در هنگام عملیات و اجرای برنامه ها، شرکت های هواپیمایی همواره با وقوع اتفاقات غیرقابل کنترل و پیش بینی نشده مانند نامساعد بودن وضعیت هوا، بروز اشکالات فنی و ... مواجه هستند. این امر منجر به انحراف از برنامه اولیه میگردد. لذا میبایست هر چه سریع تر عملیات را به برنامه اولیه برگرداند، که در این راستا موضوع ترمیم برنامه و مدیریت اختلالات در دهه اخیر مطرح گردیده است. در صنعت هواپیمایی، هواپیما، خدمه و مسافر از جمله منابع و عوامل مهم و موثر بروز اختلال در برنامهریزیها هستند. مدیریت اختلالات و ترمیم برنامههای مربوطه، تا کنون بطور مجزا مورد بررسی قرار گرفته است ولیکن همانگونه که در تحقیقات سال های اخیر به آن تاکید شده است، مدیریت یکپارچه اختلالات مورد نیاز میباشد. لذا در این رساله مدل ریاضی مدیریت یکپارچه اختلالات برای ترمیم برنامههای هواپیما، خدمه و مسافر با هدف کاهش هزینه های تخصیص مجدد منابع (هواپیما و خدمه)، تاخیر مسافران، لغو پرواز و اختلال در برنامه سفر مسافران، ارایه گردیده است. به منظور مدل سازی مدیریت یکپارچه اختلالات دو شیوه (1) مدل سازی مرحله ای و (2) مدل سازی دامنه ترمیم (رویکرد بهینه یابی یکپارچه و همزمان)، پیشنهاد و بررسی گردیده است. با توجه به ماهیت پیچیده مساله ترمیم یکپارچه و مدل ریاضی مذکور و محدودیت زمانی بسیار زیادی که برای ترمیم هر چه سریع تر برنامه ها وجود دارد، می بایست روشی کارا و سریع برای حل مدل ریاضی مدیریت یکپارچه اختلالات بکار گرفته شود. بنابراین الگوریتم فرا ابتکاری بهینه سازی مورچگان برای حل مدل ریاضی این تحقیق انتخاب گردیده است، که پس از تعمیم الگوریتم مورچگان در صنعت هواپیمایی، تنظیم پارامتر نیز شده است. با استفاده از مسایل واقعی مندرج در پژوهش های گذشته و همچنین اخذ اطلاعات از شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، اقدام به پیاده سازی مدل های مذکور و بررسی نتایج گردیده است. در جمع بندی نتایج محاسباتی و روند اعتبارسنجی مدل ریاضی می توان اظهار نمود که این مهم از مسایل کوچک واقعی آغاز گردیده که نخست مدل سازی دامنه ترمیم صحه گذاری شده و به دنبال آن بکارگیری، تعمیم و تنظیم پارامترهای الگوریتم پیشنهادی aco برای مسایل بزرگ انجام شده و نسبت به دقت و کارایی مدل و روش حل حصول اطمینان گردیده است. سرانجام با اعمال مدل ریاضی کامل مدیریت یکپارچه اختلالات برای یک مساله واقعی، زمینه حل مسایل شرکت هما و اعتبارسنجی آن فراهم گردیده است.