یکی از بزرگترین مشکلاتی که انسانها در طول تاریخ با آن مواجه بوده اند مسئله خرافه است. خرافه، هر اعتقاد و حکم به وجود شیء یا وجود رابطه علت و معلولی بین پدیده ها و اثرگذاری آنها است که این اعتقاد ناشی از ترس یا جهل بسیط یا جهل مرکب و خطای در برداشت و تفسیر از پدیده هاست و عقل یا نقل آن را تأیید نمی کند و به کسی که به چنین حکمی اعتقاد دارد، خرافاتی گویند. خرافه از جهت گستره مکانی (یعنی میزان شمولیت) و نیز از جهت آثار (اجتماعی، فردی، سیاسی) و نیز از جهت گستره نظری قابل تقسیم بندی به انواع مختلف است. عوامل اصلی گرایش به خرافه، «جهل» ، «وهم» و امیال کنترل نشده مانند میل به قدرت طلبی، جاودانگی و معرفت طلبی و... است. در این پژوهش به انواع خرافه و شیوه های مختلف مبارز? قرآن با خرافات یعنی دعوت به تفکر و تعقل و فراگیری علم و دانش و مبارزه با جهل و نادانی و نیز مقابله با یکایک مصادیق خرافه در عصر جاهلی مانند شرک، فال زدن ، آداب و رسوم خرافی در مورد زنان و... که در قرآن به آنها توجه ویژه گردیده، پرداخته ایم. کلید واژه ها:

چکیده این پایان نامه با روش تحلیلی وتطبیقی به بررسی شخصیت حضرت ایوب علیه السلام درمتون اسلامی(قرآن و روایات) وکتاب مقدس(عهد عتیق و عهد جدید) پرداخته است. از بررسی زندگی حضرت ایوب علیه السلام در آیات قرآن کریم و روایات وکتاب مقدس چنین حاصل می شود که قرآن کریم شخصیت حضرت ایوب علیه السلام را براساس صبر در برابر رنج وسختی معرفی می کند؛ مجموعه ی روایات شیعه واهل سنت زوایای مختلفی از مشقت های حضرت ایوب علیه السلام را بیان می کند ؛کتاب مقدس در مجموعه ی عهد عتیق، در کتاب ایوب از علت وچرایی رنج حضرت ایوب علیه السلام سخن می گوید. در این میان، اقوالی که متعارض با قرآن کریم نمی باشد و با مقام پیامبری آن حضرت سازگار باشد، پذیرفته می شود؛ مانند مورد امتحان قرار گرفتن آن حضرت با از دست دادن اموال، اولاد، سلامتی جسمی خویش و رنجی که در پی آن ها متحمل شد. در پایان پروردگار به جهت صبرش دعایش را مستجاب و بیشتر از آنچه که از دست رفته بود، به وی عنایت فرمود.

شیعه در لغت به معنی فرقه ، حزب ، گروه ، امت ، پیروان ، یاران ، هواداران ، همراهان ، همکاران و دوستان آمده است . در اصطلاح ، شیعه به آن دسته از مسلمانان گفته شده که حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام را خلیفه ی شرعی بلافصل رسول خدا صلی الله علیه و آله می دانند . تعیین علی بن ابیطالب (ع) به جانشینی، از جانب رسول خدا (ص) و با وحی الهی انجام شده و نامگذاری شیعه بر پیروان علی (ع) نیز نخستین بار توسط پیامبر اکرم (ص) صورت پذیرفته است.تعدادی از صحابه رسول خدا (ص) ، از مصادیق شیعه به حساب می آیند . شیعیان به اصول توحید ، نبوت ، معاد ، امامت و عدل و نیز به فروعی چون نماز ، روزه ، حج ، زکات ، خمس و... معتقدند و در پاره ای از مسائل مانند تقیه ، بداء ، رجعت و... با دیگر مسلمانان اختلاف دیدگاه دارند . علامه امینی در کتاب ارزشمند خویش ، " الغدیر" ، در موضوعات مختلف با نقل روایات زیادی از اهل سنت ، شیعه و ویژگیهای آنان را شناسانده است . این پایان نامه با هدف شناسایی شیعه از خلال روایات الغدیر به نگارش درآمده است . کلیدواژه : رسول خدا (ص) ، علی بن ابی طالب (ع) ، شیعه ، اصول و فروع دین ، روایات الغدیر

