گونه¬های علف¬هرز به عنوان یک منبع قوی متابولیت¬های ثانویه، یکی از عوامل مهم کاهش یا افزایش عملکرد برنج به شمار می¬روند. در این پژوهش به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی برخی از علف¬های هرز بر رشد رویشی برنج، از مطالعات آزمایشگاهی و گلخانه¬ای استفاده شد. مطالعه گلخانه¬ای به صورت طرح بلوک کامل تصادفی و با چهار تکرار انجام شد، که عامل اول دارای پنج سطح شامل، نوع علف¬هرز مرغ (cynodon dactylon) ، اویارسلام (cyperus rotundus)، سوروف (echinochloa cruss galli)، بندواش (paspalum distichum) و بارآهنگ آبی (alisma plantago aquatica) و عامل دوم نیز دارای پنج سطح پودر خشک به¬دست آمده از این علف¬های هرز (صفر، 5/2، 5، 5/7 و 10 گرم) بودند. مطالعه آزمایشگاهی نیز به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار به اجرا درآمد، که عامل اول دارای پنج سطح شامل علف¬های هرز ذکر شده و عامل دوم نیز دارای پنج سطح شامل غلظت عصاره آبی اندام-های رویشی علف¬های هرز (صفر، 25، 50، 75 و 100 درصد) بود. به منظور تفکیک اثرهای دگرآسیبی عصاره¬های آبی اندام¬های علف¬هرز با اثرات پتانسیل اسمزی عصاره¬های تهیه شده در غلظت¬های مختلف، از ماده پلی اتیلن گلایکول استفاده شد. همچنین برای جداسازی و تعیین هویت مواد شیمیایی موجود در عصاره اندام¬های هوایی علف¬های هرز نیز از دستگاه gc-ms استفاده شد. نتایج نشان داد که کمترین میزان سرعت ظهور و سرعت ظهور تجمعی گیاهچه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، سطح برگ، وزن تر و خشک گیاه، طول ریشه¬ و سطح ریشه به ترتیب مربوط به علف¬های هرز بارهنگ، سوروف، اویارسلام و مرغ در مقدار¬های پودر 5، 7/5 و 10 گرم بوده است. با توجه به اثر غلظت¬های مختلف عصاره¬های علف¬های هرز می¬توان نتیجه گرفت که بیشترین بازدارندگی در جوانه¬زنی و رشد گیاهچه¬های برنج به ترتیب مربوط به علف¬های هرز سوروف، مرغ، اویارسلام و بارهنگ آبی در غلظت¬های 50، 75 و 100 درصد بود. در رابطه با جداسازی اثرات دگرآسیبی از پتانسیل اسمزی مشاهده شد که کاهش مقادیر صفات اندازه¬گیری شده در گیاهچه¬های برنج فقط به دلیل بازدارندگی اسمزی آنها نمی¬باشد، بلکه بیشترین سهم اثر بازدارندگی عصاره مربوط به خاصیت دگرآسیبی آن بوده و پتانسیل اسمزی نقش کمتری در رشد گیاهچه¬های برنج داشته است. نتایج مربوط به تعیین مواد توسط gc-ms نیز نشان داد که کاهش رشد برنج در غلظت¬های بالا می¬تواند مربوط به ترکیبات اسکوالن، نونادکان، هگزادکان، پنتاکوزان، ترپنوئید¬ها و غیره باشد، که علاوه بر کاهش رشد گیاهچه¬ها، باعث کاهش جذب صفات کیفی شامل فسفر و پتاسیم در برنج شد.

در این تحقیق کارآیی 11 نشانگر issr، 2 نشانگر رتروترانسپوزون و 15 نشانگر ترکیبی issr + رتروترانسپوزون (remap) در 27 ژنوتیپ سویا، مورد ارزیابی قرار گرفتند. از 28 آغازگر تعداد 130 نوار چند شکل به¬دست آمد. از بین نشانگرهای issr و رتروترانسپوزون، آغازگر ubc808 از نشانگر issr با 7 باند بیشترین تعداد باند چند شکل را داشت و آغازگرهای ubc810، ubc811 و ubc822 با 3 نوار کمترین تعداد نوار چندشکل را ایجاد نمودند. از بین نشانگرهای ترکیبی remap، آغازگر ترکیبی ubc810+tos-1 با 9 باند بیشترین تعداد باند چندشکل را داشت و آغازگر ubc811+tos-2 با 2 نوار کمترین تعداد نوار چندشکل را ایجاد نمودند. بیشترین درصد چندشکلی به دست آمده 77 درصد برای ubc808 در نشانگر¬های issr، 54 درصد برای tos-2 در نشانگرهای رتروترانسپوزون و درصد چندشکلی در آغازگرهای ترکیبی در آغازگر ubc808+tos-1، 70 درصد به دست آمد. بالا بودن معیار¬های تنوع ژنی نی، شاخص شانون و میزان pic برای آغازگر¬های ubc825، ubc811، tos-2، hb-12، ubc834+tos-1، ubc807+tos-1، ubc807+tos-2 و ubc808 نشان دهنده کارآیی بالای این آغازگر¬ها در ارزیابی تنوع ژنتیکی در این تحقیق می¬باشد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه¬ای به روش دورترین همسایه با استفاده از ترکیب داده¬های نشانگر¬ها 27 ژنوتیپ¬ها را در 4 گروه قرار داد، گروه¬ها به ترتیب شامل 4، 9، 9 و 5 ژنوتیپ بود. تجزیه تابع تشخیص به روش خطی فیشر نشان داد که روش دورترین همسایه ژنوتیپ¬ها را با دقت 96/3 درصد جداسازی کرد. خصوصیات مورفولوژیکی ژنوتیپ¬های سویا در سطوح مختلف تنش شاهد، 30، 60 و 90 میلی مولار nacl در طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی ارزیابی شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی¬داری بین ارقام، سطوح تنش ازنظر تمامی صفات مورفولوژیکی اندازه¬گیری شده و برای اثر متقابل رقم × تنش برای تمامی صفات به¬غیر از صفات وزن تر ساقه¬چه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و تفاوت وزن تر و خشک ساقه¬چه وجود دارد. بالاترین ضریب همبستگی بین صفات مورد مطالعه در سطح شاهد، 30 و 90 میلی مولار nacl بین تفاوت وزن خشک و تر ریشه چه و وزن تر ریشه چه و در 90 میلی مولار nacl بین تفاوت وزن خشک و تر ساقه چه و وزن تر ساقه چه بود. نتایج حاصل از تجزیه خوشه¬ای به دو روش دورترین همسایه و بین گروهی با معیار فاصله اقلیدوسی بر اساس صفات مورفولوژیک ژنوتیپ¬های مورد مطالعه را در سطح شاهد، 30، 60 و 90 میلی مولار nacl به ترتیب به 3، 3، 3 و 4 گروه مجزا قرار داد. نتایج حاصل از تجزیه تابع تشخیص نشان داد که صحت گروه¬بندی حاصل از تجزیه خوشه¬ای در سطوح شاهد، 30، 60 و 90 میلی مولار nacl به ترتیب 100، 88/9، 100 و 92/6 درصد می¬باشد. تجزیه و تحلیل روش انتخاب به کمک نشانگر نشان داد باند¬ هایی که موجب افزایش میانگین صفات مرتبط با تحمل به تنش شوری می¬شوند، می ¬توان برای شناسایی ژنوتیپ¬ های مقاوم استفاده کرد.

چکیده ندارد.