چکیده با توجه به آهکی بودن وph بالای اکثر خاک های ایران مخصوصا در خاک های منطقه اردبیل، دسترسی و جذب نیتروژن برای گیاهان زراعی پروتئینی مثل عدس در کشت دیم با پایین بودن رطوبت خاک شدیدا محدود می باشد. عواملی که بر جذب و انتقال نیتروژن تاثیر مثبتی داشته باشند می توانند در بر طرف نمودن مشکل جذب نیتروژن کافی برای افزایش عملکرد دانه و پروتئین عدس موثر باشند. در این ارتباط آزمایشی روی تاثیر پتاسیم در افزایش جذب، انتقال و تخصیص نیتروژن به دانه ارقام عدس انجام گرفت. این آزمایش در سال زراعی 1387 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل پتاسیم در سه سطح صفر، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار و نیتروژن نیز در سه سطح صفر، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار با سومین عامل، شامل رقم محلی و رقم 1180ill مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با مصرف 60 کیلوگرم کود پتاسیم در هکتار بیشترین درصد نیتروژن دانه، درصد پروتئین دانه (68/27 درصد) و درصد نیتروژن اندام هوایی به دست آمد. از گروه صفات فنولوژیکی مورد بررسی، زمان 50 درصد سبز کردن، شروع مرحله زایشی، زمان 50 درصد گلدهی و زمان رسیدگی تحت تاثیر اثر اصلی نیتروژن برای سطح 50 کیلوگرم نیتروژن مصرفی نسبت به سطوح دیگر به طور معنی داری، بیشتر بود. با طولانی شدن طول دوره رسیدگی صفاتی مانند، ساقه های فرعی، تعداد نیام پر، نیام تک دانه ای، تعداد کل نیام و تعداد دانه در بوته نیز در همین تیمار در برترین گروه قرار گرفته که با اختلاف معنی داری باعث تولید بیشترین عملکرد دانه (06/1465 کیلوگرم در هکتار) با مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار شد. همین روند تغییرات در درصد نیتروژن دانه، جذب نیتروژن دانه، درصد پروتئین دانه، عملکرد پروتئین دانه، درصد نیتروژن اندام هوایی، جذب نیتروژن در کل گیاه و جذب پتاسیم در دانه نیز مربوط به این تیمار بوده است. در اثر اصلی رقم، رقم محلی در صفات ارتفاع بوته، تعداد نیام تک دانه ای، وزن صد دانه، درصد پتاسیم دانه و جذب پتاسیم در دانه بر رقم 1180ill برتری داشت اما رقم 1180ill از لحاظ تعداد ساقه فرعی، تعداد نیام پر، تعداد دانه در بوته، درصد پتاسیم اندام هوایی نسبت به رقم محلی برتر بود. در اثرات متقابل ارقام در پتاسیم و ارقام در نیتروژن، درصد و جذب (عملکرد) نیتروژن و پروتئین دانه برای رقم محلی، 60 کیلوگرم پتاسیم در هکتار و50 کیلوگرم نیتروژن در گروه برتر بدست آمد که نسبت به شاهد (عدم مصرف کود پتاسیم و نیتروژن) دارای اختلاف معنی داری بودند. در اثرات متقابل پتاسیم در نیتروژن، درصد و جذب نیتروژن و پروتئین دانه در تیمار مصرف 60 کیلوگرم پتاسیم و 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، در برترین گروه قرار گرفت و مصرف پتاسیم در ترکیبات تیماری نیتروژن (25 و50 کیلوگرم در هکتار) باعث افزایش صفات درصد نیتروژن و پروتئین دانه شده ولی مصرف پتاسیم در سطح 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به طور معنی دار باعث افزایش میزان جذب نیتروژن دانه و عملکرد پروتئین دانه گردید و این در نتیجه جذب و انتقال و تخصیص نیتروژن به دانه در اثر مصرف پتاسیم بیشتر بوجود آمد. در اثر متقابل رقم در نیتروژن، بیشترین میزان جذب نیتروژن اندام هوایی و نیتروژن کل گیاه در رقم محلی با مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. در اثر متقابل پتاسیم و نیتروژن نیز، درصد و جذب نیتروژن اندام هوایی و نیتروژن کل گیاه با مصرف 60 کیلوگرم پتاسیم و 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار افزایش یافت. در نتایج نهایی مشخص گردید که مصرف پتاسیم تاثیر بسزایی در جذب و انتقال و تخصیص نیتروژن به دانه دارد.