فلزات سنگین به طور طبیعی در همه خاک ها وجود دارند ولی فعالیت های بشری منجر به ورود بیش از حد این فلزات به خاک ها گشته اند. نواحی اطراف معادن به دلیل فعالیت های حاصل از اکتشاف و استخراج در معرض آلودگی شدید به این فلزات می باشند. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی رسوب شنا سی و بررسی وضعیت آلودگی خاک های اطراف معدن سرب و روی وجین به تعدادی از فلزات سنگین (ag ,mn ,ni ,co ,cd ,sr ,pb ,cu ,zn) در 55 کیلومتری شمال غرب تیران واقع در استان اصفهان صورت گرفت. به این منظور از 8 ایستگاه تعداد 13 نمونه برداشت شده است. در این تحقیق، رسوبات آبرفتی اطراف معدن سرب و روی وجین جهت بررسی ارتباط بین غلظت فلزات سنگین نامبرده شده (تعیین شده توسط تکنیک های icpو aas) با اندازه ذرات، میزان کربنات کلسیم و شرایط eh و phمورد آنالیز قرار گرفتند. نتایجی که بر پایه ی اعداد حاصل از شاخص های تعیین کننده آلودگی محیط مانند ضریب غنی شدگی و زمین انباشتگی مولر به دست آمده، نشان دهنده ی آلودگی خاک های این منطقه به فلزات سنگین نامبرده می باشد. همچنین با توجه به میانگین به دست آمده از غلظت این فلزات مشخص شد که مقدار آنها از حد معمول و طبیعی شان در خاک بیشتر است. به دلیل ترکیب کربناته اکثر سازند های این منطقه میزان درصد کربنات کلسیم به دست آمده از نمونه های مورد مطالعه بسیار بالا می باشد. به گونه ای که در مقاطع نازک تهیه شده نیز تقریباًً 80 درصد کلسیت و آهک میکریتی وجود دارد و تنها 20 درصد بقیه را خرده سنگها ی ماسه سنگی، کوارتز، شیل و سیلتستون تشکیل می دهند. لذا میزان بالای کربنات کلسیم تأثیر بسزایی در جذب فلزات سنگین در این منطقه داشته است به طوریکه تمامی فلزات نامبرده به خصوص cd ,srو pb ضریب همبستگی مثبت و بالایی با میزان کربنات کلسیم نشان می دهند. علاوه بر میزان کربنات کلسیم حضور برخی کانی های سنگین مانند مگنتیت در جذب فلزات zn ,niو co و کانی های اکسیدی گوئتیت و هماتیت در جذب mn بسیار موثر می باشند زیرا این فلزات می توانند وارد شبکه های بلوری کانی های سنگین مذکور شوند و جایگزین عناصر آنها گردند. در مقاطع صیقلی تهیه شده نیز به میزان بیشتر گوئتیت، هماتیت و مگنتیت و به میزان کمتر سیدریت، لیمونیت، پیریت و کالکو پیریت وجود دارند. در این منطقه میزان رس و ماده آلی بسیار کم می باشد و لذا تأثیری در جذب فلزات سنگین نداشته اند. به دلیل ترکیب یکنواخت کربناته در نمونه های مورد مطالعه میزان ehوph تغییر خاصی نداشته و در جذب فلزات سنگین نامبرده نیز موثر نبوده اند. رخساره های سنگی شناسایی شده در این منطقه عباتند از رخساره های گراولی gt ,gh ,gmm ,gmg ,gcm و رخساره ی گلی fm. فراوانی رخساره gmm نسبت به دیگر رخساره ها بیشتر می باشد.

