این پژوهش به مطالعه نقاشی دیواری می پردازد که در دوره پیش از تاریخ بر روی دیوار آهکی درون غار کشیده شده اند. مطمئناً در آن دوران آثار ارزشمند دیگری نیز خلق شده بودند که به دلیل نداشتن دوام کافی از بین رفته اند یا هنوز کشف نشده اند. آثار نقاشی فرسک در دوران غار ما را با چگونگی فرهنگ و تمدن آن دوران آشنا می کنند. درباره منشاء و انگیزه خلق این آثار و ماهیت ذهنی آفرینندگان این نقاشی ها بحث و گفتگوی بسیاری شده است. یکی از مطالب بدست آمده جدای از هر تحلیلی، این است که: شیوه اجرا و تکنیک های نقاشی دیواری کارشناسان را متعجب می کند. در دوران باستان فرسک با استفاده از ماسه و آهک اجرا می شد که به برخی از نمونه ها در هنر نقاشی مصر، اژه، یونان، اتروسک، روم در غرب و غارهای آجانتا در مشرق زمین اشاره شده است. سنتهای باستانی، همچون آثار دوره ی غار رمزآلود نبوده اند و آنچه که پیش روی انسانهای عصر جدید به یادگار گذاشته اند، غنای هنری و شور و حرارت زندگی و به نمایش گذاشتن جهان پس از مرگ بوده است که بی تردید از جهت فنی و کیفی نیز بسیار ارزشمند بوده است. در آن دوران آثاری خلق شده اند که از جهت تکنیک و شیوه ی اجرا و اینکه لایه های ماسه و آهکی را از دیوار تا سطح نقاشی با چه ضخامت و ترکیبی اجرا کنند، پیشرفت قابل توجهی داشته اند. و در دوره ی صدر مسیحیت و بعد از آن، آثار ارزشمندی که بر دیوار کلیساها انجام شده است هنوز جلوه و درخشش خود را حفظ کرده اند. در ضمن، سختی و مشقتی که هنرمند قبل از آغاز اجرا تا پایان کار متحمل می شود، نباید نادیده گرفت که این عامل خود یکی از عوامل از بین رفتن این تکنیک ماندگار می باشد.

یکی از مهمترین وجوه سنت معماری ایرانی، توجه به نور و نورگیرها -پنجره- در معماری است که ریشه در حرمت نور در تفکر و اعتقادات این سرزمین دارد. جنبه های اعتقادی و اجتماعی علاوه بر عملکرد کاربردی پنجره در معماری ایرانی به ویژه پس از اسلام از اهمیت بالایی برخوردار است. نگارگری ایرانی به دلیل ارتباط عمیق با شعر و ادب فارسی، حکمت و عرفان اسلامی به دنبال عالمی مثالی و سراسر نور و به معنایی دیگر تجلی بهشت خداوندی است. می توان چنین برداشت کرد که نگارگر ایرانی در به تصویر کشیدن طبیعت و عناصر آن، با نگاهی نمادین به دنبال بیان معانی باطنی ورای ظواهر موجود در نگارگری بوده است. در این تحقیق ابتدا نگاهی اجمالی به تاریخچه پنجره و در ادامه به بررسی نقش و کارکرد پنجره در نگارگری دوره های تیموری و صفوی و در آخر به تحلیل و بررسی نقش معنایی پنجره در نگارگری دوره های مذکور پرداخته می شود.