"محمد بن محمد بن نعمان" ملقب به شیخ مفید یکی از برجسته ترین محدثان شیعی است که به فهم و نقد حدیث و بکارگیری مبانی و معیارهایی در این زمینه توجه وافر داشته است. وی در آثار مختلف خود به شرح روایات و فهم و نقد آن ها پرداخته و قواعد، مبانی و اصولی برای این منظور در نظر داشته است. بر این اساس پژوهش حاضر به بیان مبانی و روش های فهم و ملاک های نقد از دیدگاه شیخ مفید پرداخته و در سه فصل به شرح زیر سامان یافته است: فصل اول به کلیاتی در مورد تحقیق پرداخته است. در ادامه، در فصول دوم و سوم شیوه های متعدد فهم از منظر وی مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می رسد مفید در برخی موارد برای فهم نهایی روایت به مبنای فهم توجه داشته است و در این راستا ابتدا به شرح واژگان حدیثی از طریق مراجعه به اهل لغت و ذکر کاربردهای متفاوت واژه برای کشف معنای اصلی واژه می پردازد. شایان ذکر است شیخ با دقت در قرائن متصل و منفصل کلامی و مقامی زمینه را برای فهم مفردات و متن روایات مهیا کرده است. در شناخت معنای مراد از واژگان از احادیث دیگر و اشعار شاعران برجسته عرب و عقل به عنوان قرائن منفصل بهره جسته است. سیاق نیز از منظر ایشان قرینه ای متصل برای فهم واژگان است. قرآن کریم، سنت، اجماع، روایات هم مضمون، عقل ضمن روش هایی برای فهم، ملاک و معیارهایی برای نقد نیز به شمار می آیند. سستی مفاد، ساختگی بودن و شذوذ خبر از دیدگاه ایشان نمایانگر عدم صحت و در نتیجه رد روایت است.

دراین پژوهش علل و پیامدهای انحراف از عدالت اجتماعی از دیدگاه روایات مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بیان مفهوم و اوصاف عدالت و نیز ابعاد آن از منظر روایات، عدالت به عدالت فردی و اجتماعی، و در مرحله عدالت اجتماعی به ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و قضایی تقسیم گردیده است. عدالت اجتماعی به معنای اعطای حقوق و مطالبات منطقی هر شخص به تناسب صلاحیت، شایستگی و نیازمندی های واقعی، فطری و اجتماعی او است. از رهگذر این تحقیق مشخص می شود، چه عواملی منجر به انحراف جامعه از مسیر عدالت شده است؛ و اینکه انگیزه های منحرفان از عدالت اجتماعی چه می باشد؟ این عوامل با توجه به روایات، در سه گروه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرارگرفته است. همچنین آثاری که انحراف از عدالت اجتماعی دارد، از بیان حضرات معصومین (ع)، در دنیا و آخرت بیان شده است. با نگاهی کلی به پسندیده بودن تحقق عدالت اجتماعی و ناپسندی آثار انحراف از این مسیر ودر نتیجه، از بین بردن عوامل این انحراف می توان بیش از پیش در راستای تحقق جامعه ای عدالت منظر گام برداشت.