پلایای گاوخونی از دو محیط رسوبی دلتایی و دریاچه پلایایی و 4 رخساره گلی، گلی- نمکی، ماسه ای- نمکی و نمکی تشکیل شده است. رخساره نمکی شامل زیر رخساره های نمکی صورتی، سفید و سیاه بوده که با ضخامت متغیر، حداکثر یک متر، بخش اعظمی از سطح پلایا را می پوشاند. همچنین انواع ساختارهای رسوبی از قبیل ترک های گلی، سطوح حفره دار، اشکال گل کلمی، پلی گون های نمکی و پشته های پلی گونی در این رخساره ها شناسایی و مطالعه گردید. تجزیه ژئوشیمیایی xrd و مطالعه مقاطع نازک تهیه شده از نمونه ها، حضور کانی هالیت با بافت جناغی به مقدار زیاد و کانی بیشوفیت به مقدار خیلی جزیی را به اثبات رسانید. آزمایشات ژئوشیمیایی بر روی نهشته های تبخیری نشان داد که عناصر نقره و کبالت به سمت جنوب روند افزایشی داشته در حالی که بقیه عناصر روند مشخصی را نشان نمی دهند. همچنین عناصر سرب، منگنز و مس تمایل زیادی به جذب در نمونه های حاوی جلبک سبز dunaliella دارند، به علاوه غلظت کادمیوم، استرانسیم، کبالت، نیکل، روی و منگنز به دلیل جانشینی این عناصر در ساختمان کانی های کلسیم دار و آهن دار در نمونه های نمک حاوی مواد آواری در غرب و جنوب غرب افزایش نشان می دهد. عناصر کادمیوم، نقره، نیکل و به مقدار جزیی سرب از حد میانگین استانداردهای جهانی بالاتر بوده و آلودگی نشان می دهند. همچنین شاخص تعیین آلودگی محیط نظیر فاکتور غنی شدگی مشخص نمود که عناصر کادمیوم و نقره غنی شدگی بالا، نیکل دارای غنی شدگی متوسط و بقیه عناصر غنی شدگی پایینی دارند.

برای بررسی رسوب شناسی، کانی شناسی و ژئوشیمی فلزات سنگین در نهشته های ماسه ای، از 14 ایستگاه واقع در پلایای گاوخونی و همچنین 8 ایستگاه واقع در ماسه های بادی نمونه برداری شد. مطالعات بافتی نهشته های ماسه ای پلایای گاوخونی نشان می دهد که حدود 85% رسوبات این منطقه در حد ماسه دانه ریز بوده، و دارای جورشدگی خوب تا متوسط هستند، در حالی که رسوبات آبرفتی جورشدگی ضعیف دارند. در مطالعات کانی شناسی و سنگ شناسی رسوبات، خرده سنگ های آندزیت, داسیت، سی نیت، بازالت، شیست (کوارتز و کلریت)، کوارتزیت، کربنات، ماسه سنگ و مجموعه کانی های سنگین هورنبلند، پیروکسن، اپیدوت، زیرکن، ایدیوکراز، تورمالین، اسپینل، ولاسونیت و کانه های مگنتیت، هماتیت، گوتیت و پیریت شناسایی شدند. در این میان اسپینل، ایدیوکراز و ولاسونیت از منشأ اسکارن فشارک و سایر سیلیکات ها از منشأ نوار آتشفشانی ارومیه- دختر می باشند. خرده سنگ های آذرین از مجموعه آتشفشانی نئوژن در شمال پلایای گاوخونی و خرده سنگ های دگرگونی از رشته کوه های شمال غربی و غرب بخش بالا دست حوضه زهکشی رودخانه زاینده رود (پی سنگ دگرگونی زون سنندج- سیرجان ) منشأ گرفته اند.آنالیز ژئوشیمیایی رسوبات ماسه ای در مقایسه با استانداردهای معتبر بین المللی، غلظت غیر معمول فلزات سنگین cd, ag و pb را نشان می دهد. غلظت pb, cd, ag و sr به سمت جنوب پلایا افزایش یافته و با افزایش آهک ارتباط مستقیم دارد. با کاهش کانی هایی مانند هورنبلند، پیروکسن، بیوتیت و مگنتیت به سمت جنوب، غلظت عناصر ni, cu و zn نیز کاهش می یابد. شاخص های تعیین آلودگی محیط نظیر ضرایب غنی شدگی و اندیس زمین تجمعی نشان می دهد که عناصر cd, ag و pb در همه نمونه ها نسبت به بقیه عناصر غنی شدگی بیشتری دارند.