در این پژوهش تاثیر تحولات اجتماعی پس از انقلاب بر اقتصاد هنر نقاشی ایران مورد بررسی قرار گرفته است و در آن، با توجه به تحولات سیاسی و اجتماعی پیش آمده در اواخر دهه 70 ه.ش و همچنین رشد فزاینده بنگاه های خصوصی هنر(گالری ها، جشنواره ها، اکسپوهای هنری، مجموعه داران هنری، دلالان هنری و ...) در دهه 80 ه.ش در ایران، ضمن مروری اجمالی بر تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری پس از انقلاب، با تاکید بر دهه 80 ه.ش، به بررسی عوامل موثر بر بازار هنر نقاشی در این دهه پرداخته شده است. از اهداف این تحقیق، بررسی نقش مراکز هنری(داخلی، منطقه ای و جهانی)، ویژگی های فردی و اجتماعی، ویژگی های بصری و زیباشناختی تابلوهای نقاشی، رسانه های جمعی وتحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر بازار نقاشی می باشد. برای نیل به این هدف، به دو روش توصیفی و تحلیلی عمل شده و به جمع آوری آمار و اطلاعات و نظرات کارشناسان و دست اندرکاران هنری به صورت آرشیوی (کتب، مجلات، مقالات و ...) و مطالعه ی میدانی (از طریق تهیه و توزیع پرسشنامه در برخی از نگارخانه های تهران) پرداخته شده و علل موثر بر اقتصاد نقاشی دهه 80 ه.ش بررسی شده است. نتایج به دست آمده از بررسی آمار و اطلاعات جمع آوری شده، از وجود رابطه ای پایدار و معنادار میان عوامل مذکور و تاثیر گذاری آن بر بازار هنر حکایت دارد.

در طول تاریخ نقاشی یکی از موضوعات غالب، توجه به پیکره ی انسانی بوده است. در دوران معاصر با سیطره ی انتزاع و ذهن گرایی و موضع گیری های تند هنر مدرن در برابر پیکره نگاری، نقاشی فیگوراتیو تا حد زیادی به حاشیه رفت. در دوران متأخر توجه به فیگور انسانی بار دیگر به عرصه ی هنر بازگشت که تفاوت هایی با رویکرد های پیشامدرن و مدرنیستی خود دارد. یکی از رویدادهایی که سبب شد دگرباره نقاشی فیگوراتیو مورد توجه قرار گیرد، نمایشگاه هایی با عنوان «گل انسانی» و «دمیدن روح تازه در کالبد نقاشی» بود که بعد ها هنرمندان آن به نقاشان «مکتب لندن» شهرت یافتند. در این تحقیق با تمرکز بر آثار دو هنرمند از این مکتب: لوسین فروید و فرانسیس بیکن و همچنین جنی ساویل به عنوان نمونه ای از هنرمندان متأخر و متأثر از این شیوه، به بررسی نقاشی فیگوراتیو معاصر پرداخته می شود. این بررسی با تکیه بر آراء و روش شناسی میشل فوکو انجام گرفته و چگونگی حذف بدن و فیگور در دوره های پیشین (بر مبنای دوره هایی که فوکو مشخص می کند) به عنوان زمینه پژوهش مطالعه می شود. در این پایان نامه با طرح نظریه ی محوریت بدن در آثار این نقاشان، در پایان نتیجه گیری می شود که نقاشی فیگوراتیو متکی به بدن و بدن نمایی است، نه بازنمایی انسان که تفاوت ویژه ی نقاشی فیگوراتیو کنونی را با گرایش های فیگوراتیو پیشین آشکار می کند و بدن رکن اساسی آثار هنرمندان یاد شده می باشد.

«آرامگاه اولجایتودر سلطانیه الگوی برجسته ای است که از مقابر متأخر ایرانی و هندی اقتباس شده است. گنبد سلطانیه دارای ویژگی مهمی از نظر معماری‏ است که باعث برجسته‏تر شدن این بنای تاریخی‏ شده است؛ در این تحقیق پژوهشگر، با مطالعه و استفاده از مقالات، پژوهش ها، مراجعه به کتابخانه، استفاده از اینترنت، و استفاده از نظریه های پژوهشگران هنر اسلامی، به مطالعه ی نقوش پرداخته است. در این پژوهش نمونه ی تحلیلی ، توصیفی استفاده شده؛ و تطبیق فرم و معنا مورد ارزیابی قرار گرفته است. فصل اول شامل کلیّات تحقیق(بیان مسأله، پیشینه تحقیق، اهداف کلی و تفصیلی، اهداف فرعی، روش تحقیق و شیوه های مورد استفاده، اهداف اصلی، پرسش و فرضیات) می باشد؛ در فصل دوم به تاریخچه ی گنبد سلطانیه، تکنیک های به کار رفته و انواع تزیینات موجود در بنا پرداخته شده است. در فصل سوم، بررسی نماد پردازی اسلامی و تطبیق با بنای گنبد سلطانیه قرار گرفته است. درفصل چهارم تحلیل عناصر در تززینات گنبد سلطانیه از جمله بررسی نمادین رنگ در تزیینات، اشکال، فرم ها و اعداد به کار رفته در ساختار بنا و تزیینات آن، و در آخر نتیجه گیری و منابع مورد استفاده، قرار دارد. واژگان کلیدی: گنبد سلطانیه، هنر اسلامی، شکل و فرم، نقوش، تزیینات.