چکیده عدل میانه و وسط قرارگرفتن ورعایت اعتدال بین دوطرف افراط وتفریط درهمه‏ی اموراست،وبه اعتباری نهادن هرچیزیدرجایخودش است. عدالت ازبنیادی ترین مفاهیم دراندیشه اسلامی واجرای عدالت ازوظایف همه انبیاءالهی است. دراین بین افرادی ازعدالت سرپیچی کرده یاازآن منحرف شده اند. دلایل این انحراف درخلال آیات قرآن کریم به طورپراکنده ذکرشده است.باتوجه به آیات قرآن،دودسته عوامل فردی واجتماعی انحراف از عدالت و پیامدهای ناشی از آن مورد بررسی قرار گرفته است. ازجمله عوامل فردی انحراف ازعدالت می توان به گرایش ها ودشمنی های افراطی،رشوه وپارتی،گواهی وشهادت دروغ ،نفاقگری، کم فروشی،ترک امربه معروف ونهی ازمنکر،اعتمادبه ستمکاران،ربا،خودبینی وخودستایی،آمیختگی حق باباطل وسرپیچی از فرمان حاکم اشاره نمود. موانع اجتماعی عدالت نیزهمچون بدعت گذاری توسط مسئولان،محقق نکردن حکم درباره خود،نداشتن جدیت وتلاش، نشناختن ورعایت نکردن حقوق یکدیگر ، عدم احساس مسئولیت وتعهد ودردمندی دربرابرستم، خودداری مردم ازگفتن حرف حق ومشورت باحاکمان،قاطعیت نداشتن رهبردراجرای عدالت وازجمله اهداف منحرفان ازعدالت اجتماعی، حب دنیا، غرور و حفظ موقعیت است. انحراف ازعدالت نیزپیامدهایی دارد؛ازجمله : گمراه یوحرکت درمسیرباطل،مبغوض خداواقع شدن،نابودی برکتها،سلطه ستمگران واشرار، ازدست دادن یاری الهی و از بین رفتن امنیت. کلید واژه: عدالت، عدالت اجتماعی، ظلم، قرآن، انحراف از عدالت، حق، قسط، پیامدها.

چکیده احادیث وارد شده از امام صادق(ع) دارای فضای صدور(ورود) هستند ، که این ویژگی سبب می شود تا بتوان احادیث صادر(وارد) شده از ایشان را در بستری از ویژگی های زمانی و مکانی مورد بررسی قرار داد و به نوعی می توان با آگاهی از فضای حاکم بر جملات ، مفهوم آنها را بهتر درک نمود. کاربرد چنین ویژگی این است که در مواجهه با عبارات به ظاهر متناقض و نا مفهوم در بعضی روایات تنها با آگاهی از فضای صدور (ورود)حدیث این تناقض و ابهام بر طرف می گردد. از آنجا که دوران امامت امام صادق (ع) با پیدایش و رشد نحله ها و افکار اعتقادی مختلف همراه بوده است ، لذا نگارنده در صدد بررسی فضای صدور(ورود) احادیث عقیدتی امام صادق (ع) است. که با بررسی چنین فضایی به این مسأله دست یافته است که برخی ویژگی های اعتقادی در عصر امام صادق (ع) نمود بیشتری داشته که حاکی از وجود اختلافات بسیار در این زمینه ، بین افکار مختلف بوده است. از جمله ی این ویژگی ها بحث و تبادل نظر در باب مسائل اعتقادی نظیر:توحید، امامت،معاد، تقیه و انحرافات فرق می باشد. در بین روایات اعتقادی ،بیشترین روایات در باب مسأله ی امامت است و پس از آن به ترتیب روایات توحید ، معاد و تقیه قرار می گیرد و روایات در مورد فرق انحرافی نیز به صورت پراکنده وجود دارد. درباره ی موضوع «نبوت» و «عدل» که در زمره ی اصول اعتقادی ما محسوب می شوند چالش زیادی وجود ندارد به عبارت دیگر چندان مورد اختلاف و کشمکش میان گروه های اعتقادی عصر امام صادق(ع)نبوده است لذا ما از آوردن آنها صرف نظر نمودیم. کلمات کلیدی: توحید – امامت-معاد- تقیه- فرقه–فضای اعتقادی –اسباب صدور?