پلایای گاوخونی در 130 کیلومتری جنوب شرق اصفهان و در 30 کیلومتری روستای ورزنه قرار دارد و به دلیل داشتن شرایط فیزیکوشیمیایی و رسوبی خاص، مکانیسم موثری را برای تمرکز فلزات سنگین فراهم می کند. برای مطالعه رسوب شناسی و آلودگی فلزات سنگین در نهشته های دانه ریز (سیلت و رس) پهنه گلی و پهنه گلی- نمکی پلایای گاوخونی در پلایا از 7 ایستگاه و در دلتای زاینده رود از 4 ایستگاه نمونه برداری سطحی و عمقی انجام شد. رخساره های موجود در دلتا شامل گل خاکستری تا سیاه، گل قهوه ای تا زرد و ماسه و رخساره های موجود در پلایا شامل نمک، گل ماسه ای و ماسه گلی، گلی- نمکی و ماسه می باشند. کانی های رسی شناسایی شده به وسیله xrd به ترتیب فراوانی شامل ایلیت، کلریت، کائولینیت و مونت موریونیت می باشند که خاستگاه آنها بیشتر تخریبی است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که به طور کلی با تغییر محیط رسوب گذاری از دلتا به پلایا، شرایط از حالت اکسیدان و اسیدی به حالت احیایی و قلیایی تغییر می یابد و نیز میزان کربنات کلسیم و ماده آلی افزایش یافته در حالی که مقدار رس کاهش می یابد. این تغییرات تأثیر بسزایی در روند تغییر مقدار کل و قابل تبادل فلزات سنگین از دلتا به پلایا دارد که البته نقش هر یک از عوامل مذکور با توجه به نوع فلز متفاوت است. نتایج حاصل از اندازه گیری غلظت کل فلزات سنگین توسط aas و بررسی میزان آلودگی نشان دهنده آن است که منطقه مورد مطالعه از نظر عنصر نقره شدیداً آلوده، کادمیوم خیلی آلوده، سرب غیرآلوده تا کمی آلوده و از لحاظ سایر عناصر نیز غیرآلوده می باشد. فلزات سرب، روی و مس خاستگاه طبیعی و انسانی داشته و سایر فلزات منشأ طبیعی دارند. همبستگی مثبت عناصر نشان دهنده آزادسازی، انتقال و رسوب این عناصر تحت شرایط مشابه است. میزان کاتیون های تبادلی بسیار کمتر از غلظت کل است و ارتباط مثبتی با مواد آلی نشان می دهد در حالی که ارتباط آن با رس منفی می باشد و مواد آلی نقش مهم تری در مقادیر تبادلی دارند.