ادبیات فارسی و نگارگری ایرانی از دیرباز در خدمت یکدیگر بوده اند. از آنجا که نگارگری همواره بیان تجسمی متن ادبی بوده و نیز ادبیات بیان ذهنی و انتزاعی نگاره ها، نزدیکی و ارتباط میان این دو مقوله سبب ایجاد وجوه مشترکی میان دو شیوه بیانی شده است. در این پژوهش هدف اصلی، بررسی تطبیقی تصویر و محتوا میان نگاره های جنید و مثنوی همای وهمایون خواجوی کرمانی می باشد؛ همچنین پیدا کردن وجوه ارتباطی میان مفاهیم نهفته در متن و نگاره های مصور این دیوان، کشف تاثیراتی که مضمون عشق بر ترکیب بندی و فضا سازی نگاره های تغزلی می گذارد. کشف وزن، ریتم و آهنگ مشترک میان نگاره ها و رابطه آن با مضمون اثر و کشف ارتباط نزدیک بین فضای رنگی نگاره ها و رنگ پردازی شاعرانه اهداف فرعی این پژوهش بوده است. با توجه به این فرضیات که به نظر می رسد: ارتباط و پیوند عمیقی میان محتوای ادبیات تغزلی و نگارگری ایرانی وجود داشته است؛ کاربست موضوعات عاشقانه بر ترکیب بندی و فضا سازی و رنگ پردازی نگاره ها تاثیر گذاشته است و وزن، ریتم و ضربآهنگ همانندی در نگاره های عاشقانه و محتوای ادبی آن می توان مشاهده نمود. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است. شیوه جمع آوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه ای از منابع و کتب معتبر می باشد. نمونه های مورد نظر 6 نگاره تصویر شده اثر جنید در مکتب بغداد-شیراز از مثنوی همای و همایون دیوان خواجوی کرمانی می باشد. دراین تحقیق که از نوع کیفی بوده با مقایسه و تطابق آثار با محتوای ادبیشان، به بررسی موضوعی، ساختاری و تحلیل آثار پرداخته شده است.در نتیجه این پژوهش: نگاره‎های ایرانی به لحاظ قالب و محتوی، متکی بر خاستگاهی عرفانی و فلسفی است نگارگران ایرانی، تار و پود آثار خود را با اصول و حکمتی که ریشه در تفکر توحیدی دارد شکل داده‎اند. منظومه همای و همایون نیز صرفا یک منظومه ساده عاشقانه نیست که هدف از سرودن آن بیان عاطفی عشقی زمینی باشد، بلکه تمثیلی است رمزی و عرفانی و بیانگر اندیشه والای خواجو، که افکار عارفانه خود را در قالب عشقی زمینی نهاده است تا آنها را به صورتی ملموس بر روندگان راه عشق و معرفت عرضه بدارد.

استفاده از پرده های منقوش در تکایا، از دوران قاجار رایج می شود. تکیه سادات اخوی از جمله تکایای باقی مانده از دوران قاجار است که دارای پرده های منقوش می باشد. این نقوش که حاصل ذوق و احساس مردمان آن روزگار بوده است به مثابه شاخصی از هویت شهر تهران محسوب می شود. و علاوه بر مضامین مذهبی و حالات معنوی، یادآور آیین های کهن پیش از اسلام و باورهای اساطیری و اعتقادات آیینی است. هدف از این پژوهش درک مفاهیم اسطوره ای و آیینی نهفته در این نقوش، از طریق بررسی یکایک آن ها است. این نقوش به شیوه ی نمادین نقاشی شده اند و هدف از ارائه ی آن ها صرفا تزیین نبوده است.

چکیده ندارد.