قرآن و سنت رسول خدا(ص) مهمترین وسیله برای هدایت امت بشمار میرود. از طریق تبعیت از سنت صحیح میتوان به هدایت رسید. سنت رسول خدا از طریق کسانی به دست ما رسیده است که با آن حضرت نشست و برخاست داشته و صحابه ایشان بشمار میروند. در باره عدالت یا عدم عدالت همه صحابه رسوال خدا(ص) نظرات مختلفی وجود دارد. یکی از راه های روشن شدن این حقیقت، بررسی احادیث کتاب "الصحیح" اثر مسلم بن حجاج نیشابوری از زاویه عملکردها و مواضع صحابه و تامل در زوایای این گزارشهاست. با چنین نگرشی میتوان دریافت که در میان صحابه رسول خداصلوات الله و سلامه علیه و علی آله، افراد عادل و شایسته و صالح فراوانی به چشم میخورند که همگام با رسول خدا و در جهت اطاعت از اوامر و نواهی ایشان گام برمیداشتند. هم آنان که شایسته است مسلمانان آنان را بعنوان الگوی خویش برگزینند. اما در بین اصحاب آن حضرت افرادی نیز دیده میشوند که نه تنها مطیع خدا و رسولش نبودند، بلکه گاه در مقابل ایشان به احکام الهی آن حضرت معترض بوده و یا حتی نقشه قتل آن رسول رحمت را در سر می پروراندند و در صدد عملی ساختن این نقشه شوم خود برآمدند که خواست و مشیت الهی حافظ جان رسول مهربانی ها بود. لذا اینان گر چه نام صحابی را دارند اما شایسته اقتدا نیستند. همچنین با کسانی بعنوان صحابه روبروییم که هرچند در زمان رسول خدا ظاهرا مخالفتی با اسلام و احکام حیات بخش آن نداشته اند اما پس از رحلت رسول خدا و فقدان آن حضرت در جامعه با احکام قرآن و سنت نبوی مخالفت ورزیدند. از آنجا که لازم است مسلمانان برای زندگی خویش به کسانی اقتدا کنند و آنان را به عنوان الگو و سرمشق خود برگزینند چه نیکوتر که بهترین اسوه را رسول رحمت قرار دهند و نیز کسانی که قرآن کریم و سنت نبی اکرم را تنها ملاک شایسته برای شناخت صحت احکام خود بشمار می آورند. هم آنان که رسول گرامی اسلام به مسلمانان تاکید کردند که آنان راهبران و راهنمایان امت خواهند بود و در آیه تطهیر بر مبرا بودن آنان از هر گونه شرک و گناه و خطا تاکید ورزیدند.

حدیث، به عنوان دومین منبع استنباط احکام اسلام پس از قرآن کریم از زمان رسول خدا(6)مورد توجه مسلمانان بوده است به گونه ای که در زمان حیات پربار آن حضرت همواره عده ای سعی در حفظ این میراث گرانبار داشته اند و این مهم را در دوران های بعد نیز به شیوه های مختلف به سرانجام رساندند. در دوران برخی از حاکمان، به دلایلی نقل و نگارش حدیث رسول خدا (6)را جایز ندانستند و در همان دوران عده ای از صحابه آن حضرت، نقل و نگارش این میراث گران سنگ را مهمترین وظیفه خویش دانسته و بدان اقدام نمودند. تحلیل و بررسی تاریخ پرفراز و نشیب نقل و نگارش حدیث همواره مورد اهتمام محققان مسلمان بوده است.برخی از محققان حدیث پژوه دوران معاصر همچون محمد محمد ابوزهو، در تألیفات خویش به توجیه عملکرد دست اندرکاران این امر پرداخته اند. قابل اشاره است که اعتقاد ابوزهو بر موضع مثبت پیامبر نسبت به کتابت حدیث بوده است، و به بیان توجیهات ممانعت این مهم در زمان خلفای سه گانه پرداخته است. هدف نگارنده بر این است که علاوه بر بیان و نظام بخشی نظرات ابوزهو، به تحلیل و نقد توجیهات مانعان تدوین حدیث از منظر وی به روش توصیفی- تحلیلی بپردازد و بدین طریق موضع حقیقی پیامبر اکرم و اصحاب ایشان نسبت به این مهم تبیین گردد.