رودخانه زاینده رود یکی از مهمترین رودخانه های فلات داخلی کشور محسوب می شود که در 30 کیلومتری پایین دست روستای ورزنه به باتلاق گاوخونی می ریزد. برای مطالعه رسوب شناسی و آلودگی فلزات سنگین در نهشته های دانه ریز (سیلت و رس) در منطقه ورزنه از 7 ایستگاه در طول کانال اصلی و 4 ایستگاه در طول کانال زهکشی رودخانه زاینده-رود نمونه برداری انجام شد. چهار رخساره جریانی خرده دار، جریانی رودخانه ای، دریاچه ای و حاشیه رودخانه ای و شش رخساره اصلی شامل gmm, gh, sp, sm, fm, fl در رودخانه زاینده رود در ورزنه شناسایی شدند. کانی های رسی شناسایی شده توسط xrdنیز به ترتیب فراوانی شامل کانی های رسی ایلیت، کلریت، کائولینیت و مونت موریونیت می باشند که خاستگاه بیشتر آنها تخریبی است. نتایج مطالعات رسوب شناسی نشان می دهد که روند خاصی در میزان تغییرات درصد سیلت و رس، ماده آلی، کربنات کلسیم و eh-phدر کانال اصلی و دشت سیلابی رودخانه زاینده رود مشاهده نمی شود. نتایج حاصل از اندازه گیری غلظت کل فلزات سنگین (کادمیوم، سرب، مس، روی، نیکل، منگنز، نقره، کبالت و استرانسیوم) توسط aas و بررسی میزان آلودگی نشان دهنده آن است که منطقه مورد مطالعه از نظر عنصر نقره شدیداً آلوده، کادمیوم کمی آلوده تا خیلی آلوده، سرب غیرآلوده تا کمی آلوده و از لحاظ سایر عناصر نیز غیرآلوده می باشد.میزانغلظتکلاکثرفلزاتسنگینموردمطالعهشامل کبالت، مس، منگنز، نقره، سرب و روی از کانال اصلی به سمت دشت سیلابیبدون روند می باشند. مقادیراسترانسیوم و کادمیومدر دشت سیلابی روندکاهشیدارند در حالیکه نیکل روند افزایشی نشان می دهد. این سه فلز در کانال اصلی بدون روند می باشند. میزان کاتیون های تبادلی بسیار کمتر از غلظت کل است ودر بین عوامل رسوب شناسی اندازه گیری شده، مواد آلی تاثیر زیادی بر میزان کاتیون های تبادلیدارد.

1- بررسی جهت عمومی جریان آب زیرزمینی منطقه بر اساس منحنی تراز سطح آب زیرزمینی نشان می دهد که آبخوان مورد مطالعه با آبخوان های اطراف از طرف شرق، غرب و جنوب در ارتباط است و فقط در ناحیه ای از شمال آبخوان است که ارتباط آبخوان با آبخوان های اطراف قطع شده است. 2- روند تقریباً یکسان هیدروگراف آبخوان و حجم آب رودخانه زاینده رود و منحنی تراز سطح آب زیرزمینی نشان می دهد که رودخانه زاینده رود نقش تغذیه کننده بر آبخوان دارد. 3- بررسی هیدروگراف ماهانه، سالانه، میانگین متحرک سه ماهه و پنج ماهه پیزومترهای منطقه و تفکیک پیزومترهای هم رفتار، نشان می دهد که منطقه به 4 زون تقسیم می شود. 4- با واسنجی مدل در حالت پایدار و ناپایدار، ضرایب هیدرودینامیک، شامل هدایت هیدرولیکی(در حالت پایدار) و آبدهی ویژه (در حالت ناپایدار) محاسبه گردید. پهنه بندی آبخوان بر اساس ضرایب هیدرودینامیک به دست آمده از واسنجی مدل، با پهنه بندی بر اساس هیدروگراف پیزومترها ، انطباق قابل قبولی دارد. 5- با تغییر پارامترها در مرحله واسنجی مدل جریان در حالت پایدار و ناپایداراین نتیجه اتخاذ گردید که مدل نسبت به تغییرات هدایت هیدرولیکی و سپس به پمپاژ از آبخوان حساسیت دارد. 6- با صحت سنجی مدل برای 6 سال آینده، بیلان دشت برای این بازه زمانی به صورت زیر به دست آمد: مولفه های بیلان حجم (میلیون