در فرهنگ ها نوحه به معنی « بیان مصیبت ، گریه کردن به آواز بلند (غیاث اللغات). آواز ماتم ، شیون (آنندراج ). زاری ، ناله ، فریاد و فغان (ناظم الاطباء). ندبه ، مویه ، مویه گری ، زاری بر مرده ... شعری که در ماتم و سوگواری با صوت حزین و ناله وزاری می خوانند (ناظم الاطباء). اعم از سوگواری برای کسی که تازه مرده یا برای امامان شیعه (فرهنگ فارسی معین). » (دهخدا) آمده است . نوحه و نوحه سرایی به قولی قدمتی به دیرینگی آفرینش انسان دارد ، بر پایه برخی روایات،آدم (ع) نخستین نوحه سرایی است که بر مرگ فاجعه بار فرزند برومند خویش مویه کرد و به نوحه خوانی پرداخت. در ایران نیز از گذشته های دور نوحه خوانی و سوگ سرایی در مرگ عزیزان و دلدادگان مرسوم بوده و نمونه های گوناگونی را چون سوک سیاوش سراغ داریم. در آثار منظوم موجود ، سروده های بسیاری از نوع مرثیه در دست است، اما آنچه در این مبحث مورد نظر می باشد، اشعاری است که در سوگ و رثای معصومین و امامان شیعه (ع) در وزن های گونه گون و خاص سروده شده و با آهنگ های ویژه متناسب با ضرباهنگ سینه زنی و زنجیر زنی به وسیله افراد خوش صدا در مراسم سوگواری آن بزرگواران خوانده می شود. بخش اعظم این سروده ها به واقعه ی خونین عاشورا و شهادت سیدالشّهداء و یاران فداکار آن حضرت در سرزمین سوزان کربلا بازمی گردد . جانمایه ی این سروده ها شرح آلام و رنج ها و توصیف مصیبت های هولناکی است که دامن گیر خاندان عصمت و طهارت (ع) گردید ؛ هدف از این واگویه و سرایش ها نیز ایجاد هم حسی و بر انگیختن عواطف مخاطبان برای انتقال بهتر پیام نهفته در این قیام ماندگار وزنده نگه داشتن خاطره تلخ و فاجعه بار آن در گذر زمان می باشد . نخستین اشعار مکتوب نوحه در زبان فارسی ، به عنوان یک نوع ادبی مستقل از اواسط دوره ی قاجاریّه و در دیوان یغمای جندقی به دست ما رسیده است. از آن پس این نهال نو رس روز به روز بالید و به اوج رسید و گاه نیز آمیزه ای شد از اشعار پخته و نا پخته و معجونی از سروده های سخت و سست . در دراز نای روزگار محرم ، عاشورا ، اربعین و ایام قتل هر ساله سفره های گسترده ای بوده که گوش جان و دل شیعیان را در این سرزمین سترگ به شنیدن نوحه های سوزناک و سرشار از احساس مهمان کرده اند و تا اعماق وجود آن ها را به تسخیر خویش در آورده اند . آثار به جا مانده از دیر باز در این حوزه، دارای ویژگی های منحصر به فرد ساختاری و محتوایی است و پیوند نوحه ها با موسیقی و مقام ها و نغمه های آوازی از مختصات دیگر آن به شمار می رود که با فراز و فرودهایی همراه بوده است . با توجه به جایگاه این نوع ادبی در میان فارسی زبانان و تأثیر و تأثّّّراتی که هر ساله در مناسبت های مذهبی و در مواجهه ی با این سروده ها تکرار می گردد ، متأسّفانه این بخش در تحقیق و پژوهش های ادبی دوران ما، جایگاه مناسبی نیافته و چنان که ارج و اجر این مهّم می طلبد، به آن پرداخته نشده است. پژو هش پیش رو قصد دارد تا با واکاوی برجستگی های ساختاری و محتوایی و نقد و تحلیل زوایای مختلف نوحه ها در جهت شناخت این بخش از ادبیات منظوم مذهبی سرزمینمان گامی هرچند کوچک بردارد.