اعتقاد به توحید لازمه دینداری است، از آنجاکه مساله توحید ذو مراتب است و هر انسانی مطابق با ظرفیت واستعداد خویش از آن بهرمند می¬شود و قسمتی از آن را درک می¬نماید، همواره مورد اختلاف و بحث وگفتگو بوده است به همین دلیل اختلافات بین فرقه¬ها و نحله¬های موجود مذاهب اسلامی نیز نشات گرفته از همین ادراک متفاوت است .اما معیار و مصداق درستی ادراک انسان همان راسخون در علمند که قرآن به آنان اشاره نموده است .آنچه که در نظر مردم درباره توحید ذات متداول شده این است که خدا یک است و دو نیست، اما طبق تعبیر امیرمومنان علی «علیه السلام» توحید ذات این است که خدا یکی است و دومی برای او تصور نمی‏شود، یا به تعبیر دیگر: خدا «شبیه و نظیر و مانند» ندارد، نه چیزی به او شبیه است، و نه او به چیزی، چرا که یک وجود بی‏نهایت کامل، دارای چنین صفتی می‏باشد؛ و این با اعتقاد سلفیه که توحید ذات را با توحید صفات خلط نموده اند کاملا متفاوت است. از آنجاکه پیروان مذاهب و نحله¬ها گوناگون اسلامی از متد و الگوی اعتقادی رهبران خویش تبعیت می¬کنند لازم است توحید ذات از منظر رهبران این فرق مورد بررسی قرار گیرد. وبرای تقلیل اختلاف و یا مرز بندی بین صفوف اعتقادی و روشن شدن حقیقت به بررسی این مهم از دیدگاه شیخ صدوق به عنوان محدث شیعی و ابن خزیمه و ابن تیمیه به عنوان نظریه پردازان سلفی پرداخته شده است .

چکیده حدیث، به عنوان دومین منبع تشریع پس از قرآن کریم ، از جایگاه و اعتبار ویژه ای در دین اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حدیث در این جایگاه و اعتباربخشی به آن، نقش اساسی ایفا می کند، فهم درست حدیث است؛ چرا که فهم نادرست از حدیث، نه تنها جایگاه آن را زیر سوال می برد، بلکه چهره ی دین را مشوّش ساخته و از اعتبار آن می کاهد. علوم مختلفی در فهم حدیث دخیل اند که هرکدام دارای روش ها و اصولی خاص هستند. یکی از اصولی که به فهم درست حدیث کمک شایانی می کند، فضای صدور حدیث است. احادیث در فضاهای متفاوت و گوناگونی از قبیل فضاهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... از جانب معصومین (علیهم السلام) صادر شده است. در این پایان نامه سعی بر آن است که به بررسی فضای صدور احادیث امامین عسکریین علیهماالسلام پرداخته شود، تا موجب نزدیک شدن به فهم دقیق تر و کامل تر مراد این دو امام همام علیهما السلام گردد. بدین منظور، پس از مطالعه و بررسی منابع مختلف و فراوان، اعم از کتب روایی متقدّم، شروح، کتب مربوط به علوم الحدیث، کتب تاریخی، زندگی نامه امامین عسکریین علیهماالسلام، مسانید، کتب رجال و ... اطلاعات لازم جمع آوری و تدوین گشته است . نتیجه این که روایات در فضاهایی همانند خفقان سیاسی ناشی از حضور حاکمان ستمگر عباسی و تصمیم های ظالمانه شان بر طبق آراء و عقاید و امیال شخصی و در نتیجه کنترل و تحت تعقیب قراردادن شیعیان و تهدید، تبعید و حبس امامین عسکریین علیهماالسلام صدور یافته و نیز در فضای فرهنگی ناشی از حضور فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسّمه، ثنویه و جریان های فکری مانند فتنه خلق قرآن صادر شده است . فضای صدور سایر روایات به ویژگی های شخصی امامین از قبیل علم غیب، معجزه و اخلاق بی نظیر ایشان برمی گردد و یا اینکه در پی سوال راوی در زمینه هایی همچون علّت حکم، فقه، علوم حدیث و تفسیر آیات قرآن بیان شده است. امامین عسکریین علیهماالسلام با توجّه به حضور این فرق، مذاهب و جریانات فکری و گاه در پی سوالات و نامه های شیعیان و اطرافیان در همین فضا و جوّ رایج به بیان حقیقت و رفع مشکلات می پرداختند و در مواردی همانند فتنه خلق، امام هادی (علیه السلام) سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (علیه السلام) این معضل برطرف شده بود و جان کسی در خطر نبود، به همین سبب امام عسکری (علیه السلام) به صراحت می فرمودند که خدا خالق است و همه چیز غیر از او، مخلوق می باشد. همچنین، این دو امام همام برای آماده سازی مردم جهت دوران غیبت، سازمان وکالتی دقیق و حساب شده را تنظیم کرده بودند و مردم را به وکلایشان در شهرهای مختلف ارجاع می دادند، تا ایشان را آرام آرام برای دوران غیبت امام و عدم دسترسی مستقیم به ایشان آماده سازند . واژگان کلیدی فضای صدور ـ امام هادی علیه السلام ـ امام عسکری علیه السلام ـ روایات ـ امامین عسکریین (علیهماالسلام)