متر مکعب) مربوط به سال 82-81 حجم (میلیون متر مکعب) مربوط به سال 83-82 حجم (میلیون متر مکعب) مربوط به سال 84-83 حجم (میلیون متر مکعب) مربوط به سال 84-85 حجم (میلیون متر مکعب) مربوط به سال 85-86 حجم (میلیون متر مکعب) مربوط به سال 86-87 برداشت از آب زیرزمینی توسط پمپاژ 3053- 2766- 2849- 2771- 799- 1110- جریان های خروجی از مرزها 503- 445- 917- 885- 474- 903- جریان های ورودی زیرزمینی از مرزها 1084 2283 2589 2081 588 877 نفوذ سطحی و آب برگشتی 5/9 5/7 5/3 22 0 0 تغذیه از طریق رودخانه 511 480 450 525 399 235 تغییرات حجم مخزن 1951- 442- 772- 1026- 285- 901- 7- نتایج بالا بیان می کند که بیش ترین تغذیه آبخوان از طریق آبخوان های مجاور و سپس رودخانه انجام شده و بیش ترین تخلیه نیز توسط چاه های بهره برداری بوده است. 8- با استفاده از تصاویر ماهواره ای فرونشستی حداکثر برابر 41 سانتی متر را در یک دوره 6 ساله و 30 سانتی متر را در یک دوره 2 ساله بر آورد شد. 9- با استفاده از تصاویر ماهواره ای سازمان فضایی اروپا، ضریب ذخیره ارتجاعی و ضریب ذخیره غیرارتجاعی واسنجی گردید، پهنه بندی آبخوان براساس این ضرایب نیز با پهنه بندی آبخوان براساس ضرایب هیدرودینامیک و پیزومترهای هم رفتار مطابقت دارد. 10- مقدار میانگین فرونشست برآورد شده توسط مدل برای دو سال واسنجی 17 سانتی متر بوده است. این مقدار فرونشست با توجه به کسری حجم آب در حدود 1186 میلیون متر مکعب در این دو سال قابل توجیه است. 11- با اجرای مدل برای 2 سال پیش بینی شده با شرایط مدل واسنجی، به طور متوسط فرونشستی معادل 25 سانتی متر برای منطقه به دست آمد. 12- هم چنین با اجرای مدل برای چنین شرایطی، فقط با 50 از پمپاژ کنونی به طور متوسط فرونشستی معادل 04/9 سانتی متر خواهیم داشت.

با توجه به اهمیت دریای عمان به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم های آبی در قاره آسیا، رسوب شناسی و بررسی توزیع فلزات سنگین در رسوبات و آب دریایی این منطقه از اهمیت زیست محیطی خاصی برخوردار است، چرا که افزایش غلظت این فلزات در آب از حد مجاز باعث ایجاد محیط نامناسبی برای اکوسیستم های طبیعی می گردد. هدف اصلی این تحقیق بررسی توزیع فلزات سنگین در رسوبات ماسه ای بخش فلات قاره دریای عمان و تعیین منشا هر یک از این عناصر می-باشد. منطقه مورد مطالعه فلات قاره دریای عمان در محدوده استان سیستان و بلوچستان می باشد. این محدوده دو زون ساختاری عمده نهبندان- خاش و زون فرورانش مکران را پوشش می دهد که غالبا اجزای متشکله واحدهای زمین شناسی زون مکران از طریق حوضه های آبریز منطقه به دریای عمان وارد می گردند. بر اساس تقسیمات درجه 3 شرکت مدیریت منابع آب ایران، محدوده مورد بررسی به 7 حوضه آبریز تقسیم می گردد. در این مطالعه نمونه برداری در 16 نقطه از رسوبات سطحی بستر دریای عمان و توسط دستگاه گرب انجام پذیرفت. مطالعات میکروسکوپی نمونه های مورد مطالعه حاکی از وجود کانی های کوارتز، فلدسپاتها، مسکویت و کانی های سنگین پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، تورمالین، گارنت، کلریت، گلوکونیت، اسفن، زیرکن، هماتیت، مگنتیت و...