نام پژوهشگر: محمود خسروی
جعفر درخشی محمود خسروی
چکیده تابش خورشید رسیده به زمین بعنوان یکی از عوامل مورد نیاز برای مطالعات منابع آب، محیط زیست، کشاورزی و پوششهای نباتی، معماری همساز با اقلیم، طراحی سیستم های استفاده از انرژی های پاک و موارد متعدد دیگر، کاربرد گسترده ای دارد. این عامل در تمام ایستگاه های هواشناسی اندازه گیری نمی شود و از این رو روشهای تجربی زیادی برای برآورد آن با استفاده از پارامترهای هواشناسی، نجومی و جغرافیایی ارائه شده است. هدف از این مطالعه برآورد میزان تابش کل رسیده به سطح افقی با استفاده از پارامترهای اقلیمی(کمینه، بیشینه و میانگین دما، کمینه رطوبت، ابرناکی آسمان و ساعت آفتابی) و پهنه بندی آن در گستره استان آذربایجان شرقی می باشد. بدین منظور از داده های ماهانه تابش خورشید اندازه گیری شده در ایستگاه تبریز طی سالهای 2001 تا 2006 برای مدل سازی و برای برآورد میزان تابش هم از داده های اقلیمی 6 ایستگاه سینوپتیک در سطح استان طی سالهای 1987 تا 2007 استفاده شد. با بدست آوردن ضرایب رگرسیون چند متغیره در محیط نرم افزار spss برای آزمون صحت مدل به بررسی خطاهای آن پرداخته شد. پس از اطمینان از صحت مدل، لایه های مورد نیاز در محیط gis ایجاد و با اعمال ضرایب مدل رگرسیون در لایه های ایجاد شده، میزان تابش کل رسیده به سطوح افقی در سطح استان برآورد شد. با توجه به نقشه های توزیع تابش ماهانه در سطح استان، الگوی تابش در استان به چهار مقطع زمانی، دوره سرد یا تقریباً فصل زمستان، دوره گذار از سرد به گرم یا فصل بهار، دوره گرم یا فصل تابستان و دوره گذار از گرم به سرد یا فصل پاییز تقسیم شد. کمترین میزان تابش مربوط به ماه ژانویه و بیشترین میزان آن مربوط به ماه ژوئن می باشد. توزیع تابش سالانه استان از جنوب غربی به شمال و شمال شرقی روند کاهشی را نشان می دهد. میانگین تابش سالانه در استان، 4244 وات بر متر مربع در روز می باشد. دامنه تغییرات تابش سالانه استان 443 وات بر متر مربع در روز و ضریب تغییر پذیری مکانی آن 2 درصد می باشد.