خدامحوری از ویژگی¬های قرآن کریم است تا آنجا که اسماء، صفات و افعال خدای متعال به طور چشمگیری در سوره های قرآن منعکس شده است.این پایان نامه باروشی جدید به بررسی تجلی اسماء وصفات وافعال الهی در سوره¬های قرآن پرداخته است؛ و هدف از آن این است تا اوّلاً نشان دهد که هر یک از سوره¬ها به چه وجه یا وجوهی از ذات الهی را متجلی ساخته اند و ثانیاً رابطه آنها با موضوع یا موضوعات سوره به چه صورت است. قرآن مجید 114 سوره دارد که براساس ترتیب نزول، 86 سوره ی آن مکی و28سوره ی آن مدنی است.از بررسی سوره¬های مکی ومدنی چنین حاصل می شود که سوره¬های مکی با اینکه تعداد بیشتری از سوره¬ها را دربرگرفته اما نام جلاله "الله" در این سوره¬ها کمتر از سوره¬های مدنی بکار رفته است، در عوض نام "رب" و "اله" دراین سوره¬ها بیشتر آمده است. در بقیه موارد، یعنی تعداد صفات وضمایر وافعال، سوره¬های مکی آمار بیشتری ازسوره¬های مدنی دارد وتنها فعل¬های نهی هستند که در هر دوگروه بطور یکسان بکاررفته است . در این میان سوره ای که ارتباطی بین صفات وموضوعات آن وجود نداشته باشد دیده نشد حتی سوره¬هایی که صفاتی در آنها نبوده، موضوعات سوره باصفت رحمن ورحیم ابتدای سوره مرتبط است. در این پژوهش درهرسوره یک یا دو صفت به عنوان نمونه به همراه اقوالی ازمفسران انتخاب شده است تا نشان دهنده ارتباط بین صفات وموضوعات بکاررفته در سوره باشند.

از آن جا که انسان همواره به دنبال سلامت جسمی و روانی است، و از نگرانی ها و ناراحتی های روحی و روانی گریزان است، و به دنلال منبع آرامش و اطمینان است، و با توجه به این که دنیای تکنولوژی به داروی مفیدی جهت تسکین دردهای روحی و روانی دست نیافته، و گاه به نگرانی و ناراحتی او افزوده است، ضروری به نظر می رسد، که انسان باید به یک منبع قوی و نیرومند متصل باشد، تا بتواند بر عوامل زمینه ساز، بروز اختلالات خلقی و روانی غالب آید، اینجاست؛ که کتاب آسمانی قرآن و احادیث معصومین (علیهم السلام) ، انسان را به سوی خرد فرا می خوانند، و دریچه ای از امید را به روی او می گشایند. و با تاکید بر این که همراه سخنی آسان هست؛ راه نگرانی ها را بر او مسدود می سازند. نویسنده، در این نوشتار با هدف بهداشت روان، و سالم سازی محیط روانی و پیشگیری از اختلالات روانی در صدد معرفی اختلالات خلقی و روانی و راه های درمان آن از دیدگاه قرآن و سنت در کنار روان شناسی است.