاطره انگیز از جمله زمینلرزه ها و عملکرد گسل های شمال تهران و گسلش آنها و از مخاطرات هیدرولوژیکی پدیده سیل که در مشاهدات میدانی و بررسی نقشه های پایه (زمین شناسی، توپوگرافی، تکتونیک، و....) صورت پذیرفت که 52 درصد از منطقه مطالعاتی دارای شیب بالای 40 درصد می باشد که یکی از عوامل تاثیر گذار در رخدادهای طبیعی بحران زای منطقه می باشد و در بررسی نقشه های لیتولوژی مشخص گردید که حدوداً 28درصد از پهنه های لیتولوژیکی از رسوبات جوان کواترنری وحدود37 درصد از سنگهای منطقه طبق طبقه بندی هانت از درجه سستی برخوردار هستند که این عامل حاکی از مستعد بودن زمینه مناسب منطقه به مخاطرات با ریسک بالا را گویا است. برای مطالعه اهداف طرح از نرم افزار arc gis استفاده شده است و لایه های مختلف کاربردی جهت پهنه بندی منطقه مورد مطالعه تهیه گردید که عمدتاً ناشی از دوعامل طبیعی مخاطره انگیز از جمله (زمینلرزه ها، گسلش ها وعامل سیل خیزی) شناسایی و پهنه بندی شده و در نهایت مهم ترین پیشنهادات حاصل از این مطالعه در جهت کاهش خطرات مناطق بحران زا با ریسک بالای مخاطرات طبیعی در منطقه مطالعاتی عبارتنداز: برنامه ضربتی مقاوم سازی بناها و رعایت ضوابط ایمنی و مهندسی در ساخت و سازها، ایجاد تراست در دامنه های نستباً پرشیب مشرف بر مناطق مسکونی نظارت بر ساخت و سازها و مرمت ابنیه خصوصاً در دو طرف حریم رودخانه و در حریم گسلها، حفظ و احیای پوشش گیاهی منطقه ارائه گردید.