، و انواع خرده سنگ های آذرین، رسوبی و دگرگونی در رسوبات ماسه ای منطقه می باشد. منشا کانی ها متفاوت بوده ولی کانی های سنگین غالبا از کالروملانژهای موجود در ناحیه منشا می گیرند. خرده سنگ های رسوبی منطقه غالبا از ماسه سنگ ها و فلیش های ائوسن سازند مکران منشا گرفته و خرده سنگ های آذرین از افیولیت ملانژهای واقع در شمال مکران به رسوبات دریایی وارد می گردند. واحدهای دگرگونی منطقه نظیر کمپلکس-های بجگان و دیادر، خرده سنگ های دگرگونی این رسوبات را تامین می نمایند. اندازه گیری غلظت فلزات سنگین و تطابق آن با فراوانی اجزای تشکیل دهنده رسوبات مورد مطالعه نشان می دهد که غلظت عنصر روی غالبا با فراوانی کانی بیوتیت، عنصر مس با کانی های بیوتیت و خصوصا مسکویت و عناصر کادمیوم، سرب و استرانسیم با کربنات کلسیم و عناصر کروم و کبالت به ترتیب با کانی های پیروکسن و آمفیبول ارتباط دارند. به دلیل ورود کم برخی از کانی های سنگین از جمله پیروکسن و کانی های فاقد آهن و منیزیم نظیر مسکویت در منطقه، عناصر cu, cr و mn در این محدوده تمرکز بسیار پایینی دارند. تعیین شاخص های غنی شدگی و زمین انباشتگی نشان می دهند که عنصر cd با توجه به فراوانی بالای کربنات کلسیم در منطقه مطالعاتی از تمرکز بالایی برخوردار بوده و عناصر sr, co, zn, pb و ni تمرکز پایین تا متوسطی را نشان می دهند.

تالاب انزلی در استان گیلان و جنوب غربی دریای خزر واقع شده و توسط رشته کوه های البرز و تالش، احاطه گردیده است. این تالاب به دلیل داشتن شرایط فیزیکوشیمیایی و رسوبی خاص، مکانیسم موثری را برای تمرکز فلزات سنگین فراهم می کند. برای مطالعه رسوب شناسی و بررسی توزیع فلزات سنگین در رسوبات گلی تالاب انزلی، نمونه برداری در 22 ایستگاه از رسوبات سطحی تالاب، رودخانه های ورودی به تالاب و کانال های ارتباطی تالاب با دریا انجام گرفت و آزمایشات دانه بندی، تعیین مقدار ماده آلی، eh ,ph و مقدار کربنات بر روی رسوبات دانه ریز صورت پذیرفت. بررسی ها نشان می دهد که تالاب انزلی ph خنثی و eh اکسیدان دارد و میزان کربنات کلسیم رسوبات در تالاب آبکنار و کانال-های ارتباطی با دریا بیش تر از رودخانه های ورودی به تالاب و تالاب های هندخاله و سیاه کشیم است. همچنین در تالاب های آبکنار و هندخاله و کانال های ارتباطی با دریا، رس و ماده آلی تجمع بیش تری پیدا کرده است. رخساره های موجود در رسوبات تالاب شامل سیلت رسی (cz) در تالاب آبکنار، سیلت ماسه ای (sz) در اکثر رودخانه های ورودی به تالاب و کانال های ارتباطی تالاب با دریا، سیلت (z) در رودخانه سیاه درویشان و ماسه سیلتی (zs) در رودخانه پسیخان می-باشند. همچنین کانی های رسی شناسایی شده توسط xrd شامل کائولینیت و کلریت با منشاً آواری و ایلیت و مونت موریونیت حاصل از واکنش های شیمیایی در رسوبات تالاب می باشند. نتایج حاصل از اندازه گیری غلظت فلزات سنگین نشان می دهد که میانگین مقادیر فلزات آهن، منگنز، نیکل، کبالت، کروم، استرانسیوم و روی کم تر و میانگین مقادیر عناصر مس، سرب و کادمیم بیش تر از حد معمول این عناصر در شیل استاندارد است. همچنین بررسی میزان آلودگی نشان می دهد که تالاب انزلی از نظر کادمیم کمی آلوده تا غیر آلوده است و کانال شنبه بازار نسبت به مس ، سرب و روی کمی آلوده می باشد.

