چکیده: در این پژوهش، تاثیر غلظتهای مختلف نیتروژن کل (50، 55، 60، 65 و 70 میلی مول در لیتر) و ساکارز (50، 55، 60، 65 و 70 میلی مول در لیتر) بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار روی پرآوری و ریشه زایی خیار گلخانه ای رقم سلطان بررسی شد. در آزمایش اول و دوم از ریزنمونه جوانه جانبی و در آزمایش های سوم و چهارم از ریزنمونه جوانه انتهایی استفاده شد. نتایج آزمایش اول نشان داد که سه غلظت ساکارز و پنج غلظت نیتروژن کل و اثر متقابل بین ساکارز و نیتروژن کل روی تعداد گره، طول شاخه و وزن خشک کالوس معنی دار نبود. ولی وزن تر و خشک شاخساره و وزن تر کالوس به شدت از غلظتهای مختلف ساکارز، متاثر شد. بیشترین میزان وزن تر و خشک شاخساره مربوط به غلظت 40 گرم بر لیتر ساکارز بود. اما نیتروژن کل روی صفاتی نظیر وزن تر شاخساره و وزن تر کالوس، معنی دار بود. نتایج نشان داد که بیشترین میزان وزن تر شاخساره و وزن تر کالوس در غلظت 70 میلی مول بر لیتر نیتروژن کل حاصل شد. در آزمایش دوم طول ریشه به طور معنی داری از پنج غلظت نیتروژن کل و سه غلظت ساکارز و همچنین اثر متقابل بین غلظتهای مختلف ساکارز و نیتروژن کل، متاثر شد. در غلظتهای 20 گرم بر لیتر ساکارز و 70 میلی مول بر لیتر نیتروژن کل و همچنین 40 گرم بر لیتر ساکارز و 55 میلی مول بر لیتر نیتروژن کل، حداکثر طول ریشه مشاهده شد. سه غلظت مختلف ساکارز تاثیر معنی داری روی طول شاخه و طول ریشه داشت همچنین پنج غلظت مختلف نیتروژن کل روی طول ریشه معنی دار بود و روی سایر صفات تاثیری نداشت. نتایج آزمایش سوم نشان داد که بین سه غلظت مختلف ساکارز از نظر تعداد گره و طول شاخه اختلاف معنی داری وجود داشت. پنج غلظت مختلف نیتروژن کل تاثیر معنی داری روی وزن تر شاخساره داشت و در محیط کشت دارای 70 میلی مول بر لیتر نیتروژن کل بیشترین وزن تر شاخساره ایجاد شد. اما اثر متقابل ساکارز و نیتروژن کل روی تعداد گره، تعداد شاخه جانبی، طول شاخه و وزن تر معنی دار نبود. در آزمایش چهارم سه غلظت مختلف ساکارز تاثیر معنی داری روی تعداد گره، طول شاخه، قطر کالوس تحتانی و طول ریشه داشت ولی تاثیر ی روی وزن تر شاخساره نداشت. کمترین تعداد گره در هر شاخساره در غلظت 40 گرم بر لیتر ساکارز حاصل شد که اختلاف معنی داری با سایر غلظتها داشت و بیشترین طول شاخه در غلظت 20 گرم بر لیتر ساکارز مشاهده شد، همچنین کمترین قطر کالوس تحتانی در غلظت 40 گرم بر لیتر ساکارز حاصل شد و بیشترین طول ریشه در غلظت 30 گرم بر لیتر ساکارز(شاهد) مشاهده شد. نتایج این آزمایش نشان داد که پنج غلظت نیتروژن کل تاثیر معنی داری روی قطر کالوس تحتانی داشت و در غلظت 60 میلی مول بر لیتر ازت کل (شاهد) در مقایسه با غلظتهای دیگر نیتروژن کل کمترین قطر کالوس تحتانی ایجاد شد. اما اثر متقابل غلظتهای مختلف ساکارز و نیتروژن کل بر تعداد گره در هر شاخساره، طول شاخه، قطر کالوس تحتانی، طول ریشه و وزن تر شاخساره بسیار اندک و قابل چشم پوشی بود.