چکیده: قرآن قدس، نسخه ای خطی است از قرآن با ترجمه ای منحصر به فرد به فارسی که در موزه ی آستان قدس رضوی نگهداری می شود و نیز چاپ عکسی آن در سال 1364 توسط دکتر علی رواقی در دو جلد منتشر شده است. زبان این برگردان، که از متون دوره ی تکوین است، آمیزه ای است از فارسی، عربی و عناصر گونه ای و گویشی. این متن به دلیل برخورداری از ویژگی های زبانی بی نظیر از جمله واژه های گویشی و واژه های کمیاب و نایاب، شباهت با زبان پهلوی و دارا بودن نظام آوایی ویژه، اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش، که بر اساس جلد یک این برگردان انجام شده است، ویژگی های آوایی، دستوری و واژگانی متن در فصل های جداگانه تقسیم بندی و با زبان پهلوی، فارسی دری و نیز گویش های زنده ی جنوب و جنوب شرق کشور از جمله کرمانی، بلوچی و رودباری مقایسه شده و اشتراکات و تفاوت های آن ها شرح داده شده است، سپس در واژه نامه ای منتخب، واژه های کمیابی که در فرهنگ های فارسی، واژه نامه های پهلوی و نیز واژه نامه های گویشی یافت شدند همراه با وجه اشتقاق آمده اند. با بررسی های انجام شده بسیاری از واژه های مبهم متن خوانده شد و مکان و زمان تألیف آن به طور دقیق تر مشخص شد.

موضوع این پایان نامه، به تحقیق و پژوهش در شعر اهلی شیرازی اختصاص دارد که در قرن نهم هجری پا به عرص? شعر و شاعری گذاشت و در بیشتر قوالب شعری، شعر سرود؛ امّا به دلائلی از سوی پژوهشگران، مورد بی مهری و کم توجّهی واقع شد و غبار فراموشی بر آثارش نشست. با ظهور شاعران غزلسرا در قرن هفتم و هشتم،هم مضامین و هم زبان و شیو? بیان غزل به اوج کمال خود رسید و فراتر از آنچه مولوی و سعدی و حافظ گفته بودند؛ امکان نداشت. به همین دلیل با وجود این که شاعران شیرین سخن بزرگی همچون بابا فغانی، اهلی شیرازی، عرفی و دیگران ظهور کردند، شعرشان تازگی چندانی نداشت و نتوانستند اعتباری شایسته حاصل کنند.تلاش آنها در پیدا کردن مضمونهای تازه و روی آوری به تفنّن های شاعری از جمله :معمّا ، لغز، ماده تاریخ و قصاید مصنوع یا مثنوی های پر تکلّف نیز نتوانست برای آنها اقبال خاصی به همراه داشته باشد .اگرهم در زمان خود شاعران اقبال عمومی حاصل می شده بدلیل سطحی بودن و طبق سلیقه زمانه بودن دیری نپاییده و رو به افول گذاشته که اکنون اثری از آن نیست . در این پایان نامه سعی شده که احوال مولانا اهلی شیرازی و دور? تاریخی را که در آن می- زیسته؛ مورد بررسی قرار دهیم و سپس با معرفی و نقد آثار شاعر از جنبه های گوناگونِ لغوی، بلاغی، محتوایی، عروضی و جز این، دیوان وی را بهتر بشناسیم.

نیاز به اطلّاعات یکی از ضروریات اساسی زندگی اجتماعی است که در جامع? کنونی ما، مطبوعات این نیاز را به طور نسبی رفع می کند. مطبوعات در میان موضوعات تحقیقی ـ تاریخی، از جمله مقولاتی است که فشرده ترین روابط را با وضعیت سیاسی، موقعیت اقتصادی، سازمان اجتماعی، سطح فرهنگ جامعه و عصر دارد. ده? بیست یکی از دهه های مطبوعاتی پربار می-باشد و نشریّات "سخن"، "پیام نو"، "یادگار" و "یغما" نیز در تبادل اطلاعات ادبی نسبت به نشریّات این دهه عملکردی موثر داشته اند. در این پژوهش که به شیو? سندکاوی و تحلیل داده-های آماری انجام شده است و جزء پژوهش های بنیادی است، ضمن معرفی اجمالی اوضاع سیاسی ده? بیست، پیشین? مطبوعات، مطبوعات ادبی، به بررسی آماری و تأثیر ادبی در نشریّه-های مذکور پرداخته شده است. این پژوهش نشان دهند? تأثیر بسزای این مطبوعات در ادبیات معاصر و وجود پیوندی تنگاتنگ میان آن و ادبیات می باشد. چنانکه تأثیر این نشریّه ها در صعود و نزول ادبیات، بارورسازی و پرورش آن ، نشان داده شده است. و همچنین در این پژوهش به شکوفایی ادب معاصرو مطرح شدن زمینه های ادبی همچون ادبیّات شفاهی و ادبیّات نمایشی در نشریّات مذکور پی برده شده است. کلمات کلیدی: ده?بیست، مطبوعات ادبی، یغما، یادگار، سخن، پیام نو، ادبیات معاصر