چکیده دریاچه خزر یکی از اکوسیستم‎های آبی مهم کشور بوده، به این ترتیب بررسی توزیع فلزات سنگین در رسوبات این منطقه از اهمیت زیست محیطی خاصی برخوردار است. باتوجه به اینکه بخش عمده فلزات سنگین در رسوبات ساحلی ایران حاصل فرسایش سنگ‏های حوضه آبریز است، مطالعه این رسوبات و تعیین منشا آن‏ها می‎تواند روشی مفید برای تشخیص میزان و منشا طبیعی این فلزات باشد. به کمک این تحقیق می‎توان تعیین نمود عوامل مختلف محیطی چه تأثیری در انتقال و تجمع فلزات سنگین دارد. منطقه مورد مطالعه در خط ساحلی دریای خزر (دهانه رودخانه چالوس رود تا انتهای تالاب میانکاله) واقع شده است. در بخش های غربی منطقه 9 نمونه از دهانه رودخانه های ورودی به دریا و سواحل قابل دسترسی برداشت گردید. 15 نمونه از ماسه‎های سطحی ساحلی از دهانه رودخانه تجن تا انتهای تالاب میانکاله در فواصل 5 کیلومتری و 5 نمونه از بخش جنوبی خلیج گرگان برداشت شده است. دانه‏بندی رسوبات به روش الک خشک انجام گردید. جهت مطالعات پتروگرافی از نمونه‎های ماسه‎ای با اندازه 25/0 میلیمتر مقطع نازک تهیه شد. همچنین برای مطالعات دقیق‎تر پتروگرافی کانی‏های سنگین موجود در نمونه ها توسط برموفرم جداسازی شده و از آن ها مقطع نازک و صیقلی تهیه گردیده است. طبق مطالعات میکروسکوپی کانی های سیلیکاته روشن از جمله کوارتز و فلدسپات، کانی های سنگین غیرفلزی پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت، کلریت، زیرکن، گلوکونیت، آپاتیت و روتیل و کانی‎های فلزی از جمله هماتیت، مگنتیت، گوتیت، ایلمنیت و پیریت و خرده سنگ‎های آذرین، رسوبی و دگرگونی در نمونه ها مشاهده شده اند. خرده سنگ های آذرین و کانی های سنگین عموما از گابرو، بازالت، تراکی بازالت، آندزیت، دیوریت تریاس پل سفید، ولکانیک ها و سنگ های آهن دار ژوراسیک سمنان و سنگ های نفوذی نیمه ولکانیک اسیدی حدواسط و بازیک بهشهر، گابروهای قائمشهر، بازالت و آندزیت بازالت چالوس و آندزیت بازالت سازند فجن در آمل منشا گرفته اند. خرده سنگ‎های رسوبی نیز از واحدهای ماسه سنگی سازندهای میلا، خوش ییلاق و بهرام، دورود، شمشک، تیزکوه و ... که در محدوده حوضه های آبریز لاهیجان- نور، هراز- نکا و قره سو- گرگان رخنمون شده‎اند نشات گرفته اند. منشا خرده سنگ های دگرگونی نیز از شیست های گرگان می باشد. جهت تعیین میزان غلظت فلزات سنگین از ذرات در اندازه ماسه (0625/0-2 میلیمتر) استفاده شده است. غلظت عناصر موجود در محلول توسط دستگاه جذب اتمی مدل pu9100-phillips تعیین شده است. عناصر به ترتیب فراوانی غلظت عبارتند از fe، mn، zn، cr، co و sr. عناصر روی و آهن در برخی از نمونه های بخش جنوبی خلیج گرگان (s26 و s27) و کبالت در نمونه های s1 و s9 و استرانسیم در s29 غنی شدگی کمی نشان می‎دهند. عنصر کادمیوم در تمامی نمونه‎ها از غنی شدگی خیلی زیاد برخوردار است. سایر عناصر در تمامی نمونه ها بدون غنی شدگی هستند. نتایج آنالیز جذب اتمی و مطالعات پتروگرافی روند مشابهی بین درصد فراوانی برخی از کانی های سنگین و غلظت فلزات سنگین را نشان می دهد. zn با مجموع پیروکسن و آمفیبول و کانی های اپاک، co با بیوتیت و کانی های اپاک، cdو آمفیبول، cr با کانی های اپاک روند مشابهی نشان می دهند. دلیل ارتباط عناصر با کانی های مذکور را می توان شرایط تشکیل و تشابه شعاع یونی این فلزات با عناصر موجود در ساختار کانی ها و جایگزینی این عناصر با یکدیگر در نظر گرفت.

خلیج فارس، تنگه?ی هرمز و دریای عمان به عنوان کانون همگرایی و اشتراک منابع هشت کشور ساحلی بصورت یک منطقه جغرافیایی، شاهراه بازرگانی و مرکز بزرگ تولید انرژی در سطح جهان مطرح است و آنچه مسلم است خطر زیست محیطی ناشی از تمرکز آلاینده?های سمی در آب?های این منطقه است. نمونه برداری از رسوبات دریایی کف بستر دریای عمان از تنگه?ی هرمز به سمت شرق منطقه در 20 ایستگاه انتخابی توسط گراب از اعماق 10 الی 48 متری از سطح دریا و حدود 8 کیلومتر میانگین فاصله از ساحل، به منظور بررسی تمرکز فلزات سنگین و تعیین پارامترهای موثر بر آن انجام شد. بر اساس اندازه?ی دانه?های تشکیل دهنده?ی رسوبات، 5 رخساره رسوبی به ترتیب فراوانی شامل؛ سیلت رسی، سیلت ماسه?ایی، ماسه سیلتی، سیلت و رس سیلتی شناسایی شد. کانی?های رسی موجود در رسوبات به ترتیب فراوانی شامل کائولینیت، کلریت، ایلیت و مونت موریونیت می?باشند که فراوانی کانی?های رسی کلریت، ایلیت و مونت موریونیت به سمت شرق منطقه روند کاهشی و کائولینیت روند افزایشی نشان می?دهند. بررسی غلظت کل فلزات سنگین با استفاده از روش aas نشان می دهد که در بین فلزات مورد مطالعه، کادمیوم با میانگین غلظت ppm67/1، کمترین و آهن با میانگین غلظت ppm 19510 بیشترین مقدار را دارا هستند و میانگین غلظت منگنز ppm 68/578، نیکل ppm 68/112، روی ppm 36/62، استرانسیم ppm 51/38، سرب ppm 13/33، کروم ppm 06/29، مس ppm 06/26 و کبالت ppm 61/24 می?باشد. فراوانی استرانسیم، آهن و کبالت با کربنات کلسیم، فلزات مس، کروم، منگنز و نیکل با کربن آلی و عناصر سرب، روی با هر دو پارامتر کربن آلی و کربنات کلسیم ارتباط مستقیم نشان می?دهند. تغییرات غلظت در رده?های گل و ماسه نشان می?دهند که فلزات سنگین منگنز، استرانسیم، مس و کروم تمرکز بیش?تری در رده گل داشته در حالیکه فلزات روی، کادمیوم، کبالت، نیکل، آهن و سرب بیش?تر در رده ماسه تمرکز یافته اند. نتایج حاصل از محاسبه فاکتور غنی شدگی و شاخص زمین انباشتگی نشان می?دهند که به استثناء فلزات سنگین سرب و نیکل که دارای حداقل تا متوسط غنی شدگی هستند و کادمیوم که غنی شدگی متوسط تا زیاد دارد، سایر فلزات از حداقل غنی شدگی برخوردارند و بر اساس شاخص زمین انباشتگی، رسوبات مورد مطالعه به ترتیب در محدوده?ی شدیداً آلوده از آهن، کمی آلوده تا خیلی آلوده از کادمیوم، غیر آلوده تا کمی آلوده نسبت به سرب، کبالت و نیکل و غیر آلوده به روی، کروم، منگنز، مس و استرانسیم قرار می?گیرند.

چکیده ندارد.